An cư cho người Mông ở phên dậu xứ Thanh

Khi nói tới Mường Lý (Thanh Hóa) là người ta nghĩ ngay tới vùng đất chồng lên đá, những quả núi cao với "dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm". Nơi đó thấp thoáng những ngôi nhà tuềnh toàng của cộng đồng người Mông di cư từ khắp các vùng Sơn La, Hòa Bình, Lai Châu…

Một góc tái định cư Bản Ún.

Với tập tính di cư, sống trên các khu vực núi cao nên cuộc sống của người Mông còn rất khó khăn, nhiều hủ tục đã kìm kẹp họ trong đói nghèo, lạc hậu. Trẻ em vì thế ít được đến trường, hoặc phải bỏ học giữa chừng, nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết vẫn thường xuyên diễn ra.

“Bốc thuốc” trị tận gốc những căn bệnh nan y này, cơ quan chức năng đã khảo sát, đánh giá và quy hoạch, xây dựng các khu tái định cư, đầu tư hạ tầng giao thông thuận lợi cho người dân di chuyển ra trung tâm, trường học, trạm y tế cũng như tới khu vực canh tác.

Đường vào bản được kiên cố hóa bằng bê tông.

Cán bộ địa phương xuống tận nơi để tuyên truyền, vận động người dân di chuyển tới nơi ở mới, tránh nguy cơ sạt lở, thuận lợi cho việc tiếp cận các nguồn thông tin, liên lạc. Người dân tận mắt thấy được các thành tựu của khoa học, công nghệ, thấy những tấm gương làm giàu trên chính mảnh đất quê hương để phá vỡ tâm lý bảo thủ, trông chờ vào số mệnh.

Từ Quốc lộ 16, một tuyến đường bê tông kiên cố được đầu tư xẻ dọc các khu vực đồi, băng qua suối để chạy thẳng tới bản Ún, Sài Khao. Nơi đây 100% là người Mông sinh sống. Trước nguy cơ mất an toàn, xã đề xuất lên huyện báo cáo cấp trên bố trí nguồn kinh phí xây dựng khu tái định cư cho người dân.

Vườn cà tại bản Ún đã cho quả ngọt.

Sau khi khảo sát, tham vấn ý kiến người dân, 2 khu đồi rộng hơn 2ha được lựa chọn triển khai làm tái định cư cho 126 hộ bản. Khu 1 bố trí 40 hộ, khu 2 bố trí 86 hộ. Mỗi hộ sẽ nhận 150m2 đất và số tiền từ 20 - 40 triệu đồng với hộ nghèo, cận nghèo và hộ bình thường.

Ghi nhận của PV vào cuối tháng 10/2025, đã có hơn 100 nóc nhà kiên cố được dựng lên tại khu tái định cư. Người dân có nhà mới vô cùng phấn khởi, đường giao thông thuận lợi cho việc di chuyển, đi làm, đưa đón con đi học. Từ đây, những dự định phát triển kinh tế hộ gia đình, xuất khẩu lao động được nhân lên.

Người dân phấn khởi trong ngôi nhà mới tại khu tái định cư.

Trong ngôi nhà mới, chị Hằng Thị Say (sinh năm 1995) đang chăm chỉ dệt tấm vải mới: “Nhà bọn em ra đây được hơn 4 tháng rồi. Mọi người phấn khởi lắm, mưa không phải bồng bế nhau chạy lũ hay lo sạt lở đất nữa. Nhà có 2 con (học lớp 4 và lớp 5) thuộc diện bán trú nên chỉ sáng đi, chiều về. Đường bê tông đi thẳng vào nhà, nên thuận tiện lắm, em cũng đón được con chứ không như ngày trước”.

Anh Giàng A Thử (sinh năm 1993) đang tất bật rào lại hàng rào, làm chuồng gà để bắt tay vào chăn nuôi. “Mình rào lại, thiết kế cái chuồng cho rộng để mai mốt mua gà về nuôi. Lớn lên thì có thể bán hoặc làm thịt đãi khách. Thi thoảng có cán bộ xuống hướng dẫn chăn nuôi, phòng trừ dịch bệnh nên cũng yên tâm lắm. Cả bản giờ đông vui rồi, bán con gà, con lợn cũng dễ”, anh Giàng A Thử chia sẻ.

An cư để người dân lạc nghiệp.

Được biết, trong giai đoạn 2021 - 2025, huyện Mường Lát cũ có 753 hộ dân thuộc diện di dời tái định cư theo “Đề án sắp xếp, ổn định dân cư khu vực có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất”, 126 hộ dân tại bản Ún cũng nằm trong số này. Trước thực trạng trên, cơ quan chức năng đã lập phương án xây dựng 11 khu tái định cư.

Ngoài bản Ún đưa vào bàn giao cho hộ dân xây dựng nhà cửa, các khu tái định cư còn lại vẫn đang còn dang dở hoặc nằm trên giấy. Nguyên nhân được cho là do địa hình đồi núi phức tạp, khi triển khai dự án huyện bắt buộc phải san lấp mặt bằng, đào núi và kè đảm bảo an toàn thì mới triển khai xây dựng được. Điều này dẫn đến không thể triển khai xây dựng do tổng mức đầu tư bị giới hạn, thiếu kinh phí thực hiện.

Chủ tịch UBND xã Mường Lý Phạm Quang Đại trao đổi với PV.

Trao đổi với PV, Chủ tịch UBND xã Mường Lý Phạm Quang Đại cho biết: “Người dân rất phấn khởi vì có khu tái định cư đầy đủ điện, nước, hạ tầng đồng bộ. Chính quyền địa phương cũng đỡ lo vì trước đây mỗi khi mưa bão, rất dễ xảy ra sạt lở, lũ quét. Các hộ dân chuyển về sống tập trung cũng tiện cho việc tuyên truyền, vận động, triển khai kế hoạch nâng cao chất lượng cuộc sống người dân tộc thiểu số”.

Những năm qua, được sự quan tâm của các cấp, nhiều loại cây, con, mô hình sản xuất được triển khai tới tận bản, làng của Mường Lý. Trong đó có cây sắn đã mang lại thu nhập ổn định cho người dân; từ đó, tạo “cú hích” lớn giúp người dân thay đổi tư duy, chủ động phát triển kinh tế hộ gia đình. Tình trạng trẻ em phải nghỉ học giữa chừng giảm hẳn. Đó là tín hiệu cho thấy một vùng đất ấm no, hạnh phúc trong tương lai gần.

Thanh Phương