AI lan nhanh hơn cả điện và internet nhưng một nửa thế giới vẫn bị bỏ lại phía sau

Đó là kết luận của AI Diffusion Report (Báo cáo về sự lan tỏa của AI) do Microsoft công bố, trong đó mô phỏng cách việc sử dụng, hạ tầng và đổi mới AI đang lan rộng trên toàn cầu.

Theo Microsoft, hiện có hơn 1,2 tỉ người đang sử dụng các công cụ AI với tốc độ tiếp nhận vượt xa điện năng, máy tính và internet. Tuy nhiên, sự lan tỏa nhanh chóng này không đồng đều.

Báo cáo cho thấy khoảng cách giữa “có AI” và “không có AI” đang ngày càng mở rộng, giữa các quốc gia có đủ năng lượng, dữ liệu và kỹ năng để sử dụng AI, với những nước vẫn thiếu cả các yếu tố cơ bản nhất.

AI lan nhanh nhất trong lịch sử nhưng không phải ở khắp mọi nơi

Theo Microsoft, UAE (59,4%), Singapore (58,6%) và Na Uy (51,9%) đang dẫn đầu thế giới về mức độ sử dụng AI. Các quốc gia này có nguồn điện dồi dào, mạng internet phủ rộng gần như toàn bộ và dân số có trình độ kỹ thuật số cao.

Trong khi đó, tại nhiều khu vực ở châu Phi hạ Sahara, Nam Á và Mỹ Latin, chưa đến 10% dân số sử dụng công cụ AI.

Báo cáo cho rằng nguyên nhân là do tỷ lệ truy cập internet thấp, nguồn điện không ổn định và thiếu thiết bị cũng như giáo dục cần thiết để tiếp cận công nghệ mới.

Microsoft cảnh báo rằng nếu thiếu điện, internet và kỹ năng số, các cộng đồng sẽ không thể tham gia đầy đủ vào nền kinh tế số hoặc hưởng lợi từ công nghệ mới.

Khe hở số mới: Không phải băng thông mạng mà là điện năng

Microsoft cho biết quá trình lan tỏa AI phụ thuộc vào ba trụ cột chính:

1. Người tiên phong (phát triển các mô hình AI).

2. Hãng xây dựng hạ tầng (cung cấp năng lực tính toán và trung tâm dữ liệu).

3. Người dùng AI (ứng dụng công cụ trong thực tế).

Trong khi đổi mới tiên phong tập trung tại Mỹ, Anh và Hàn Quốc, khoảng cách về hạ tầng còn rõ rệt hơn. Mỹ dẫn đầu với 53,7 gigawatt công suất trung tâm dữ liệu, tiếp theo là Trung Quốc (31,9 gigawatt), Đức (8,5 gigawatt) và Vương quốc Anh (7,4 gigawatt).

Báo cáo nhấn mạnh rằng việc lan tỏa AI phụ thuộc nhiều vào điện năng và năng lực điện toán không kém thuật toán hay dữ liệu, trong khi hơn 700 triệu người trên thế giới vẫn chưa có điện ổn định.

Microsoft cho biết AI đang lan tỏa nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào từng có trong lịch sử, nhưng hàng tỉ người đang bị bỏ lại phía sau - Ảnh: Reuters

AI tiếng Anh là một vấn đề lớn

Ngôn ngữ là rào cản lớn khác. Theo báo cáo, phần lớn các mô hình ngôn ngữ lớn hiện được huấn luyện chủ yếu bằng tiếng Anh và một số ngôn ngữ có nguồn tài nguyên cao, trong khi phần lớn trong số 7.000 ngôn ngữ trên thế giới gần như vắng bóng trong hệ thống AI. Điều này giới hạn khả năng tiếp cận của hàng tỉ người.

Các ngôn ngữ ít tài nguyên như Hausa, Bengali và Chichewa gần như không được đại diện trong mô hình ngôn ngữ lớn, khiến người dùng ở những khu vực này phải tương tác với công cụ không hiểu ngôn ngữ của họ.

Microsoft cảnh báo rằng nếu hạ tầng kỹ thuật số và giáo dục không bắt kịp, “khoảng cách này sẽ quyết định ai được hưởng lợi từ AI trong nhiều thập kỷ tới” và có thể trở thành một “bức tường công nghệ” mới khó vượt qua trong tương lai.

Thông tin chi tiết về AI Diffusion Report

AI Diffusion Report là báo cáo chuyên sâu và quan trọng được công bố bởi Viện Kinh tế AI thuộc Microsoft Research. Bản chất của báo cáo này:

Đo lường sự lan rộng của AI: Báo cáo tập trung vào việc lập bản đồ và phân tích tốc độ cũng như mức độ lan rộng của AI trên toàn thế giới, gồm việc sử dụng, cơ sở hạ tầng và đổi mới AI.

Đánh giá khoảng cách số: Mục tiêu chính là làm nổi bật sự chênh lệch lớn về khả năng tiếp cận và áp dụng AI giữa các quốc gia. Báo cáo gọi đây là khoảng cách giữa những người "có" và "không có" AI.

Xác định các yếu tố cơ bản: Báo cáo chỉ ra ba nền tảng cốt lõi quyết định khả năng áp dụng AI của một quốc gia, đó là điện năng, kết nối internet và kỹ năng số.

Các chỉ số chính trong báo cáo

Microsoft sử dụng các chỉ số riêng để đánh giá:

AI Frontier Index: Đo lường các mô hình AI tiên phong hàng đầu trên thế giới về hiệu suất và sự đổi mới.

AI Infrastructure Index: Nắm bắt nơi tồn tại năng lực để xây dựng, đào tạo và mở rộng quy mô AI (ví dụ công suất trung tâm dữ liệu).

AI Diffusion Index (AI User Share): Phản ánh tỷ lệ phần trăm dân số trong độ tuổi lao động của mỗi quốc gia đang tích cực sử dụng các công cụ AI.

Kết luận quan trọng của báo cáo

Tốc độ áp dụng kỷ lục: AI đang được áp dụng nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào trước đây, nhanh hơn điện, máy tính hay internet.

Sự phân chia mới: Khoảng một nửa thế giới (khoảng 4 tỉ người) vẫn thiếu các yếu tố cơ bản (điện, internet, kỹ năng) để tham gia vào cuộc cách mạng AI, tạo ra một "khoảng cách số mới".

Rào cản ngôn ngữ: Ngôn ngữ là rào cản lớn do hầu hết mô hình AI được đào tạo chủ yếu bằng tiếng Anh và các ngôn ngữ có nguồn tài nguyên cao, khiến hàng tỉ người sử dụng ngôn ngữ có nguồn tài nguyên thấp bị hạn chế tiếp cận.

Sơn Vân