AI và bước ngoặt trên thị trường lao động

Trí tuệ nhân tạo và công nghệ bán dẫn là những lĩnh vực công nghệ cao mới nổi. Ảnh minh họa: Phú Vinh/BNEWS/TTXVN

Ngân hàng UBS đang triển khai các nhà phân tích nghiên cứu ảo để cung cấp thông tin cho nhân viên về các xu hướng thị trường.

Giám đốc điều hành của Anthropic cảnh báo rằng AI có thể xóa sổ một nửa số việc làm văn phòng cấp thấp trong vòng 1 đến 5 năm, với các đợt sa thải lớn từ các công ty như IBM, Microsoft, Google và những công ty khác.

Trong bối cảnh đó, ngay cả các nhân vật chính trị như ông Steve Bannon, một người theo phong trào MAGA (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) cũng đã lên tiếng cảnh báo rằng những xáo trộn việc làm do AI gây ra sẽ trở thành một vấn đề nổi cộm trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2028.

Nghiên cứu mới cho thấy tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao hơn có thể liên quan đến việc triển khai AI. Các ngành như tài chính, y tế, phần mềm và truyền thông đang ở tâm điểm của sự thay đổi, cũng như hầu hết các bộ phận bán hàng và tiếp thị.

Doanh nghiệp Mỹ từ lâu đã đi trước về việc áp dụng công nghệ. Chi tiêu nhiều hơn cho nghiên cứu và phát triển công nghệ cũng như sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn của các khoản đầu tư vốn vô hình – chẳng hạn như thiết kế công nghiệp, đổi mới sáng tạo, cấu trúc tổ chức và các bộ dữ liệu – là hai lý do lớn giải thích tại sao năng suất của Mỹ đã vượt lên trên châu Âu vào giữa những năm 1990 với sự ra đời của Internet tiêu dùng. Năng suất lại tăng vọt một lần nữa vào giữa những năm 2000, với sự ra mắt của iPhone và sự phát triển của nền kinh tế ứng dụng.

Doanh nghiệp Mỹ cũng đang dẫn đầu về đầu tư vào AI. Theo nghiên cứu của Đại học Stanford, năm 2024, chi tiêu tư nhân cho AI đã tăng lên 109 tỷ USD, gần gấp 12 lần so với 9,3 tỷ USD của Trung Quốc và gấp 24 lần so với 4,5 tỷ USD của Vương quốc Anh. Các nhà nghiên cứu của Stanford cho biết, các tổ chức có trụ sở tại Mỹ đã tạo ra 40 “mô hình AI nổi bật, vượt trội đáng kể so với 15 mô hình của Trung Quốc và … 3 mô hình của châu Âu”.

Nhà công nghệ Jim Clark, người sáng lập Viện Tương lai Việc làm và Thu nhập có trụ sở tại New York, chuyên nghiên cứu về đổi mới và gián đoạn dựa trên AI, cho biết: “Mỹ không chỉ nhích lên một chút trong lĩnh vực AI. Họ đang bứt phá. Ngược lại, châu Âu đang mắc kẹt trong một trạng thái trì trệ: thị trường phân mảnh, quy trình mua sắm chậm hơn, chế độ lao động khắt khe hơn, và thận trọng nhiều hơn là đà phát triển”.Nhiều công ty đã đẩy nhanh kế hoạch triển khai AI tự hành (Agentic AI) vào mùa Hè này. Điều này củng cố nhận định người lao động đang bắt đầu sử dụng AI không chỉ cho các câu hỏi và câu trả lời đơn giản, mà còn cho các nhiệm vụ nghiên cứu và phân tích phức tạp hơn, nơi sẽ tạo ra những mức tăng năng suất lớn.Dự luật ngân sách của Tổng thống Donald Trump có một điều khoản nhằm ngăn các tiểu bang quy định riêng về AI, điều này có lẽ sẽ giúp các công ty ở Mỹ dễ dàng hơn trong việc triển khai AI so với châu Âu. Điều này có thể dẫn đến một sự phân kỳ năng suất khác giữa hai khu vực, phản ánh những gì đã xảy ra vào những năm 1990 khi các công ty Mỹ áp dụng phần mềm và công nghệ dựa trên web nhanh hơn.

