Ai cũng có nguy cơ mắc viêm não Nhật Bản

Mới đây, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết đang điều trị cho một nam thanh niên 17 tuổi ở Hà Nội bị tổn thương sâu trong mô não, kèm theo di chứng thần kinh nghiêm trọng dù đã trải qua hơn một tháng điều trị tích cực.

Tiêm vắc-xin là biện pháp hữu hiệu phòng chống dịch viêm não Nhật Bản.

Tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM cũng ghi nhận ba bệnh nhân nam ở độ tuổi 20 đến 33 mắc viêm não Nhật Bản với các biến chứng nặng như liệt tứ chi khó hồi phục, cơ thể suy kiệt, teo cơ, yếu nửa người.

Theo các bác sỹ, từ những ca bệnh trên cho thấy viêm não Nhật Bản có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả người lớn khỏe mạnh.

Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus viêm não Nhật Bản gây ra. Bệnh lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi Culex, sau khi muỗi này đốt các loại chim hoang dã hoặc gia súc như lợn, trâu, bò, ngựa.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người nhiễm virus có thể không có triệu chứng rõ ràng, chỉ sốt nhẹ hoặc đau đầu. Trung bình cứ 250 người nhiễm virus sẽ có một người phát triển thành bệnh nặng.

Phần lớn các ca bệnh xảy ra ở trẻ dưới 15 tuổi, đặc biệt trong nhóm từ 2 đến 6 tuổi do trẻ chưa có miễn dịch tự nhiên hoặc chưa được tiêm phòng vắc-xin.

Ở người lớn, tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn vì viêm não Nhật Bản thường xuất hiện tại vùng nông thôn và ngoại ô, nơi người dân có thể đã từng tiếp xúc với virus từ nhỏ và có miễn dịch.

Tuy nhiên, với sự gia tăng của việc đi lại, giao thương, du lịch giữa các khu vực, nguy cơ mắc bệnh ở người lớn hiện đang tăng lên. Người chưa có miễn dịch, chưa tiêm vắc-xin hoặc chưa tiêm nhắc lại đều có thể mắc bệnh với nguy cơ cao.

Dẫn chứng một nghiên cứu tổng hợp từ nhiều tài liệu khoa học được công bố trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ năm 2023, bác sỹ Tống Thị Ngọc Cầm, Phó giám đốc Y khoa miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, phạm vi lây truyền virus viêm não Nhật Bản đang ngày càng mở rộng, bao gồm cả những khu vực trước đây không ghi nhận ca bệnh. Khi virus xâm nhập vào khu vực mới, các ca mắc bệnh ở người lớn thường là những trường hợp được ghi nhận đầu tiên.

Tại Australia, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nửa đầu năm 2022, hơn 40 ca mắc viêm não Nhật Bản đã được ghi nhận tại nhiều bang.

Ở Việt Nam, trường hợp nam thanh niên 17 tuổi tại Hà Nội mắc bệnh dù có thể trạng khỏe mạnh cho thấy viêm não Nhật Bản không còn giới hạn tại các khu vực truyền thống, đồng thời người trưởng thành hoàn toàn có thể trở thành nạn nhân của căn bệnh này.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus viêm não Nhật Bản có thời gian ủ bệnh từ 5 đến 14 ngày, thường không gây biểu hiện rõ ràng.

Khi bắt đầu tấn công hệ thần kinh trung ương, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như sốt, đau đầu, rối loạn ý thức, co giật, tăng trương lực cơ, thậm chí hôn mê. Mặc dù các triệu chứng này khá điển hình, tuy nhiên bác sỹ vẫn cần thực hiện các xét nghiệm máu và dịch não tủy để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh.

Nếu không được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, viêm não Nhật Bản có thể khiến người bệnh tử vong với tỷ lệ lên tới 30%.

Trong số những người sống sót, có khoảng 50% phải chịu di chứng nặng nề như điếc, liệt, rối loạn tâm thần, rối loạn vận động, suy giảm khả năng giao tiếp, ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống và khả năng lao động.

Theo bác sỹ Cầm, các ca viêm não Nhật Bản thường được ghi nhận nhiều nhất vào mùa hè, kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, trong đó cao điểm là tháng 7 hàng năm. Hiện bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy tiêm phòng vắc-xin là biện pháp phòng bệnh hiệu quả và an toàn nhất.

Tại Việt Nam, hiện có ba loại vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản phổ biến gồm Jevax của Việt Nam, Jeev của Ấn Độ và Imojev của Thái Lan. Mỗi loại vắc-xin có phác đồ và lịch tiêm khác nhau tùy độ tuổi và tình trạng miễn dịch.

Vắc-xin Jevax được tiêm cho người từ 12 tháng tuổi trở lên. Phác đồ cơ bản gồm ba mũi: mũi thứ hai cách mũi thứ nhất từ 1 đến 2 tuần, mũi thứ ba cách mũi thứ hai một năm. Sau đó cần tiêm nhắc lại mỗi ba năm.

Vắc-xin Jeev tiêm cho người từ 12 tháng tuổi đến 49 tuổi. Phác đồ gồm hai mũi cơ bản. Việc tiêm nhắc được khuyến cáo tùy theo tình hình dịch tễ và hướng dẫn của từng quốc gia.

Vắc-xin Imojev được chỉ định cho người từ 9 tháng tuổi trở lên. Với người từ 9 tháng tuổi đến dưới 18 tuổi, cần tiêm hai mũi cách nhau một năm. Với người từ 18 tuổi trở lên, chỉ cần tiêm một mũi duy nhất.

Trong trường hợp người dân gặp khó khăn trong việc tuân thủ lịch tiêm ba mũi Jevax hoặc đã tiêm một số mũi nhưng không nhớ rõ, có thể được tư vấn chuyển sang sử dụng Imojev. Việc thay đổi phác đồ cần được bác sỹ chuyên khoa chỉ định dựa trên lịch sử tiêm chủng cụ thể.

Ngoài việc tiêm phòng, người dân cũng cần thực hiện các biện pháp phòng tránh muỗi đốt như mặc quần áo dài tay, ngủ màn cả ban ngày, dọn dẹp nhà cửa, chuồng trại sạch sẽ để hạn chế nơi sinh sản của muỗi.

Khi ra đồng hoặc tiếp xúc với gia súc, cần mặc đồ bảo hộ. Bên cạnh đó, nên duy trì thói quen ăn chín, uống chín, rửa tay bằng xà phòng thường xuyên. Khi có các triệu chứng nghi ngờ như sốt, đau đầu, lơ mơ, cần đến cơ sở y tế thăm khám càng sớm càng tốt.

D.Ngân