Thủ tướng Thái Lan bị phế truất

Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra tới Tòa nhà Chính phủ trước khi Tòa Hiến pháp công bố phán quyết vào ngày 29/8. Ảnh: Reuters.

Ngày 29/8, Tòa án Hiến pháp Thái Lan đã chính thức đưa ra phán quyết về việc có bãi nhiệm Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra.

Thay thế toàn bộ Nội các

Tòa án Hiến pháp phán quyết rằng vụ việc đoạn ghi âm đã khiến nhiệm kỳ của Thủ tướng chấm dứt kể từ ngày tòa án ra lệnh cho Thủ tướng ngừng thực hiện nhiệm vụ vào ngày 1/7/2025 và toàn bộ Nội các phải từ chức.

Tòa Hiến pháp Thái Lan ra phán quyết phế truất Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra, 39 tuổi, với lý do bà vi phạm chuẩn mực đạo đức công vụ trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen hồi tháng 6.

Hội đồng gồm 9 thẩm phán cho rằng, cuộc gọi nói trên cho thấy bà Paetongtarn không tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức tối thiểu mà một thủ tướng phải có. Đây được xem là căn cứ trực tiếp dẫn tới quyết định phế truất.

Bản án xuất phát từ đơn kiện do một nhóm thượng nghị sĩ bảo thủ khởi xướng, cáo buộc Thủ tướng Paetongtarn vi phạm chuẩn mực đạo đức và hành xử thiếu chuyên nghiệp trong quá trình giải quyết tranh chấp biên giới với Campuchia.

Là con gái cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, bà Paetongtarn mới đảm nhận cương vị Thủ tướng chưa tròn một năm, sau khi người tiền nhiệm bị chính Tòa án Hiến pháp phế truất. Tháng 7, bà đã bị đình chỉ chức vụ để chờ xét xử, song vẫn khẳng định mọi quyết định đều xuất phát từ lợi ích quốc gia.

Ngày 1/7, chưa đầy một giờ sau khi bị tòa án đình chỉ chức vụ thủ tướng Thái Lan vì một cuộc gọi điện thoại bị rò rỉ, bà Paetongtarn bước ra khỏi văn phòng ở Bangkok và lên tiếng xin lỗi.

“Tôi không muốn bất cứ điều gì cho bản thân. Tôi chỉ nghĩ làm sao để tránh chiến đấu và tránh đổ máu. Tôi xin khẳng định rằng tôi thực sự có ý định phục vụ đất nước. Tôi không có ác ý”, bà nói với các phóng viên.

Với phán quyết mới nhất, bà Paetongtarn đã trở thành vị thủ tướng tiếp theo trong gia tộc Shinawatra phải rời nhiệm sở sớm, nối tiếp cha bà - ông Thaksin - và người cô Yingluck, những người từng bị lật đổ sau các cuộc đảo chính quân sự.

Bà Paetongtarn lên nắm quyền năm 2024 sau khi người tiền nhiệm Srettha Thavisin bị phế truất trong một phán quyết của Tòa án Hiến pháp hồi năm ngoái.

Trước đó, ông Srettha đã dẫn dắt đảng Pheu Thai thành lập chính phủ liên minh với một số đảng phái khác sau cuộc bầu cử 2023. Thỏa thuận này giúp Pheu Thai giành đủ số ghế để lập chính phủ, trong bối cảnh đảng Move Forward, lực lượng giành nhiều phiếu nhất, không thể đứng ra thành lập nội các.

Với việc Pheu Thai trở lại cầm quyền, cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra sau nhiều năm ở nước ngoài đã được phép trở về Thái Lan.

Ai sẽ thay thế bà Paetongtarn?

Phán quyết đối với bà Paetongtarn dự kiến sẽ ảnh hưởng đến cục diện chính trị thời gian tới.

Trong lúc chờ Quốc hội bầu ra thủ tướng mới, Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai cùng toàn bộ nội các sẽ điều hành chính phủ cho đến khi Quốc hội bầu ra lãnh đạo mới.

Đảng Pheu Thai hiện cần đề cử một ứng viên thủ tướng mới để quốc hội 500 ghế tiến hành bỏ phiếu. Ứng viên được nhắc tới là cựu Bộ trưởng Tư pháp Chaikasem Nitisiri, 77 tuổi, cựu Tổng chưởng lý với kinh nghiệm chính trị hạn chế. Song chưa rõ liệu ông có nhận được sự ủng hộ từ các đối tác trong liên minh hay không.

Trong khi đó, lãnh đạo đảng Bhumjaithai, ông Anutin Charnvirakul, người từng được xem là một khả năng cho ghế thủ tướng, đã rời khỏi liên minh và từ chức phó thủ tướng kiêm bộ trưởng nội vụ sau sự cố rò rỉ cuộc gọi.

Nếu đảng Pheu Thai không tìm được ứng viên phù hợp để trình quốc hội, khả năng tổ chức tổng tuyển cử mới có thể được đặt ra.

Danh sách đủ điều kiện còn có Bộ trưởng Năng lượng Pirapan Salirathavibhaga, cựu Phó Thủ tướng Jurin Laksanawisit và cựu Thủ tướng Prayuth Chan-ocha, 71 tuổi, vị tướng từng lãnh đạo cuộc đảo chính quân sự năm 2014 lật đổ chính phủ Pheu Thai. Ông Prayuth đã rút khỏi sự nghiệp chính trị và hiện là cố vấn Hoàng gia.

Phương Linh, Nguyễn An