Anh 'xắn tay áo' dàn xếp, cơ hội nào cho Trump - Zelensky hàn gắn rạn nứt?

Cơn địa chấn quét qua châu Âu

Tối 3/3 (theo giờ Mỹ), Thủ tướng Anh Kier Starmer nhận được một cuộc gọi bất ngờ từ Tổng thống Mỹ Donald Trump, báo hiệu một cơn địa chấn chính trị sắp quét qua châu Âu. Chỉ vài giờ sau, nỗi lo sợ tồi tệ nhất của Ukraine và các đồng minh đã thành hiện thực: Mỹ quyết định rút toàn bộ viện trợ quân sự cho Kiev.

“Chúng tôi đang tạm dừng và xem xét lại viện trợ để đảm bảo rằng nó đang góp phần vào giải pháp", tuyên bố từ Nhà Trắng được phát đi ngay sau nửa đêm.

Suốt những ngày qua, phương Tây đang nỗ lực tìm cách giải quyết hậu quả từ cuộc gặp không mấy suôn sẻ giữa hai nhà lãnh đạo Ukraine-Mỹ tại Phòng Bầu dục vào tuần trước. Nhưng cuối cùng, tình hình dường như đang dần tuột ra khỏi vòng kiểm soát của các nhà lãnh đạo châu Âu.

Tuy vậy, cuộc gọi từ Nhà Trắng đã mang lại lợi thế nhất định cho Anh trong việc điều hướng những phản ứng tiếp theo của phương Tây. Một cuộc thảo luận giữa các quan chức Nhà Trắng, Thủ tướng Anh và một thành viên khác trong Nội các đã nhanh chóng được tổ chức nhằm đánh giá tác động từ quyết định ngừng viện trợ Kiev của Mỹ tới toàn bộ châu Âu.

Ông Zelensky (trái) gặp ông Trump (phải) tại Nhà Trắng ngày 28/2. Ảnh: Getty

Việc Washington cắt viện trợ không chỉ là cú sốc đối với Ukraine mà còn tạo ra vết rạn nứt lớn nhất trong khối liên minh Mỹ-phương Tây kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022. Nhưng mâu thuẫn giữa ông Trump và ông Zelensky không chỉ xoay quanh vấn đề tài trợ hay vũ khí, mà còn mang tính “cá nhân”, các chuyên gia từ The Telegraph nhận định.

Trước đó, một kế hoạch dự phòng đã được triển khai. Ông Keir và nhóm cố vấn thân cận theo dõi sát sao cuộc tranh luận căng thẳng giữa những nhà lãnh đạo Ukraine và Mỹ tại Washington. Một nhà ngoại giao châu Âu giấu tên có mối quan hệ thân cận với London tiết lộ rằng, có “sự thất vọng lớn” trong chính phủ Anh về cách ông Zelensky tiếp cận chính quyền Mỹ trong chuyến thăm Nhà Trắng vừa qua. Chuyến thăm này từng được kỳ vọng sẽ đặt nền móng cho một thỏa thuận khoáng sản quan trọng giữa Ukraine-Mỹ, đồng thời tạo cơ hội xoay chuyển tình thế có lợi cho phía Kiev trong tiến trình đàm phán hòa bình sắp tới.

Thế nhưng, thay vì mang lại kết quả tích cực, truyền thông cho rằng chuyến thăm này đã trở thành một “thảm họa ngoại giao”, dẫn đến việc Mỹ mạnh tay cắt đứt nguồn viện trợ cho Ukraine. Trong hơn 3 năm diễn ra xung đột Nga-Ukraine, Washington đã viện trợ cho Kiev hơn 120 tỷ USD, trong đó bao gồm 67,3 tỷ USD dành riêng cho các hoạt động quân sự. Nhà Trắng cũng cung cấp các thông tin tình báo, tổ chức các chương trình huấn luyện và đóng vai trò chủ chốt trong việc tập hợp cộng đồng quốc tế nhằm hỗ trợ Ukraine.

Rủi ro đối với ông Starmer

Trả lời phỏng vấn với Fox News mới đây, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tuyên bố rằng ông Zelensky “không sẵn sàng tham gia vào tiến trình hòa bình” trong lần xuất hiện ở Nhà Trắng và viện trợ sẽ không được khôi phục cho đến khi nhà lãnh đạo Kiev thay đổi thái độ.

Đây chính là thử thách lớn nhất đối với chiến lược đầy rủi ro của Thủ tướng Anh – vừa là đồng minh lớn nhất của Ukraine, vừa là cầu nối ngoại giao quan trọng giữa Mỹ và châu Âu. Giờ đây, ông Starmer đối mặt với ba thách thức cấp bách: thuyết phục ông Trump rằng vẫn có thể đạt được một thỏa thuận, tập hợp các đồng minh châu Âu để duy trì “liên minh tự nguyện” ủng hộ Ukraine và thuyết phục ông Zelensky nhượng bộ để có cơ hội quay lại bàn đàm phán tại Mỹ.

