An toàn không gian mạng - điều kiện để phụ nữ tham gia lãnh đạo bình đẳng

Theo Báo cáo Chỉ số Bình đẳng giới và Quản trị của Diễn đàn Quản trị Toàn cầu, năm 2024 Việt Nam xếp thứ 39/158 quốc gia, tăng 32 bậc so với năm 2022. Tỷ lệ phụ nữ tham gia Quốc hội đạt 30,26%, cao hơn mức trung bình của thế giới và khu vực; tỷ lệ nữ giữ vị trí lãnh đạo, quản lý tiếp tục tăng, khẳng định vai trò và tiếng nói của phụ nữ trong quá trình ra quyết định. Phụ nữ cũng đóng góp ngày càng rõ nét vào nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực khởi nghiệp và kinh tế số. Bình đẳng giới và tăng quyền năng cho phụ nữ là 1 trong 3 mục tiêu Việt Nam đã hoàn thành trong tám Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ.

Kỷ nguyên số mở ra nhiều cơ hội cho phụ nữ thông qua môi trường học tập, làm việc linh hoạt, khả năng tiếp cận giáo dục, việc làm từ xa và các cơ hội kinh doanh không bị giới hạn bởi địa lý. Không gian mạng giúp phụ nữ mở rộng kết nối, tham gia bày tỏ quan điểm, đổi mới phương thức làm việc và khẳng định vị thế trong đời sống xã hội.

Phụ nữ và trẻ em gái vẫn là nhóm dễ bị tổn thương trên môi trường số (Ảnh minh họa: KT)

Tuy nhiên, phụ nữ và trẻ em gái vẫn là nhóm dễ bị tổn thương trên môi trường số, đối mặt với các nguy cơ như lừa đảo, quấy rối, xúc phạm danh dự, phát tán nội dung nhạy cảm hay bắt nạt trực tuyến. Thống kê cho thấy, 23% trẻ em sử dụng Internet tại Việt Nam từng vô tình tiếp xúc với nội dung tình dục; tại một số trường dân tộc nội trú, 53% nữ sinh từ 14-19 tuổi cho biết đã trải qua bạo lực trên mạng trong vòng ba tháng gần nhất.

Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sự an toàn và tâm lý của phụ nữ, mà còn làm suy giảm sự tự tin, hạn chế mức độ tham gia của họ vào các hoạt động xã hội, đặc biệt là tham chính và đảm nhiệm các vị trí lãnh đạo. Vì vậy, xây dựng một không gian mạng an toàn, văn minh là điều kiện quan trọng để thúc đẩy sự tham gia bình đẳng của phụ nữ trong quá trình ra quyết định ở mọi cấp.

Tấn công mạng - rào cản với phụ nữ tham chính

TS. Vũ Thu Hương - chuyên gia giáo dục cho hay, môi trường mạng thiếu an toàn đang tạo ra những rào cản không nhỏ đối với sự tham gia của phụ nữ trong các hoạt động chính trị, lãnh đạo và vận động xã hội. Khi buộc phải công khai thông tin cá nhân trên không gian mạng, phụ nữ phải đối mặt với nhiều nguy cơ hơn, trong đó các hình thức công kích không chỉ dừng lại ở những lời chê bai mà còn là những nhận xét tiêu cực có khả năng gây tổn thương sâu sắc về mặt tâm lý.

Bà Hương bày tỏ, phụ nữ thường nhạy cảm hơn trước những bình luận liên quan đến ngoại hình, đời sống cá nhân hay vai trò giới. Chỉ một vài nhận xét thiếu thiện chí cũng có thể khiến họ rơi vào trạng thái tâm lý tiêu cực, từ đó trở nên dè dặt, ngại ngần khi tham gia các lĩnh vực như chính trị, kinh tế - xã hội. Trong khi đó, nam giới thường có xu hướng ít bị tác động hơn, dễ bỏ qua hoặc đối diện với những lời xuyên tạc, bôi nhọ trên mạng xã hội. Sự khác biệt này khiến phụ nữ cảm thấy bất lợi và dễ nảy sinh tâm lý sợ hãi, dẫn đến việc tự thu hẹp không gian tham gia của mình trong đời sống xã hội.

Từ trải nghiệm cá nhân, TS. Vũ Thu Hương chia sẻ, bà không trực tiếp tham gia chính trị hay tranh cử, song từng nhiều lần trở thành nạn nhân của các cuộc tấn công trên mạng khi đưa ra những ý kiến trái chiều với số đông. Theo bà, những ý tưởng mới, sáng tạo hay các quan điểm khác biệt, đặc biệt trong lĩnh vực chính sách, thường rất dễ vấp phải phản ứng dữ dội từ cộng đồng mạng. Những lời công kích thô tục, mang tính xúc phạm cá nhân thường nhanh chóng hướng vào người phát ngôn, nhất là khi họ là phụ nữ.

Bà Hương dẫn chứng, đã có những trường hợp đại biểu Quốc hội nêu ý kiến cá nhân liên quan đến lĩnh vực giáo dục, dù mới chỉ là quan điểm trao đổi, chưa được nghiên cứu hay áp dụng, nhưng ngay lập tức phải hứng chịu làn sóng chỉ trích gay gắt trên mạng xã hội. Đáng chú ý, nếu người đưa ra ý kiến là nữ đại biểu, mức độ tấn công thường dữ dội hơn, với những câu hỏi mang tính định kiến như “có con chưa”, “có hiểu trẻ em không?”. Những định kiến này xuất phát từ quan niệm cho rằng, phụ nữ, với vai trò làm mẹ, đương nhiên phải thấu hiểu mọi vấn đề liên quan đến trẻ em, từ đó vô hình trung gây áp lực lớn hơn lên các nữ đại biểu so với nam giới, khiến họ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc bày tỏ quan điểm.

