70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ: Gặp lại nữ y tá Pháp duy nhất trong trận chiến lịch sử

Trang đầu tạp chí Paris Match đăng tải hình ảnh nữ y tá hàng không Genevìeve de Galard được trả tự do, trở về từ chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: TTXVN phát

70 năm sau, phóng viên TTXVN tại Pháp đã có dịp gặp mặt người phụ nữ từng để lại dấu ấn trong cả một thế hệ người dân Pháp vì những hoạt động nhân đạo của bà.

Căn phòng nhỏ ở Trung tâm dưỡng lão của thành phố Toulouse, miền Nam nước Pháp, nơi bà Genevìeve de Galard và chồng là ông Jean de Heaulme đang sống, giản dị như bao căn phòng khác. Trên nóc tủ, những tấm ảnh gia đình chụp từ cách đây gần một thế kỷ được đặt trang trọng cùng bức tượng nhỏ Phật bà Quan Âm giúp ông bà sống với những kỷ niệm xa xưa. Bước sang tuổi bách niên, họ là những người cuối cùng thuộc thế hệ tham chiến ở Điện Biên Phủ còn sống đến ngày nay.

Trên chiếc ghế sô pha nơi góc phòng, cụ bà Genevìeve de Galard, 99 tuổi, đang nằm nghỉ, mắt nhắm nghiền tĩnh lặng, mặc cho khách khứa nói chuyện rầm rì, mái tóc mỏng bạc trắng, gương mặt mang nhiều nếp gấp thời gian, nhưng vẫn toát lên vẻ phúc hậu, an yên. Cụ ông Jean de Heaulme, tuy phải ngồi trên chiếc xe lăn và giọng nói không còn mạch lạc, nhưng trí tuệ vẫn còn rất minh mẫn, vui vẻ tiếp chuyện chúng tôi. Khi chúng tôi cho ông xem những bức ảnh về Hà Nội, nơi ông được sinh ra cách đây đúng 100 năm, ông Jean vẫn nhớ đến cầu Long Biên trên sông Hồng và Hồ Gươm nơi có Tháp Rùa.

Do có nhiều đóng góp và các hoạt động nhân đạo, bà Genevìeve de Galard được tặng thưởng nhiều huân huy chương, trong đó cao nhất là Huân chương Bắc đẩu bội tinh Hạng Nhất của Pháp và Huân chương Tự do của Mỹ. Ảnh: TTXVN phát

Lật từng trang cuốn hồi ký của vợ mình về chiến trường Điện Biên Phủ, ông Jean de Heaulme kể cho chúng tôi về những khoảnh khắc đáng nhớ của bà: khi bà chăm sóc thương binh vùng chiến tuyến; ngày bà được trả tự do; giây phút lần đầu họ gặp nhau tại Hà Nội; lúc bà trở lại Pháp trong sự hân hoan của bạn bè và gia đình; phút giây hạnh phúc của cặp uyên ương trong ngày cưới và cả niềm vui chào đón sự ra đời của đứa con trai đầu lòng… và cả ngày thăm lại Việt Nam.

Với tất cả tình yêu và niềm tự hào, ông say sưa kể về người phụ nữ mà ông gắn bó trong suốt gần 70 năm qua. Chỉ vào tấm ảnh vợ thời trẻ và cụ bà Genevìeve de Galard đang nằm trên ghế sô pha, ông so sánh một cách hài hước nhưng đầy trìu mến: "Bà nhà tôi ngày đó đẹp hơn bây giờ nhiều!"

Là hậu duệ của một trong những gia đình danh giá nhất nước Pháp, bà Genevìeve de Galard từ nhỏ đã mơ đến những cuộc phiêu lưu và chỉ muốn phục vụ cộng đồng. Trong cuốn hồi ký của mình, bà đã bày tỏ "mong muốn giúp đỡ người khác và sẽ làm điều đó trong suốt cuộc đời mình". Ước mơ thuở bé đã trở thành hiện thực khi bà được tuyển dụng làm y tá cứu thương trong ngành Không quân. Được điều động sang chiến trường Đông Dương, ở tuổi 29, bà Genevìeve đã tham gia nhiều phi vụ vận chuyển và chăm sóc thương bệnh binh bằng máy bay quân sự.

Trong 56 ngày đêm của chiến dịch Điện Biên Phủ, bà Genevìeve đã tham gia một số chuyến bay cấp cứu đưa những người lính bị thương ra khỏi trận địa. Ngày 28/3, chiếc máy bay Dakota chở bà đến Điện Biên Phủ để đón các thương bệnh binh, đã bị hỏng, không thể cất cánh được, và sau đó bị đạn pháo phá hủy, khiến bà bị kẹt lại ở Điện Biên Phủ. Khi đó bà Genevìeve de Galard là người phụ nữ duy nhất trong lòng chảo Điện Biên, vì các nữ y tá khác đã được sơ tán ngay khi cuộc chiến bắt đầu.