Cho đến nay, Mỹ đã được hưởng những lợi thế cấu trúc sâu sắc khi nói đến việc triển khai AI, từ một thị trường lao động đủ linh hoạt để hấp thụ sự gián đoạn, những làn sóng vốn khổng lồ từ các "ông lớn" công nghệ đặt cược lớn vào cơ sở hạ tầng, một hệ sinh thái khởi nghiệp nhanh nhạy và đầy khát vọng, và một môi trường pháp lý thuận lợi. Ông Clark cho rằng những yếu tố này đang được vận hành ngay lúc này, chủ yếu bởi các công ty Mỹ có quy mô và văn hóa để tạo ra những bước tiến lớn.

Theo một báo cáo triển vọng kinh tế của Apollo vào cuối năm 2024, sự gia tăng đồng bộ trong chi tiêu cho triển khai doanh nghiệp và nghiên cứu là một động lực không thấy ở nơi nào khác, ngay cả ở Trung Quốc.

Vậy còn DeepSeek của Trung Quốc thì sao? Ứng dụng này đã đảo lộn những quan điểm truyền thống về việc liệu Mỹ có thể tiếp tục dẫn đầu trong lĩnh vực AI hay không, đặc biệt là với cách tiếp cận nguồn mở của mình.

Sự phổ biến của DeepSeek nhấn mạnh một điểm yếu trong sự tách rời công nghệ Mỹ-Trung. Mặc dù Nhà Trắng có thể kiểm soát dòng chảy chip (bán dẫn) giữa các quốc gia, nhưng sẽ khó khăn hơn nhiều để ngăn chặn các doanh nghiệp, trường đại học và cá nhân sử dụng các mô hình nguồn mở hoặc tải xuống các ứng dụng AI. Cuối cùng, điều đó có thể tạo lợi thế cho một hệ tầng công nghệ nguồn mở, ưu tiên Trung Quốc.Tuy nhiên, như ông Lee, tác giả cuốn “Siêu cường AI” đã chỉ ra, trong khi các công ty Trung Quốc vượt trội trong việc xây dựng các ứng dụng AI tiêu dùng, chi tiêu của doanh nghiệp (cho công nghệ) vẫn còn thua xa so với Mỹ. Các công ty Trung Quốc đơn giản là không quen với việc trả hàng triệu đô la cho phần mềm.Dù công nghệ của nước nào chiến thắng, việc triển khai trong doanh nghiệp mới là yếu tố thúc đẩy những mức tăng năng suất lan rộng, loại hình dẫn đến tăng trưởng kinh tế tổng thể mạnh mẽ hơn. Theo nghĩa này, AI là một trong số ít những điểm sáng có thể hỗ trợ lợi nhuận doanh nghiệp Mỹ và cho các nhà đầu tư lý do để tiếp tục nắm giữ cổ phiếu Mỹ.Nhưng tốc độ và quy mô của sự gián đoạn do AI cũng có thể mang lại một sự phản ứng dữ dội từ giới nhân viên văn phòng. Các cuộc khảo sát cho thấy công chúng muốn việc triển khai AI chậm lại. Một nghiên cứu mới của Oxford Economics cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên tốt nghiệp đại học cao hơn một phần là do AI thay thế lao động.

Điều đó có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng khi những người trẻ tuổi không còn đủ khả năng chi trả tiền thuê nhà và hàng tiêu dùng. Công nghệ cho đi những gì thì cũng có thể lấy lại những thứ đó.

Lê Hoàng/BNEWS/Vnanet.Vn