An ninh lương thực chao đảo khiến hàng chục triệu người rơi vào tình thế hiểm nghèo

Trẻ em nhận thức ăn từ các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội sau vụ hỏa hoạn tại một trại tị nạn ở Ukhia, Cox’s Bazar, Bangladesh ngày 24/3/2021 - Ảnh: Getty Images.

Nông dân Ukraine hoang mang

Gia đình người nông dân này bắt đầu canh tác nông nghiệp từ năm 2001. Năm 2020, bà Nazarenko và chồng Andriy thừa kế trang trại rộng 400 ha (1.000 mẫu Anh), hiện được đặt tên là Rosa. Đầu năm nay, họ đã vay một khoản đáng kể để trang trải phân bón cho vụ lúa mì vụ xuân sắp tới.

Thế nhưng, vào đầu tháng 3, quân đội Nga đã tấn công ngôi làng, để lại tổn thất không hề nhỏ.

Trong số 117 con bò của họ, 42 con đã chết và số còn lại là những cánh đồng rải rác với mảnh vỡ, mìn, đạn cối, bom bi chưa nổ và xe tải cháy rụi.

Xác một chiếc máy bay nằm giữa cánh đồng ở Ukraine. Ảnh: AFP.

Năm mươi tấn lúa mì, hạt hướng dương và lúa mạch đen đã bị tiêu hủy, khiến họ tiêu tốn hàng chục nghìn USD.

Bà Nazarenko giãi bày: “Chúng tôi không còn tiền. “Chúng tôi không có gì để trả lương và đang phải vật lộn để trả lãi cho khoản vay”.

Không chỉ có vợ chồng bà Nazarenko, ngay cả những ngôi làng xung quanh đều phải chứng kiến hàng nghìn tấn ngũ cốc bị phá hủy hoặc để thối rữa; điều này cũng đúng ở khắp các vùng chiến sự của đất nước.

Các lực lượng Nga đã nhắm mục tiêu vào các nhà máy chở ngũ cốc và nhà máy phân bón.

Nông sản thu hoạch của năm ngoái (ngũ cốc, ngô) vẫn bị tồn ứ trong nước — khoảng 25 triệu tấn ngũ cốc, vì các cảng của Odessa, nơi 98% lượng ngũ cốc xuất khẩu thường đi qua hiện đã bị phong tỏa.

Việc đưa ngũ cốc đến các cảng thay thế ở Romania, Bulgaria và Baltics là rất khó. Mykola Solskiy, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp cho biết: “Trước chiến tranh, Ukraine xuất khẩu khoảng 5 triệu tấn ngũ cốc mỗi tháng. Thế nhưng, “Tháng trước, chúng tôi chỉ xuất được 1,1 triệu tấn.”

Nông dân Ấn Độ đau lòng vì nắng nóng

Không phải lo lắng vì chiến sự như nông dân Ukraine, những người “áo nâu” Ấn Độ lại phải đối mặt với thời tiết nắng nóng vô cùng cực đoan.

Người đàn ông Ấn Độ dội nước lên người để làm mát cơ thể giữa trời nắng nóng. Ảnh: Getty Images.

Vikas Kumar Singh, một nông dân ở Dharauli, một ngôi làng ở Uttar Pradesh, Ấn Độ cũng gặp rắc rối.

Anh thốt lên đầy tuyệt vọng “Trời nóng quá sớm,” nhặt một nắm lúa mì mới thu hoạch gần đây với vẻ mặt chán nản, anh thán “Thấy chưa, các hạt mỏng hơn những gì tôi tưởng!.”

Sau khi bị ảnh hưởng bởi những cơn gió lớn và mưa đá vào tháng Hai, quận Chandauli đã phải hứng chịu cái nóng gay gắt và trái mùa, làm giảm sản lượng lúa mì. Ngay cả bang lớn thứ 2 Ấn Độ Maharashtra cũng phải đối mặt với hoàn cảnh tương tự.

Người nông dân Awadh Singh cho biết toàn bang đã thu hoạch ít hơn khoảng 1/5 sản lượng lúa mì so với một năm bình thường.

Trước đợt nắng nóng, khi mùa màng bội thu, chính phủ đã trông đợi đồng rupee được thúc đẩy nhờ xuất khẩu ngũ cốc.

Khi kỳ vọng về quy mô của vụ thu hoạch giảm sút, tình trạng giá cả trong nước cũng biến động tiêu cực. Việc tăng tốc xuất khẩu, tranh thủ bán giá cao thu về lợi nhuận tốt làm dấy lên lo lắng về tình trạng thiếu hụt lương thực trong nước.

Vào ngày 12/5, chính phủ Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với lúa mì, mặc dù họ nói rằng sẽ đưa ra các ngoại lệ đối với các quốc gia cụ thể có nhu cầu.

Vào ngày 15/5, một hợp đồng 500.000 tấn với Ai Cập đã được báo cáo. Hiện có 26 quốc gia đang thực hiện các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt đối với xuất khẩu lương thực.

Ảnh hướng đến công dân toàn cầu

Theo một số ước tính, 4/5 dân số toàn cầu sống ở các nước nhập khẩu thực phẩm ròng.

