Ấn Độ: Ông Rahul Gandhi vạ miệng

Cú vạ miệng và cái giá đắt

Câu chuyện rắc rối của ông Rahul bắt nguồn từ một lần đi vận động tranh cử hồi năm 2019, khi đó ông còn là Chủ tịch đảng Quốc đại Ấn Độ. Trong một bài phát biểu, ông đã so sánh đối thủ chính trị của mình, Thủ tướng đương nhiệm Narendra Modi, với hai tội phạm bị kết án cũng mang cùng họ (Modi). “Tại sao tất cả những tên trộm này đều có họ là Modi nhỉ?” - Gandhi hỏi đám đông đang tụ tập ở bang Karnataka.

Ông Rahul Gandhi.

Câu hỏi châm biếm của ông Rahul tuy không cay độc, nhưng lại xúc phạm không chỉ Thủ tướng Modi. Người mang họ Modi ở Ấn Độ rất đông, trong đó có ông Purnesh Modi, một đại biểu Quốc hội thuộc đảng Bharatiya Janata (BJP) ở bang Gujarat. Ông này tức giận, cảm thấy mình bị xúc phạm một cách vô cớ và đã đệ đơn kiện ông Rahul, cáo buộc ông đã phỉ báng “toàn bộ cộng đồng người mang họ Modi”. Theo ước tính sơ bộ, có khoảng 130 triệu người mang họ Modi ở Ấn Độ.

Trong hai năm tiếp theo, vụ án gần như đóng băng. Nhưng sau khi thẩm phán từ chối yêu cầu triệu tập ông Rahul đến tòa án lần thứ hai, thì ông Modi đã đến Tòa án Cấp cao để đưa ra một yêu cầu bất thường: rằng vụ án sẽ bị đình chỉ vô thời hạn. Tòa án Tối cao bang Gujarat đã đồng ý.

Vụ án bị tạm dừng cho đến ngày 16/2 năm nay, khi đột nhiên ông Purnesh Modi quyết định muốn mở rộng vụ án, và ông quay trở lại tòa án cấp cao, viện dẫn “bằng chứng mới” sẽ không bao giờ xuất hiện.

Tòa án một lần nữa đồng ý. Lần này, với một thẩm phán mới đứng đầu, vụ án lại tiếp diễn và diễn ra với tốc độ nhanh như “tàu cao tốc”. Bảy phiên điều trần diễn ra chỉ trong 20 ngày và đến ngày 23/3, thẩm phán đã sẵn sàng đưa ra phán quyết.

Ông Rahul nhanh chóng bị kết tội phỉ báng và bị kết án hai năm tù, mức án cao nhất có thể. Gautam Bhatia, một luật sư và chuyên gia luật hiến pháp, gọi phán quyết chống lại ông Rahul là “hoàn toàn không thể bào chữa từ bất kỳ góc độ nào”.

Đảng BJP đã hành động cũng nhanh chóng không kém tòa án: Trong vòng 24 giờ sau khi bị kết án, ông Rahul đã bị trục xuất khỏi Quốc hội và 12 giờ sau đó, ông bị đuổi khỏi nơi ở dành cho nghị sĩ của mình. Hiện ông Rahul đang kháng cáo các vụ kiện trên cơ sở rằng bản án là “khắc nghiệt và quá mức” và được đưa ra một cách “vội vàng”.

Trong khi chính phủ bị cáo buộc nhắm mục tiêu một cách có hệ thống và làm suy yếu phe đối lập kể từ khi ông Narendra Modi được bầu với chiến thắng áp đảo vào năm 2014, thì việc trục xuất ông Rahul khỏi Quốc hội được coi là tiến thêm một bước. Đảng BJP đã phủ nhận mọi sự liên quan đến vụ án của ông Rahul, cho rằng đó là quyết định độc lập của tòa án.

