6 bài học kinh nghiệm triển khai hiệu quả các chương trình hỗ trợ nhà ở

Làm tốt công tác lãnh đạo, chỉ đạo

Theo Chỉ thị số 42/CT-TTg ngày 09/11/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy nhanh triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn cả nước, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng chủ trì triển khai thực hiện Chương trình hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ và Dự án 5 - Hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo (tại Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 8/1/2022 phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025).

Ghi nhận những đóng góp trong Chương trình và Phong trào thi đua "Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát, Chủ tịch nước đã tặng thưởng Bộ Xây dựng Huân chương Lao động hạng Ba (Trong ảnh, thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng Ba cho Bộ Xây dựng).

Nhằm hoàn thành hai nhiệm vụ trên trong năm 2025, Bộ Xây dựng đã khẩn trương lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc các địa phương thực hiện.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, về công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đối với chính sách hỗ trợ nhà ở cho người có công, thân nhân liệt sĩ, Bộ đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương liên quan trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 21/2024/QĐ-TTg ngày 22/11/2024 về mức hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở đối với người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ và tỷ lệ phân bổ vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương, tỷ lệ đối ứng vốn hỗ trợ từ ngân sách địa phương giai đoạn 2023-2025.

Theo đó, người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ xây được ngân sách Nhà nước hỗ trợ 60 triệu đồng/hộ đối với trường hợp xây mới; hỗ trợ 30 triệu đồng/hộ đối với trường hợp cải tạo, sửa chữa nhà ở.

Ngoài ra, tùy tình hình điều kiện thực tế, các địa phương có thể huy động các nguồn vốn hợp pháp khác (ngân sách địa phương, xã hội hóa, dòng họ...) để nâng cao mức hỗ trợ.

Căn nhà mới khang trang với kết cấu ba cứng (nền cứng, tường cứng, mái cứng) là nơi an cư cho những hoàn cảnh đặc biệt khó khăn ở Cà Mau, giúp họ sớm ổn định cuộc sống, vươn lên phát triển kinh tế gia đình (Ảnh: Gia Minh).

Đối với chính sách hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Bộ phối hợp với các Bộ, ngành trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/1/2022 phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Trong đó có Dự án 5 - hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo.

Theo Quyết định số 90/QĐ-TTg, hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ 60 triệu đồng/hộ xây mới; hỗ trợ 30 triệu đồng/hộ cải tạo, sửa chữa nhà ở. Nguồn vốn từ ngân sách trung ương, ngân sách địa phương và nguồn hỗ trợ từ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Bộ Xây dựng cũng đã ban hành Hướng dẫn thực hiện hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo; Hướng dẫn tiêu chí về quy mô diện tích, yêu cầu kỹ thuật và chất lượng của ngôi nhà được hỗ trợ để các địa phương thiết kế một số mẫu nhà ở điển hình, bảo đảm yêu cầu về chất lượng, hiệu quả, phù hợp với văn hóa, phong tục tập quán của địa phương.

Bộ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc xây dựng kế hoạch, bố trí vốn triển khai thực hiện hai chương trình theo kế hoạch hàng năm.

Đồng thời, Bộ có nhiều văn bản đôn đốc, hướng dẫn các địa phương theo tinh thần kịp thời tháo gỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương triển khai thực hiện; tổ chức các đoàn kiểm tra việc triển khai thực hiện để kịp thời uốn nắn, chấn chỉnh...

Người dân chia sẻ với cán bộ địa phương về niềm vui nhà mới tại Yên Bái (Ảnh: Hà Thắng).

Hoàn thành chương trình trước 31/8/2025

"Với sự chỉ đạo quyết liệt của Lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự phối hợp của các Bộ ngành, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị tại địa phương, phát huy tinh thần cộng đồng, láng giềng, dòng họ cùng chung tay giúp đỡ các hộ chính sách làm nhà, đến nay cả hai chương trình đã cơ bản hoàn thành", Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh nhận định.

Cụ thể, đối với hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng, đến ngày 27/7 đã cơ bản hoàn thành. Cả nước đã thực hiện hỗ trợ cho 34.754/36.869 hộ, đạt 94,3%; đang hỗ trợ 2.115 còn lại, hoàn thành toàn bộ trước 31/8/2025.

