Ấn Độ trở lại đường đua, gạo Việt cần làm gì?

Sau nhiều tháng kiểm soát xuất khẩu gạo, chính phủ Ấn Độ đã bất ngờ quyết định mở cửa xuất khẩu gạo 100% tấm từ ngày 7-3-2025. Quyết định này ngay lập tức tác động đến giá gạo toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Doanh nghiệp xuất khẩu gạo và nông dân Việt Nam đang đối diện với những bài toán khó.

Ấn Độ mở cửa, xuất khẩu gạo Việt Nam gặp thách thức

Chỉ vài ngày sau khi Ấn Độ xuất khẩu gạo trở lại, giá gạo thế giới đã giảm. Hiện tại, giá gạo xuất khẩu Việt Nam loại 5% tấm dao động từ 395 - 400 USD/tấn.

Trong khi đó, giá lúa tươi đang thu hoạch đã giảm từ 7.000 đồng/kg ở đầu vụ xuống chỉ còn 5.000 đồng/kg.

Ông Phan Văn Có, Giám đốc Marketing Công ty TNHH gạo Vrice, cho biết các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam đang gặp khó khăn khi khách hàng từ Indonesia và Malaysia yêu cầu giảm giá hợp đồng đã ký, thậm chí dọa hủy hợp đồng.

“Việc Ấn Độ mở lại xuất khẩu gạo đang gây tác động tâm lý lớn đến khách hàng châu Á. Doanh nghiệp Việt Nam bị ép giảm giá xuất khẩu gạo, điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến nông dân”, ông Có nhận định.

Gạo Việt Nam đang bị ảnh hưởng về giá lẫn giao dịch khi Ấn Độ mở cửa xuất khẩu bình thường trở lại. Ảnh: QH

Theo ghi nhận thị trường, giá gạo bán lẻ tại TP.HCM đã giảm khoảng 1.000 – 2.000 đồng/kg. Hiện tại, giá gạo Nàng hoa đang được bán từ 22.000 đồng/kg, gạo nở mềm 19.000 đồng/kg, gạo thơm lài 18.000 đồng/kg.

Các tiểu thương cho biết giá gạo đã giảm từ đầu tháng 3, do các đại lý bắt đầu điều chỉnh giá. Tuy nhiên, do đã nhập hàng giá cao từ trước, nên giá bán lẻ vẫn có độ trễ.

Trong hệ thống siêu thị, giá gạo thương hiệu cũng được áp dụng các chương trình giảm giá. Giá gạo ST25 của một số thương hiệu như Vua Gạo, Neptune, A An tại Bách Hóa Xanh giảm từ 15 - 32%, giá bán lẻ dao động từ 129.000 – 179.000 đồng/bao 5 kg.

Ở góc độ xuất khẩu gạo, theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, giá gạo trong nước liên tục giảm từ đầu tháng 3, khiến Việt Nam trở thành một trong những nguồn cung rẻ nhất.

Tuy nhiên, trong hai tháng qua, 80% lượng xuất khẩu gạo là gạo chất lượng cao, không cạnh tranh trực tiếp với gạo 100% tấm của Ấn Độ. Dù vậy, áp lực từ nguồn cung lớn của Ấn Độ vẫn có thể ảnh hưởng đến giá xuất khẩu gạo, đặc biệt ở phân khúc gạo cấp thấp.

Giữ giá lúa, bảo vệ nông dân

Dù xuất khẩu gạo 5% tấm của Việt Nam vẫn giữ được thị trường châu Á do chất lượng cao hơn gạo 100% tấm của Ấn Độ, nhưng áp lực từ giá xuất khẩu rất lớn. Ông Phan Văn Có đề xuất nhà nước triển khai chương trình thu mua tạm trữ để giữ giá lúa cho nông dân.

"Chúng ta cần có giá sàn xuất khẩu gạo, giá giảm dưới chi phí sản xuất sẽ gây thiệt hại lâu dài cho ngành gạo. Nông dân không thể chịu lỗ lâu dài trong tình trạng này", ông Có nhấn mạnh.

Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu gạo ở Tiền Giang nhận định việc Ấn Độ xuất khẩu gạo trở lại sẽ gây áp lực lớn lên thị trường gạo tấm của Việt Nam, vốn chủ yếu được sử dụng làm nguyên liệu chế biến thực phẩm.

Tuy nhiên, các dòng gạo trắng cao cấp và gạo thơm Việt Nam sẽ không chịu ảnh hưởng lớn.

“Về dài hạn, nhu cầu nhập khẩu gạo của nhiều nước sẽ tăng trở lại, đặc biệt trong quý 2-2025, giúp giá xuất khẩu gạo phục hồi,” đại diện doanh nghiệp này đánh giá.

Doanh nghiệp đề xuất triển khai chương trình thu mua tạm trữ để giữ giá lúa cho nông dân. Ảnh: QH

Ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An, cho rằng cần có chiến lược điều tiết thị trường hợp lý.

“Nhà nước nên xem xét áp dụng chính sách thu mua tạm trữ khi giá lúa xuống thấp để bảo vệ nông dân. Đồng thời, cần giữ vững uy tín chất lượng gạo Việt Nam, không nên chạy theo xu hướng giảm giá mà làm ảnh hưởng đến vị thế thương hiệu trên thị trường quốc tế,” ông Bình nhận xét.

Ông cũng dự báo, từ giữa năm 2025, nhu cầu nhập khẩu gạo của nhiều quốc gia sẽ tăng, khi đó giá xuất khẩu gạo của Việt Nam có cơ hội phục hồi, thậm chí tăng trưởng trở lại nếu có chiến lược tiếp cận thị trường hợp lý.

Ông Nguyễn Thanh Long, chuyên gia ngành lúa gạo, cho rằng Việt Nam cần tập trung vào các dòng gạo đặc sản như ST24, ST25, gạo hữu cơ, gạo lứt để không phải cạnh tranh về giá với gạo giá rẻ từ Ấn Độ.

Gạo Việt cần hướng đến các thị trường khó tính như Nhật Bản, EU, Mỹ với các tiêu chuẩn chất lượng cao. Đồng thời, phát triển hệ thống phân phối nội địa, giảm chi phí, chính sách kích cầu, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân.

Việt Nam có thể gia tăng giá trị bằng cách phát triển các sản phẩm như bún, phở, bánh gạo, rượu gạo xuất khẩu.

Dự báo nhu cầu nhập khẩu gạo của nhiều nước sẽ tăng trở lại, đặc biệt trong quý 2-2025, giúp giá xuất khẩu gạo Việt Nam phục hồi. Ảnh: QH

“Việc Ấn Độ mở cửa xuất khẩu gạo là một thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để ngành gạo Việt Nam tái cấu trúc và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế. Để giữ vững lợi thế cạnh tranh, cần có sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và nông dân nhằm hướng đến phát triển bền vững cho ngành lúa gạo”, ông Long nhìn nhận.

QUANG HUY - THU HÀ