Chỉ hơn một tuần trước đó, ông Rahul - người từ lâu đã bị cáo buộc là quá hiền từ và không hiệu quả khi đối mặt với nền chính trị của ông Modi - đã bắt đầu dẫn đầu các cuộc phản đối tại Quốc hội, yêu cầu câu trả lời về mối quan hệ thân thiết của Thủ tướng Modi với nhà công nghiệp tỷ phú Gautam Adani, người gần đây đã bị buộc tội gian lận thương mại. Việc ông Rahul kiên quyết không từ bỏ vấn đề Adani đã khiến Thủ tướng Modi bối rối, đồng thời giúp cho các đảng đối lập đoàn kết lại.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.

Các đảng này nói rằng chính phủ thường xuyên sử dụng các công cụ của Nhà nước để truy đuổi các đối thủ chính trị, đặc biệt là các cơ quan điều tra có nhiệm vụ điều tra tham nhũng hoặc gian lận. Theo số liệu thống kê của chính phủ được phe đối lập trích dẫn, 95% các hành động mà các cơ quan chính phủ thực hiện trong bảy năm qua là chống lại các đảng đối lập và hàng chục nghị sĩ đã phải đối mặt với việc bắt giữ, bỏ tù hoặc thẩm vấn.

Nhiều người lo ngại cuộc đàn áp sẽ leo thang trước cuộc tổng tuyển cử vào năm tới, ngay cả khi mức độ tín nhiệm của ông Modi đối với các cử tri vẫn ở mức cao không thể chạm tới.

Pawan Khera, phát ngôn viên của đảng Quốc đại cáo buộc rằng các cuộc điều tra đã được sử dụng để ép buộc các thành viên đối lập tham gia BJP và làm tê liệt các chính quyền bang do các đảng đối lập kiểm soát bằng cách bỏ tù lãnh đạo cao nhất của họ.

Mối quan hệ của tỉ phú Adani và Thủ tướng Modi

Ngọn nguồn để dẫn đến câu chuyện vạ miệng tai hại của ông Rahul xuất phát từ câu chuyện lùm xùm trong kinh doanh của Tập đoàn Adani do tỉ phú Gautam Adani làm chủ. Vậy tỉ phú Adani là ai, giàu có cỡ nào và có mối quan hệ gì với Thủ tướng Modi?

Ở Ấn Độ, nói đến Adani thì nhiều người biết tên. Ông ta từ một người mua bán kim cương vô danh ở bang Gujarat vươn lên thành tỉ phú giàu nhất châu Á. Tài sản cá nhân của ông Adani đã tăng từ 2,8 tỷ USD năm 2014 lên 127 tỷ USD vào cuối năm 2022.

Tại thời điểm hiện tại, tập đoàn của ông Adani kinh doanh nhiều ngành nghề khác nhau, từ điện, cảng, nhà máy điện, mỏ than, sân bay, xi măng, tấm pin mặt trời, táo, dầu ăn, lưu trữ dữ liệu hoặc ngũ cốc hay thậm chí là một kênh tin tức truyền hình. Đế chế khổng lồ của tỷ phú quyền lực nhất Ấn Độ đã vươn tới hầu hết mọi ngóc ngách của cuộc sống Ấn Độ.

Mối quan hệ giữa Modi và Adani bắt đầu từ hơn hai thập kỷ trước. Với tư cách là Thủ hiến của bang Gujarat, mối quan hệ chặt chẽ của Modi với các nhà công nghiệp lớn như Adani đã giúp ông tái tạo lại bản thân để trở thành gương mặt ủng hộ kinh doanh của nền kinh tế hiện đại, trong khi Adani được hưởng lợi rất nhiều ưu đãi về thuế và quy định trong bang giúp ông làm giàu và tầm vóc tăng lên theo cấp số nhân.

James Crabtree, tác giả của The Billionaire Raj, cho biết: “Sự tăng trưởng đáng kinh ngạc của Adani bắt nguồn từ sự năng động trong kinh doanh, khả năng chấp nhận rủi ro quá mức và các mối quan hệ chính trị khôn ngoan của Adani”.

Gautam Adani, ông chủ Tập đoàn Adani.

