AI đọc được suy nghĩ của con người?

Nghiên cứu bước đầu của các nhà khoa học Mỹ cho thấy AI có thể đọc được ý chính trong suy nghĩ của con người. Ảnh: Shutterstock.

Ngày 1/5, các nhà khoa học tại Đại học Texas, Austin (Mỹ), cho biết họ đã tìm ra cách sử dụng phương pháp quét não và trí tuệ nhân tạo để ghi lại "ý chính" của những điều mọi người đang nghĩ. Nghiên cứu này được cho là bước tiến mới để đọc suy nghĩ của con người, theo ScienceAlert.

Đọc và giải mã suy nghĩ bằng AI

Một nghiên cứu trước đây từng chỉ ra rằng việc cấy ghép não có thể cho phép những người mất khả năng nói, viết, đánh máy có thể đánh vần các từ, thậm chí cả câu. Những giao diện "não - máy tính" này tập trung vào vùng não điều khiển miệng khi miệng cố gắng tạo lời nói.

Nghiên cứu mới của các nhà khoa học tại Đại học Texas, Austin lại hoạt động theo một kiểu khác, ở một cấp độ rất khác. Thông tin này được nhà thần kinh học Alexander Huth đưa ra trong một họp báo trực tuyến.

Nhóm nghiên cứu gồm ông Alexander Huth (trái), bà Shailee Jain (giữa) và ông Jerry Tang (phải) chuẩn bị thu thập dữ liệu hoạt động của não thông qua việc chụp cộng hưởng từ. Ảnh: Nolan Zunk.

Cụ thể, hệ thống của nhóm nghiên cứu hoạt động ở cấp độ ý tưởng, ngữ nghĩa. Đây sẽ là hệ thống đầu tiên có thể tái tạo ngôn ngữ liên tục mà không cần áp dụng phương pháp cấy ghép não xâm lấn.

Nhóm nghiên cứu đưa dữ liệu thu thập được vào một mô hình ngôn ngữ mạng thần kinh, sử dụng GPT-1 - tiền thân của công nghệ AI được sử dụng để xây dựng ChatGPT. Mô hình sẽ được đào tạo để dự đoán cách não bộ của con người phản ứng với lời nói, sau đó thu hẹp các tùy chọn cho đến khi tìm được phản hồi phù hợp nhất.

Để kiểm tra độ chính xác của mô hình, các tình nguyện viên tham gia nghiên cứu sẽ lắng nghe một câu chuyện với trong lúc chụp cộng hưởng từ não bộ.

Jerry Tang, tác giả chính của nghiên cứu, nói rằng bộ giải mã bằng AI có thể khôi phục ý chính những điều con người đang nghe. Ví dụ, khi con người nghe câu "tôi chưa có bằng lái xe", bộ giải mã sẽ trả kết quả "cô ấy thậm chí còn chưa bắt đầu học lái xe". Một vấn đề khi thực hiện nghiên cứu này là bộ giải mã phải vật lộn với các đại từ nhân xưng.

Ngay cả khi con người nghĩ ra những câu chuyện riêng, hoặc chỉ đơn giản là xem phim câm, bộ giải mã bằng AI vẫn có thể nắm bắt được ý chính trong đầu họ. Điều này cho thấy công nghệ mới đang giải mã những điều sâu sắc hơn cả ngôn ngữ, sau đó chuyển đổi thành ngôn ngữ.

Vẫn còn lo ngại

Ông David Rodriguez-Arias Vailhen, giáo sư Đạo đức sinh học tại Đại học Granada (Tây Ban Nha), nhận định nghiên cứu mới của Đại học Texas, Austin, vượt xa những gì công nghệ đạt được trước đây. Điều này sẽ giúp con người tiến gần hơn với tương lai máy móc có thể đọc và ghi lại suy nghĩ của con người.

Tuy nhiên, giáo sư Vailhen cảnh báo điều này có thể đi ngược với ý muốn của con người, ví dụ đọc suy nghĩ lúc họ đang ngủ.

Các tình nguyện viên tham gia nghiên cứu được cho nghe podcast để các nhà khoa học thu thập dữ liệu não bộ. Ảnh: Nolan Zunk.

Các nhà nghiên cứu cũng lường trước điều này. Mục tiêu chính của nghiên cứu này là giúp đỡ những người mất khả năng giao tiếp. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng phải thừa nhận một điều là công nghệ này sẽ đặt ra câu hỏi về "sự riêng tư về mặt tinh thần".

Để xoa dịu nỗi lo bị "đọc trộm" suy nghĩ, các nhà nghiên cứu đã tiến hành thử nghiệm, chứng minh rằng bộ giải mã bằng AI của họ không được sử dụng cho những người chưa được "đào tạo" về hoạt động não. Nghĩa là AI chỉ có thể đọc được "ý chính" trong suy nghĩ của những người mà nó được đào tạo để đọc thông tin, những người chưa được đào tạo thì không thể đọc được.

Ngoài ra, con người cũng có thể dễ dàng đánh lừa bộ giải mã. Cụ thể, nhóm nghiên cứu cho 3 tình nguyện viên nghe podcast, đồng thời yêu cầu họ tự đếm số, đặt tên hoặc kể một câu chuyện khác trong đầu. Kết quả, AI không thể đọc được họ đang nghĩ gì.

Thời gian tới, nhóm nghiên cứu hy vọng họ có thể đẩy nhanh quá trình để giải mã các bản quét não trong tình huống thực tế. Đồng thời, họ kêu gọi xây dựng các bộ quy định để bảo vệ sự riêng tư về mặt tinh thần cho con người.

Thái An