600 năm lịch sử xe cấp cứu, từ xe ngựa kéo tới ôtô hiện đại

Xe cứu thương là một trong những phương tiện độc đáo và dễ nhận biết nhất trên đường. Xuất hiện lần đầu ở Tây Ban Nha vào thế kỉ 15 dưới hình hài là những toa xe chở người bị thương. Loại xe này có một lịch sử hình thành và phát triển rất lâu dài.

Tên gọi xe cứu thương trong tiếng Anh (ambulance) có nguồn gốc từ tiếng Pháp (ambulant). Nó cũng có nghĩa là bệnh viện di động được sử dụng lần đầu vào năm 1809. Kể từ đó tới nay, xe cứu thương đã trải qua hàng loạt sự thay đổi lớn.

Xe cứu thương dùng sức ngựa hoạt động trong cuộc Nội chiến Mỹ (1861-1865).

Xe cứu thương trong cuộc Nội chiến Mỹ

Trước thế kỷ 20, các phương tiện vận chuyển bệnh nhân khẩn cấp đều được thực hiện bằng xe ngựa hoặc xe kéo. Trong cuộc Nội chiến Mỹ, xe ngựa được huy động để đưa thương binh khỏi chiến trường. Điều này chỉ kết thúc khi William A. Hammond trở thành người đứng Bộ Y tế vào năm 1862, xe cứu thương mới bắt đầu được sử dụng phổ biến trong chiến tranh.

Theo đó, ông đã cấu trúc lại bộ máy hoạt động, xác định rõ ràng, trách nhiệm, nhiệm vụ của từng bộ phận. Các sĩ quan chiến đấu sẽ không có nhiệm vụ đưa binh sĩ khỏi trận địa như trước đây, thay vào đó là quân y. Một đội ngũ vận chuyển thương binh được thành lập, cứ 150 binh sĩ sẽ có một xe cứu thương.

Sự phân bổ này ngay lập tức tỏ ra hiệu quả. Tại trận Antietam, chỉ trong một ngày, xe cứu thương đã giúp vận chuyển 9.420 binh sĩ của phe Miền Bắc ra khỏi chiến trường.

Xe cứu thương giai đoạn này đa phần dùng sức ngựa.

Mối liên hệ giữa xe cứu thương và bệnh viện

Hầu hết mọi người đều liên tưởng xe cứu thương với một phương tiện vận chuyển bệnh nhân tới bệnh viện. Dịch vụ xe cứu thương ở bệnh viện lần đầu tiên được triển khai ở Cincinnati, Ohio vào năm 1865.

Tại New York, bệnh viện Bellevue là một trong những nơi triển khai dịch vụ xe cứu thương sớm nhất. Chỉ trong hai năm từ năm 1869 đến 1870, chính quyền thành phố New York đã nhận được 1.400 cuộc gọi khẩn cấp. Đến năm 1890, xe cứu thương đã đáp ứng gần 4.400 cuộc gọi mỗi năm.

Xe cứu thương của bệnh viện Bellevue hoạt động ở thành phố New York vào năm 1895.

Không giống xe cứu thương được sử dụng trong chiến tranh, thời bình chiếc xe này được cải tạo nhằm mang đến sự thoải mái và khả năng đáp ứng tốc độ cao. Khi nhận được tin báo, đội xe cứu thương sẽ mất 30 giây để tới hiện trường. Thời gian đáp ứng dịch vụ càng nhanh, kết quả càng tốt.

Xe cứu thương vào giai đoạn này bắt đầu được trang bị một số dụng cụ y tế chuyên biệt như nẹp, thuốc morphine và một số dung dịch khử trùng khác.

Xe cứu thương bắt đầu được cơ giới hóa

Với sự phát triển như vũ bão của ngành công nghiệp ôtô, xe cứu thương cũng có những bước phát triển vượt bậc. Không chỉ dùng sức ngựa, xe cứu thương bắt đầu dùng hơi nước, điện, cuối cùng là xăng.