Ông Jean de Heaulme, lật từng trang cuốn hồi ký của vợ mình về chiến trường Điện Biên Phủ và kể về những khoảnh khắc đáng nhớ của bà Genevìeve de Galard. Ảnh: Thu Hà Pv TTXVN tại Pháp

Bà và hai bác sĩ phẫu thuật cùng nhau chăm sóc các thương bệnh binh Pháp trong hơn một tháng trời dưới lòng đất. Khi chiến dịch kết thúc, sau 17 ngày bị bắt làm tù binh cùng những binh lính Pháp khác, ngày 24/5/1954, bà Genevìeve de Galard được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký lệnh trao trả tự do và trở về Pháp vào đầu tháng 6.

Tiếp tục với công việc của y tá cấp cứu hàng không một vài năm, sau đó bà làm việc tại Trung tâm phục hồi chức năng Invalides dành cho những người bị thương nặng. Bà kết hôn với Đại úy Jean de Heaulme, người mà bà đã gặp ở Đông Dương và họ có ba người con. Là thành viên của Hiệp hội Chiến sĩ Điện Biên Phủ quốc gia kể từ khi thành lập năm 1967, bà trở thành ủy viên Hội đồng quận 17 ở thủ đô Paris từ năm 1983 cho tới lúc nghỉ hưu.

Ở tuổi 80, bà Genevìeve de Galard đã cho ra mắt cuốn tự truyện "Une femme à Diên Biên Phu" (tạm dịch là “Một người phụ nữ ở Điện Biên Phủ”), do nhà xuất bản Les Arènes phát hành, kể lại cuộc đời và số phận đặc biệt của bà trong chiến dịch rúng động địa cầu ngày đó. Cuốn hồi ký này được báo chí Pháp đánh giá là "tỉ mỉ đến từng chi tiết và đậm chất nhân văn”, giúp các thế hệ công chúng "hiểu rõ hơn về một trang bi thảm trong lịch sử nước Pháp".

Trong số những kỷ vật liên quan đến Việt Nam mà cha mẹ mình còn lưu giữ, ông Francois de Heaulme, con trai cả của ông bà Jean và Genevìeve de Heaulme, bày tỏ ấn tượng đặc biệt với khuôn in gỗ hình Chủ tịch Hồ Chí Minh thời bấy giờ. Giới thiệu với chúng tôi lai lịch khuôn gỗ này, ông cho biết: "Tình cờ tôi đã tìm được tấm ảnh gỗ này trong tủ đồ lưu trữ của cha thời kỳ còn ở quân đội. Bức ảnh ông ghi rõ là được tìm thấy trong một xưởng in ở Hà Nội, trong quá trình lục soát sau một vụ tấn công Việt Minh vào ngày 19/12/46”.

Chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Pháp về bà Genevìeve de Galard, bà Ouited, vợ ông Francois de Heaulme, bày tỏ niềm tự hào về bố mẹ chồng và đánh giá cao đức tính khiêm tốn của họ. Bà Ouited cho biết khi về làm dâu trong gia đình, bà không hề biết gì về cuộc đời mẹ chồng. Sau một lần tình cờ tìm thấy cuốn album của gia đình trong đó có rất nhiều ảnh của bà Genevìeve de Galard thời trẻ, bà mới được nghe mẹ chồng kể về câu chuyện của bà.

Đến thăm ông bà Jean và Genevìeve de Heaulme với bó hoa đẹp, ông Maxime Saint-Germes, Vụ trưởng Vụ chiến binh và nạn nhân chiến tranh tỉnh Haute-Garonne, cũng cho biết chính quyền luôn quan tâm và chăm sóc những người như vợ chồng ông bà de Heaulme vào mỗi dịp lễ tết. Tên bà Genevìeve de Galard đã được đặt cho các đường phố và đại lộ ở địa phương. Mới đây nhất, năm 2022, một quảng trường tại thành phố Toulouse đã được đặt tên Genevìeve de Galard.

Sau 70 năm, những nhân chứng của chiến dịch Điện Biên Phủ ở Pháp nay không còn nhiều. Những người như bà Genevìeve de Galard là một phần trong những trang sử không thể lãng quên của nước Pháp.

Nguyễn Thu Hà (P/v TTXVN tại Pháp)