5 giá trị cốt lõi trong Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng

Sau 5 năm đàm phán căng thẳng, 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đã cùng nhau thông qua Công ước mang tính lịch sử và ràng buộc pháp lý về chống tội phạm mạng vào cuối năm 2024.

Vào ngày 25 - 26/10/2025, tại Hà Nội, Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng chính thức được mở để ký kết, đánh dấu một bước ngoặt toàn cầu trong nỗ lực bảo vệ thế giới số.

Khi thế giới ngày càng kết nối, nguy cơ bị tấn công mạng cũng tăng lên. (Nguồn: AdobeStock)

Dưới đây là 5 giá trị cốt lõi của Công ước này đối với cộng đồng quốc tế:

Công cụ mới cho mối đe dọa ngày càng gia tăng

Theo Ngân hàng Thế giới, khoảng 67,4% dân số thế giới đã truy cập Internet vào năm 2023, sử dụng mạng để thực hiện các công việc hàng ngày như giao tiếp, mua sắm, cũng như các ứng dụng tiên tiến hơn như nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, chính sự kết nối này cũng mang lại những rủi ro đáng kể, khiến hơn hai phần ba dân số thế giới dễ bị tấn công bởi tội phạm mạng. Những người dân và quốc gia ở phía bên kia của khoảng cách số có thể thiếu khả năng phục hồi và dễ bị tổn thương hơn khi trực tuyến.

Tội phạm mạng khai thác các hệ thống kỹ thuật số thông qua phần mềm độc hại, phần mềm tống tiền và tin tặc để đánh cắp tiền, dữ liệu và các thông tin có giá trị khác. Chúng cũng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để tạo điều kiện cho các tội phạm khác như buôn bán ma túy, vũ khí, người, rửa tiền, gian lận, …

Mối đe dọa này ngày càng gia tăng, làm suy yếu nền kinh tế, phá vỡ cơ sở hạ tầng quan trọng và xói mòn niềm tin vào thế giới số.

Cho đến nay, chưa có văn bản công ước nào về tội phạm mạng được đàm phán và thông qua trên toàn cầu. Nhưng theo Công ước Tội phạm mạng mới, các biện pháp ứng phó sẽ nhanh hơn, phối hợp tốt hơn và hiệu quả hơn — giúp cả thế giới số và thế giới thực của chúng ta an toàn hơn.

Hợp tác 24/7

Việc điều tra tội phạm xuyên quốc gia — dù trực tuyến hay ngoại tuyến — phụ thuộc vào bằng chứng điện tử, điều này đặt ra nhiều thách thức cho các cơ quan thực thi pháp luật.

Bên cạnh đó, việc kiểm soát dữ liệu, mạng lưới và nhà cung cấp dịch vụ mang tính phân cấp, khiến bằng chứng tiềm năng có thể được truyền hoặc lưu trữ trên nhiều khu vực pháp lý khác nhau.

Bằng chứng điện tử liên quan đến tội phạm mạng thường phải được truy cập nhanh chóng — trước khi tội phạm có cơ hội tiêu hủy hoặc xóa bỏ thông qua các quy trình chức năng thông thường.

Công ước Tội phạm mạng quy định việc truy cập và trao đổi dữ liệu điện tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho điều tra và truy tố. Các quốc gia thành viên cũng sẽ có quyền truy cập vào mạng lưới 24/7 để hỗ trợ hợp tác khẩn cấp khi cần thiết.

Ngoài việc chia sẻ bằng chứng điện tử, các quốc gia có thể sử dụng mạng lưới 24/7 để yêu cầu hợp tác trong điều tra và truy tố; xác định, phong tỏa, thu giữ, hoàn trả tài sản phạm tội; tương trợ tư pháp; dẫn độ và nhiều hoạt động khác.

Bảo vệ trẻ em

Mạng xã hội, ứng dụng trò chuyện, game — tất cả các nền tảng này đều cung cấp tính ẩn danh cho những kẻ săn mồi nhằm dụ dỗ, thao túng hoặc ép buộc trẻ em vào những tình huống nguy hiểm.

Công ước mới là thỏa thuận toàn cầu đầu tiên nhằm bảo vệ trẻ em khỏi hành vi dụ dỗ trực tuyến. Công ước cũng mở rộng các biện pháp bảo vệ trẻ em hiện có khỏi các hành vi phạm tội liên quan đến lạm dụng hoặc bóc lột tình dục trẻ em trên mạng.

Bằng cách hình sự hóa các hành vi phạm tội liên quan đến lạm dụng hoặc bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến, Công ước cung cấp cho các chính phủ nhiều công cụ mạnh mẽ hơn để bảo vệ trẻ em.

Đáp ứng nhu cầu của nạn nhân

Bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của tội phạm mạng, ở bất kỳ nơi nào trên thế giới và mọi nạn nhân đều xứng đáng được hỗ trợ.

Công ước Tội phạm mạng khuyến khích việc hỗ trợ và bảo vệ nạn nhân, thiết lập quyền tiếp cận phục hồi vật chất, bồi thường, hoàn trả và xóa bỏ nội dung bất hợp pháp. Việc hỗ trợ và bảo vệ sẽ được các quốc gia thực hiện theo luật pháp quốc gia của mình.

Nâng cao hiệu quả phòng ngừa

Chỉ ứng phó sau khi sự cố tội phạm mạng xảy ra là chưa đủ. Để chống lại tội phạm mạng một cách hiệu quả, cần đầu tư mạnh mẽ vào công tác phòng ngừa — đó là lý do Công ước mới yêu cầu các quốc gia xây dựng các biện pháp phòng ngừa nhằm giảm thiểu và quản lý rủi ro, mối đe dọa từ tội phạm mạng.

Điều này bao gồm đào tạo cho cả khu vực công và tư nhân, các chương trình phục hồi và tái hòa nhập cộng đồng sau khi phạm tội, các chương trình hỗ trợ nạn nhân và nhiều hoạt động khác.

Anh Quang