Động cơ xăng đã thể hiện rõ ưu thế vượt trội khi vận hành. Lúc bấy giờ, xe cứu thương đã to lớn hơn, mang được nhiều trang bị y tế cùng số lượng nhân viên trên xe đông đảo hơn trước. Xe cứu thương dùng động cơ được sử dụng lần đầu tiên tại bệnh viện Michael Reese vào năm 1899.

Xe cứu thương Model T hoạt động trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất năm 1917.

Đến tận 10 năm sau đó, xe cứu thương đã tham gia vào ngành công nghiệp ôtô với tư cách là phương tiện được sản xuất hàng loạt. Loạt xe đầu tiên được công ty James Cunningham & Son chế tạo vào năm 1909. Xe có động cơ 4 xy-lanh, công suất 32 mã lực và có tên gọi xe cứu thương Model 774.

Chính những chiếc xe cứu thương hoạt động trong thời bình như thế này đã mở đường cho xe cứu thương hoạt động ở các chiến trường trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất và xa hơn nữa.

Xe cứu thương: bệnh viện di động có 4 bánh

Khoa học và ngành Y liên tục đạt được những thành tựu lớn, xe cứu thương đã đóng một vai trò rất quan trọng. Phương tiện này không còn là những chiếc xe vận chuyển người bệnh đơn thuần mà trở thành những bệnh viện di động. Vì thế cần có một quy chuẩn riêng cho phương tiện đặc thù này.

Xe cứu thương của Cadillac sử dụng vào năm 1947.

Năm 1965, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ công bố một cuộc nghiên cứu về mức độ an toàn của xe cứu thương. Đó là cuộc điều tra kỹ lưỡng về tính hiệu quả cũng như mối nguy hiểm thực sự của loại xe này. Nghe có vẻ vô lý nhưng thực tế, xe cứu thương hồi đó là những chiếc xe chở khách được chuyển đổi công năng sang xe vận chuyển người bệnh.

Chất lượng đội ngũ nhân viên y tế trên xe cũng là một dấu hỏi lớn. Có người được đào tạo bài bản, chuyên sâu nhưng cũng có người hạn chế về trình độ y tế.

Xe cứu thương của sở cứu hỏa West Hamilton Beach vào thập niên 90.

Chính vì thế, năm 1966, Cơ quan An toàn Giao thông Cao tốc Quốc gia Mỹ (NHTSA) ban hành các quy chuẩn riêng về việc chế tạo xe cứu thương. Điều này mở ra hàng loạt các tiêu chuẩn và quy định cho loại hình phương tiện này trong tương lai.

Bên cạnh đó, chính phủ cũng liên tục tổ chức các chương trình đào tạo y tá, điều dưỡng viên hoạt động trên xe cứu thương nhằm phục vụ cộng đồng một cách tốt hơn.

Xe cứu thương hiện đại

Xe cứu thương phục vụ cộng đồng người Mỹ gốc Á ở New York (Mỹ).

Bên trong xe cứu thương ngày nay có đầy đủ các dụng cụ y tế, thuốc men cần thiết cho việc sơ cấp cứu trong khi di chuyển. Đa số các xe cứu thương hiện đại ngày nay được chế tạo dựa trên khung gầm xe bán tải, không gian cabin cũng lớn hơn trước rất nhiều.

Nhiều xe cứu thương còn được chế tạo riêng các trang thiết bị theo nhu cầu của khách hàng như bệ đỡ sàn xe, tủ, tời điện, chỗ ngồi, ánh sáng, thiết bị liên lạc với bệnh viện...

Bên trong một xe cứu thương.

Xe cứu thương đã trải qua một hành trình phát triển dài. Từ những chiếc xe ngựa kéo rất thô sơ, chỉ với một chức năng duy nhất là vận chuyển người bệnh cho đến những chiếc xe cứu thương sở hữu hàng loạt các trang thiết bị y tế hiện đại phục vụ cho việc cứu chữa người bệnh kịp thời.

Trong dòng chảy của xã hội hiện đại, xe cứu thương vẫn tiếp tục phát triển nhằm phục vụ cộng đồng nhanh chóng, an toàn và thông minh hơn.

Mạnh Quân