Để phụ nữ có thể tận dụng công nghệ một cách an toàn, chủ động và tự tin khi tham gia tranh luận chính sách cũng như lan tỏa tiếng nói của mình, TS. Vũ Thu Hương nhấn mạnh vai trò then chốt của tri thức pháp luật và kỹ năng số. Theo bà, khi hiểu rõ các quy định pháp luật, nhận thức được rằng, mình được pháp luật bảo vệ, phụ nữ sẽ có thêm sự tự tin khi tham gia không gian mạng. Bên cạnh đó, việc nhận diện đầy đủ các hình thức tấn công trên mạng, các nguy cơ tiềm ẩn và trang bị kỹ năng tự bảo vệ là điều kiện cần thiết để họ không bị động hay lúng túng.

Khi đã có nền tảng kiến thức, kỹ năng và hiểu biết pháp lý đầy đủ, phụ nữ sẽ có khả năng tham gia mạng xã hội, cũng như các hoạt động chính trị, kinh tế và xã hội một cách bình đẳng và vững vàng hơn, qua đó khẳng định vai trò và tiếng nói của mình trong đời sống công cộng.

Phụ nữ thời đại số và sứ mệnh lan tỏa bình đẳng giới

Bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD), đồng thời là thành viên Ban điều hành Mạng lưới phòng ngừa và ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới (GBVNet) cho rằng, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận trong thúc đẩy bình đẳng giới. Theo các số liệu bà được biết, tỷ lệ phụ nữ tham gia đời sống chính trị tại Việt Nam ở mức khá cao so với nhiều quốc gia trong khu vực. Tuy nhiên, song song với những kết quả đó, định kiến giới đối với phụ nữ trong vai trò lãnh đạo và tham chính vẫn tồn tại dai dẳng, đặc biệt trên không gian mạng.

Bà Linh dẫn chứng, không ít phụ nữ khi bày tỏ quan điểm chính trị hoặc tham gia các hoạt động xã hội thường phải đối mặt với những bình luận mang tính công kích cá nhân, kém văn minh, như cho rằng “suốt ngày lo việc nước thì lấy đâu ra thời gian chăm lo gia đình”, hay suy diễn rằng, phụ nữ tham chính thì đời sống hôn nhân khó hạnh phúc. Những định kiến như vậy, theo bà Linh, không chỉ làm tổn thương cá nhân mà còn vô hình trung tạo ra rào cản tâm lý, khiến nhiều phụ nữ nghi ngờ năng lực của chính mình, e ngại tham gia vào các lĩnh vực vốn bị xem là “nặng nề” và ưu tiên cho nam giới.

Trong bối cảnh đó, Viện trưởng MSD nhấn mạnh vai trò của công nghệ như một cơ hội song hành với thách thức. Dù là phụ nữ hay nam giới, điều quan trọng là mỗi người cần làm chủ công nghệ, làm chủ cuộc sống và con đường phát triển của bản thân. Phụ nữ trong thời đại số cần không ngừng trang bị kiến thức, kỹ năng để sử dụng công nghệ một cách chủ động, an toàn và hiệu quả, coi đây là công cụ phục vụ sự nghiệp, đồng thời tạo ra những tác động tích cực cho xã hội.

"Bên cạnh việc tận dụng mạng xã hội và các nền tảng số để lan tỏa tiếng nói, phụ nữ cũng cần xác định vai trò của mình như những “đại sứ của bình đẳng giới”, góp phần lan tỏa các giá trị tích cực, những thành tựu tốt đẹp, từ đó cùng xây dựng một môi trường mạng văn minh và bình đẳng hơn. Khi phụ nữ và trẻ em gái được bảo đảm an toàn, được trao cơ hội bình đẳng và phát huy năng lực, xã hội sẽ trở nên văn minh và an toàn cho tất cả mọi người", bà Linh nhấn mạnh.

Chia sẻ về tầm nhìn trong 5-10 năm tới đối với một không gian mạng an toàn, bình đẳng và trao quyền cho phụ nữ, bà Nguyễn Phương Linh cho rằng, đây không phải là trách nhiệm của riêng cá nhân hay tổ chức nào, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Môi trường mạng, dù thường được gọi là “ảo”, nhưng các rủi ro, tương tác và tác động của nó lại rất thật. Vì vậy, mỗi cá nhân cần ý thức rõ vai trò của mình như một mắt xích trong việc kiến tạo môi trường số an toàn.

Cũng theo bà Linh, mục tiêu hướng tới là xây dựng một cộng đồng “công dân số chuẩn” - những người có đủ kiến thức, kỹ năng để sử dụng mạng an toàn, có trách nhiệm và chủ động lan tỏa các giá trị tích cực. Với phụ nữ và trẻ em gái, đó phải là một không gian khiến họ cảm thấy được bảo vệ, được an tâm và tự tin khai thác những thành tựu của công nghệ, qua đó phát huy tối đa tiềm năng của bản thân.

Chung Thủy/VOV.VN