Hơn 20% lượng calo của thế giới và hơn 18% lượng ngũ cốc của các quốc gia xuất khẩu lương thực vượt qua ít nhất một biên giới trên hành trình từ “cái cày” đến “cái đĩa”.

Vào đầu năm 2022, cán cân an ninh lương thực trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết.

Phần lớn tình trạng “mất an ninh lương thực nghiêm trọng” tăng gần gấp đôi là do đại dịch covid-19, làm giảm thu nhập và làm gián đoạn cả công việc trang trại và chuỗi cung ứng; một phần nữa là do giá năng lượng và vận chuyển tăng lên khi ảnh hưởng của đại dịch đã biến mất.

Mọi thứ còn trở nên tồi tệ hơn do dịch tả lợn ở Trung Quốc và một loạt vụ thu hoạch tồi tệ ở các nước xuất khẩu, một số nguyên nhân là do các hiện tượng La Ninã bắt đầu vào giữa năm 2020.

Dự trữ ngũ cốc toàn cầu phải thừa nhận là khá cao. Nhưng chúng chủ yếu nằm trong tay các quốc gia nhập khẩu khá giả, không phải của các nhà xuất khẩu muốn bán chúng hoặc các nhà nhập khẩu nghèo có khả năng cần chúng.

Năm 2021, Nga và Ukraine là các nhà xuất khẩu lúa mì lớn thứ nhất và thứ năm trên thế giới, xuất khẩu lần lượt 39 triệu tấn và 17 triệu tấn — 28% thị trường thế giới. Thế nhưng, cuối tháng 2/2022, một cuộc xung đột nổ ra đã “giáng một đòn nặng nề” lên “vựa lương thực” toàn cầu.

Bộ nông nghiệp của Mỹ tính toán rằng chiến tranh và thời tiết xấu làm giảm sản lượng lúa mì toàn cầu, xảy ra lần đầu tiên sau 4 năm, điều này rất tồi tệ.

Điều tồi tệ hơn là lúa mì không thực sự được giao dịch trên toàn cầu. Người mua thường có mối quan hệ song phương lâu dài với các nhà xuất khẩu và thiết lập các kênh thương mại khiến việc chuyển đổi nhà cung cấp trở nên khó khăn.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp, gần 50 quốc gia phụ thuộc vào Nga hoặc Ukraine, hoặc cả hai, cho hơn 30% lượng lúa mì nhập khẩu của họ; đối với 26 quốc gia trong tổng số, con số này là hơn 50%.

Trong năm nay, dự kiến sản lượng thu hoạch của Nga sẽ bùng nổ, trong đó Ai Cập, Iran, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ là những người mua chính.

Triển vọng khó nổi bật

Một loạt những khó khăn đang làm giảm triển vọng xuất khẩu của các cường quốc về lương thực.

Trung Quốc đã cảnh báo rằng lũ lụt năm ngoái sẽ khiến vụ đông lúa mì của họ có thể là "vụ tồi tệ nhất trong lịch sử".

Bên cạnh đó, phần lớn vành đai ngũ cốc của Mỹ đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ như đợt hạn hán mà siêu cường đã ghi nhận vào năm 2012-13. Khoảng 40% lúa mì trồng ở vùng đồng bằng khô cằn của Mỹ gần đây được coi là trong tình trạng kém hoặc rất kém (trung bình là 15-20%).

Châu Âu đang có quá ít mưa vào thời điểm mà lúa mì dễ bị tổn thương nhất. Một chút mưa muộn có thể đủ để hồi sinh mùa màng. Nhưng có vẻ như chắc chắn rằng sản lượng sẽ thiếu hụt một cách đáng báo động trong năm nay.

Không có quốc gia nào miễn nhiễm với những tác động của cuộc khủng hoảng này. Thật đáng tiếc, con người vẫn đói ngay cả ở những nền kinh tế giàu có nhất.

Tuy nhiên, những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất là những quốc gia nghèo, bởi vì người nghèo dành dụm phần lớn thu nhập của họ cho thực phẩm.

Châu Phi dai dẳng nỗi lo nạn đói. Ảnh: Africa News.

Hầu hết các thị trường mới nổi, thực phẩm tiêu tốn khoảng một phần tư ngân sách hộ gia đình, trái ngược với ít hơn một phần năm ở các nền kinh tế tiên tiến.

Ở châu Phi cận Sahara, con số này là 40%. Và ngũ cốc chiếm một phần lớn hơn trong các ngân sách đó so với ở những nơi giàu có hơn.

Nhiều nền kinh tế trong số này đã hoạt động kém hiệu quả trước khi cuộc khủng hoảng lương thực xảy ra.

Trên khắp châu Phi cận Sahara, sản lượng về cơ bản vẫn thấp hơn đáng kể so với mức mà họ có thể đạt được nếu các xu hướng trước đại dịch vẫn tiếp tục.

Theo IMF, gánh nặng nợ của hơn một nửa các nền kinh tế có thu nhập thấp trong khu vực được đánh giá là không bền vững hoặc có thể sớm trở thành như vậy.

Các chính phủ ở những eo biển như vậy sẽ phải nỗ lực rất nhiều để giúp công dân của họ vượt qua cú sốc giá lương thực.

Lê Na (Theo NYT)