Thủ tướng Anh Kier Starmer. Ảnh: Politico

Mỗi nhiệm vụ đều đòi hỏi những giải pháp ngoại giao khéo léo. Một nguồn tin từ Whitehall cho biết, các quan chức Anh đã liên lạc với Mỹ “suốt cả ngày ở nhiều cấp độ khác nhau” nhằm thúc đẩy việc nối lại đối thoại giữa Washington và Kiev.

"Không chỉ là những cuộc gọi đơn thuần. Đó là một cuộc đối thoại liên tục”, nguồn tin này nhấn mạnh.

Tại Nhà Trắng, hiện xuất hiện ngày càng nhiều những phản ứng trái chiều trong nhóm cố vấn của ông Trump về cách thức xử lý vấn đề Ukraine. Ngoại trưởng Marco Rubio và Cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz ủng hộ việc nối lại hợp tác với Kiev, trong khi những nhân vật theo đường lối cứng rắn như Đặc phái viên phụ trách Trung Đông Steve Witkoff và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth lại cho rằng Mỹ nên đặt lợi ích của mình lên hàng đầu, đồng thời từ bỏ hỗ trợ cho cả Ukraine và phương Tây.

Tình hình càng căng thẳng khi ông Vance dường như bóng gió chỉ trích Anh trong một cuộc phỏng vấn, đề cập đến "một quốc gia ngẫu nhiên nào đó chưa từng tham chiến trong 30-40 năm". Phố Downing đã giữ thái độ im lặng, chỉ nhấn mạnh rằng Thủ tướng Anh "rất tôn trọng những người lính từng phục vụ tại Iraq và Afghanistan" nhưng từ chối bình luận sâu hơn. Sau đó, ông Vance buộc phải lên tiếng đính chính trên trang cá nhân X rằng bản thân không hề ám chỉ tới Anh hay Pháp trong bình luận trước đó.

Anh “xắn tay áo” vào việc

Trong khi đó, nhiệm vụ nối lại quan hệ Mỹ-Ukraine của ông Starmer đã bắt đầu từ cuối tuần trước tại một hội nghị thượng đỉnh có sự tham gia của nhiều nhà lãnh đạo châu Âu ở thủ đô London. Ông Starmer mô tả việc chứng kiến cuộc tranh cãi giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục là một cảnh tượng đầy khó chịu. Tuy nhiên, thay vì đứng ngoài quan sát, ông mong muốn thúc đẩy đối thoại bằng cách chủ động đề cử mình làm trung gian, đóng vai trò cầu nối giữa châu Âu và Mỹ.

Đứng trước khả năng Mỹ quay lưng lại với châu Âu, Thủ tướng Anh Keir Starmer cùng với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đang nỗ lực thuyết phục ông Trump rằng “lục địa già” có thể gia tăng chi tiêu quân sự và tự đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh rằng Nga sẽ chỉ tuân thủ một thỏa thuận hòa bình nếu có sự tham gia của Washington.

Trong nỗ lực khôi phục hy vọng về hòa bình tại Ukraine, ông Starmer cho biết các cuộc đối thoại giữa Anh với ông Trump, ông Zelensky và ông Macron vừa qua đã củng cố quan điểm rằng một "liên minh tự nguyện" ở châu Âu cần chung tay hành động để xây dựng một kế hoạch hòa bình khả thi và nhanh chóng trình lên Mỹ.

Thủ tướng Anh cũng trực tiếp nói chuyện với ông Zelensky hôm 4/3, hối thúc nhà lãnh đạo Kiev chấp nhận kế hoạch hòa bình cũng như thỏa thuận khai khoáng quan trọng mà ông Trump đề xuất. Theo một nguồn tin thân cận, ông Starmer đã nói với ông Zelensky rằng “có những điều ông Trump muốn nghe”, trong đó có lời xin lỗi của Ukraine sau cuộc gặp căng thẳng ở phòng Bầu dục vào tuần trước.

Chỉ ít giờ sau cuộc điện đàm với ông Starmer, ông Zelensky đã lên tiếng.

"Chúng tôi sẵn sàng làm việc dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Tổng thống Trump để đạt được hòa bình lâu dài”, ông Zelensky viết trên mạng xã hội X, nhấn mạnh mong muốn của Kiev về "một lệnh ngừng bắn trên không và trên biển".

"Cuộc gặp của chúng tôi tại Nhà Trắng vào ngày 28/2 đã không diễn ra theo cách nó đáng lẽ phải như vậy. Thật đáng tiếc khi mọi chuyện diễn ra theo cách đó. Đã đến lúc làm mọi thứ trở nên đúng đắn”, ông Zelensky nói thêm.

Giới quan sát lập luận rằng, đây là lời xin lỗi không chính thức từ nhà lãnh đạo Kiev, mở ra cơ hội đàm phán trở lại cho Mỹ và Ukraine.

Dù vậy, cả châu Âu vẫn nín thở chờ đợi phản ứng từ Washington. Một nhà ngoại giao Kiev nhận định, khả năng ông Trump quay lại bàn đàm phán là "50/50". Trong khi đó, một quan chức Anh tỏ ra thận trọng hơn: "Chúng tôi không biết chính xác tỷ lệ là bao nhiêu nhưng không thể loại trừ khả năng Mỹ-Ukraine sẽ nối lại đàm phán”.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo The Telegraph, The Independent