Sau khi ông Modi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2014, ông đã bay đến New Delhi trên máy bay riêng của Adani, chụp ảnh trước logo Adani. Ông Adani cũng trở thành bạn đồng hành thường xuyên trong các chuyến công du quốc tế của ông Modi, đôi khi chính thức là một phần của phái đoàn doanh nghiệp nhưng đôi khi không chính thức, và theo một báo cáo năm 2015, đã có mặt trong các chuyến thăm của ông Modi tới Mỹ, Australia, Brazil, Nhật Bản, Pháp và Canada.

Ông Adani đã nhiều lần phủ nhận rằng mối quan hệ lâu dài của ông với Thủ tướng Modi cũng như chính phủ Ấn Độ đã dẫn đến sự đối xử ưu đãi.

Trong thập kỷ qua, Tập đoàn Adani đã giành được rất nhiều dự án quan trọng cấp quốc gia. Tập đoàn này hiện sở hữu một chuỗi các cảng chiến lược dọc theo bờ biển của Ấn Độ, xử lý khoảng 30% tổng lượng hàng hóa quốc tế của Ấn Độ và có thể giành được một số vùng đất có giá trị nhất của Ấn Độ, có thể là khu ổ chuột Dharavi ở Mumbai để tái phát triển hoặc khu rừng cổ Hasdeo Arand ở Chhattisgarh để khai thác than. Nhiều dự án của Tập đoàn phải đối mặt với các cuộc biểu tình đang diễn ra vì tàn phá môi trường hoặc di dời cộng đồng.

Thủ tướng Modi bị nghi giúp ông Adani đảm bảo các hợp đồng béo bở cho các dự án năng lượng tái tạo và than ở các nước láng giềng Sri Lanka và Bangladesh. Cam kết liên tục của Ấn Độ đối với than cũng có liên quan đến khoản đầu tư khổng lồ của Tập đoàn Adani vào lĩnh vực than của Ấn Độ. Tim Buckley, một nhà tư vấn tài chính năng lượng có trụ sở tại Sydney cho biết: “Thật thú vị khi Adani càng tham gia khai thác than ở Ấn Độ, thì động lực hướng tới khử bỏ cacbon mà chính phủ Ấn Độ đang theo đuổi càng ít đi”.

Các kết nối mạnh mẽ do Tập đoàn Adani nắm giữ dường như cũng cho phép họ hoàn thành các dự án nhanh hơn hầu hết các chủ đầu tư khác, thường bỏ qua các hệ thống và quy định quan liêu vướng víu của Ấn Độ. Nhiều lần, luật pháp và quy định quốc gia đã được sửa đổi hoặc làm yếu đi để cho phép ông Adani tham gia vào các lĩnh vực mới hoặc có được lợi thế đáng kể về thuế, bao gồm cả các quy tắc được thay đổi để ông ta có thể sở hữu 6 sân bay ở bang Maharastra, bao gồm cả sân bay bận rộn thứ hai của Ấn Độ ở Mumbai.

Các hoạt động của Tập đoàn cũng nổi tiếng là khó giám sát, với các nhà báo và hãng tin đã đưa tin chỉ trích ông Adani bằng các vụ kiện. Nhưng sau khi ông Adani gần đây bí mật tiếp quản kênh tin tức truyền hình nổi tiếng NDTV của Ấn Độ thì đã khác.

Paranjoy Guha Thakurta, một trong số ít nhà báo đã đưa ra các báo cáo quan trọng về hoạt động kinh doanh của ông Adani, hiện đang phải chịu 6 vụ kiện phỉ báng do Tập đoàn Adani đưa ra. “Không ai khác đã xây dựng một đế chế tập đoàn rộng lớn, trải dài, đa dạng hóa và chiếm ưu thế trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế Ấn Độ hơn ông Adani,” Thakurta nói.

Với khoảng 10% dự án cơ sở hạ tầng trong tương lai của Ấn Độ nằm trong tay Tập đoàn Adani, cũng như khoản đầu tư 100 tỷ USD hứa hẹn vào lĩnh vực năng lượng xanh của Ấn Độ, nhiều người lo ngại rằng sự phát triển của Ấn Độ có thể chững lại nếu vận may của Tập đoàn Adani xấu đi và không huy động được vốn.

Trương Hùng (Tổng hợp)