Một số địa phương có số lượng hỗ trợ lớn, nhưng đã hoàn thành trước ngày 27/7 là: Hải Phòng (1.165 hộ), Cần Thơ (1.383 hộ), Phú Thọ (1.477 hộ), Hưng Yên (1.529 hộ), Thanh Hóa (1.142 hộ), Nghệ An (3.144 hộ), Quảng Trị (4.905 hộ), Quảng Ngãi (1.408 hộ), Gia Lai (2.451 hộ), Vĩnh Long (1.865 hộ), An Giang (2.024 hộ), Cà Mau (3.628 hộ).

Đối với hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn các xã nghèo, cả nước đã thực hiện hỗ trợ cho 89.484 hộ (đạt 100% so với Đề án). Trong đó, hoàn thành hỗ trợ cho 82.245 hộ (xây mới 55.748 hộ, sửa chữa 26.497 hộ); đang triển khai thực hiện hỗ trợ cho 3.649 hộ; 3.590 hộ đã tham gia lồng ghép trong các chương trình khác, đã được các nhà tài trợ hỗ trợ hoặc đã thoát nghèo. Các hộ đang thực hiện xây dựng cơ bản sẽ hoàn thành trước ngày 31/8/2025.

Về giải ngân, các địa phương đã giải ngân vốn ngân sách Trung ương là 2.558/3.236 tỷ đồng (đạt tỉ lệ 79,05%).

Một số địa phương có số lượng hỗ trợ lớn, nhưng đến nay đã hoàn thành là: Thanh Hóa (8.804 hộ), Lào Cai (8.228 hộ), Nghệ An (6.164 hộ), Phú Thọ (2.493 hộ), Khánh Hòa (2.436 hộ), Lạng Sơn 2.236 hộ), Huế (1.870 hộ), Quảng Trị (1.688 hộ), Sơn La (1.400 hộ), An Giang (1.252 hộ).

Ngôi nhà của hộ dân Yên Bái được hỗ trợ xây mới, vẫn duy trì, phát huy kiến trúc truyền thống (Ảnh: Hà Thắng).

Gắn trách nhiệm của người đứng đầu trong việc thực hiện công tác hỗ trợ nhà ở cho các đối tượng

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh, qua việc thực hiện hoàn thành hai chương trình này, những mái nhà mới, khang trang không chỉ góp phần nâng cao điều kiện sống cho các hộ người có công, hộ nghèo, cận nghèo mà còn góp phần củng cố khối đại đoàn kết, nâng cao niềm tin của nhân dân vào chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước.

"Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô còn nhiều khó khăn, ngân sách Nhà nước còn hạn chế, nhưng chúng ta đã đạt được kết quả ấn tượng nêu trên trong thời gian rất ngắn (vượt kế hoạch ban đầu 5 tháng). Có được điều đó là nhờ sự nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương, sự tham gia tích cực, rộng rãi của các tổ chức, cộng đồng dân cư và nhân dân, doanh nghiệp", Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh nhận định.

Cùng với sự hỗ trợ của nhà nước, hộ dân ở Hải Dương huy động tiếp hỗ trợ từ người thân, hoàn thành ngôi nhà mong ước (Ảnh: Vị Thủy).

Qua quá trình triển khai thực hiện, Bộ Xây dựng rút ra một số bài học kinh nghiệm để triển khai hiệu quả các chương trình hỗ trợ nhà ở.

Một là, chính quyền địa phương là đơn vị quyết định sự thành công của chương trình. Nơi nào có sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò và gắn trách nhiệm của người đứng đầu trong việc thực hiện công tác hỗ trợ nhà ở cho các đối tượng thì nơi đó thành công.

Hai là, chính sách cần rõ ràng, cụ thể, hướng dẫn triển khai phải đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện cho cán bộ cơ sở.

Ba là, xây dựng kế hoạch cụ thể để tổ chức, triển khai thực hiện, phân cấp, phân quyền hợp lý, giao trách nhiệm cụ thể cho từng cấp chính quyền, từng cá nhân cụ thể với tinh thần của Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo 6 rõ: "Rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền".

Bốn là, khuyến khích cộng đồng, doanh nghiệp, hàng xóm láng giềng, đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ...) tham gia giúp đỡ ngày công, vật liệu theo tinh thần "ai có gì góp nấy, ai có công góp công, ai có của góp của, ai có nhiều góp nhiều, ai có ít góp ít".

Năm là, thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát thường xuyên từ cấp Trung ương đến địa phương, tăng cường vai trò của Mặt trận trong giám sát thực hiện chương trình.

Sáu là, bố trí nguồn vốn kịp thời, đầy đủ, đồng bộ giữa các nguồn vốn, giải ngân nhanh để triển khai đúng tiến độ.

Tâm Vũ