Áp lực kép khiến NIM 'mỏng dần'

NIM ngân hàng tiếp tục bị co hẹp

Biên lãi thuần (NIM) toàn ngành ngân hàng tiếp tục xu hướng thu hẹp trong quý I/2025, khi chi phí vốn tăng nhanh hơn lợi suất tài sản sinh lời. Diễn biến này phản ánh rõ áp lực từ mặt bằng lãi suất cho vay đang ngày càng giảm sâu, và dư địa nâng lãi suất đầu ra khó thực thi được. Trong bối cảnh đó, khả năng duy trì NIM ổn định của ngành ngân hàng đang trở nên thách thức hơn.

Cụ thể, lãi suất huy động bình quân tăng 0,08%, trong khi lãi suất cho vay bình quân giảm khoảng 0,4% so với quý trước. Điều này khiến các ngân hàng quy mô lớn, vốn mở rộng tín dụng mạnh, chịu áp lực rõ rệt hơn so với nhóm ngân hàng nhỏ, vốn có khả năng điều chỉnh cấu trúc huy động linh hoạt hơn.

Theo dữ liệu từ Wichart, tính đến cuối quý I, NIM của các ngân hàng niêm yết ở mức 3,31%, thấp nhất kể từ quý IV/2020.So với đỉnh 3,79% ghi nhận vào quý III/2022, NIM ngành đã giảm liên tục trong hai năm qua.

Theo thống kê, ghi nhận NIM có sự phân hóa mạnh giữa các ngân hàng. Nhóm nhà băng cổ phần với quy mô lớn như VPBank, HDBank … ghi nhận NIM đều trên 5%, thậm chí tiệm cận 6%. Ngược lại, một số nhà băng quy mô nhỏ chỉ có mức NIM dưới 2%.

Theo dữ liệu từ WiGroup, KienlongBank là ngân hàng duy nhất cải thiện rõ NIM so với cuối 2024, nhờ chi phí huy động (COF) giảm mạnh và lợi suất tài sản sinh lãi (YEA) giữ ổn định. Tỷ trọng lớn cho vay bất động sản – xây dựng (hơn 40% danh mục cho vay) giúp lợi suất cho vay của KienlongBank cao và ít biến động hơn so với phần còn lại.

Giới phân tích đánh giá trong bối cảnh Chính phủ tái khẳng định mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao trong 2025 và những năm tiếp theo, đồng thời nhấn mạnh vai trò then chốt của tín dụng như một động lực tăng trưởng, ngành này có thể đang bước vào quá trình chuyển giao sang giai đoạn NIM mỏng hơn, phản ánh sự thu hẹp của phần bù rủi ro và nguồn cung được đẩy mạnh.

(Nguồn: WiGroup)

Giải thích về xu hướng NIM giảm trong giai đoạn gần đây, PGS. TS Nguyễn Hữu Huân cho biết một trong những nguyên nhân chính khiến NIM suy giảm là do lãi suất huy động dường như đi ngang, trong khi áp lực từ Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các nhà băng phải giảm lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Theo ông Huân, điều này trực tiếp làm "mỏng dần" biên lãi ròng của các ngân hàng. Về triển vọng, vị chuyên gia này nhận định NIM sẽ tiếp tục xu hướng giảm dần.

"Trước đây, các ngân hàng có thể cần NIM khoảng 4-5% để đảm bảo lợi nhuận. Tuy nhiên, với việc chi phí hoạt động giảm nhờ công nghệ và làn sóng cắt giảm nhân sự để tối ưu chi phí, các ngân hàng có thể tạo ra dư địa lợi nhuận mà không nhất thiết phải gia tăng chênh lệch về phía NIM", ông nhấn mạnh.

Phân tích sâu hơn, ông Huân cho biếtcác ngân hàng đang tranh giành nhau về cái làn sóng gọi là cắt giảm chi phí, đây đang là xu hướng của các nhà băng. Chính vì thế, NIM sẽ càng ngày càng mỏng dần thôi. Và sẽ là xu hướng tất yếu để đảm bảo cạnh tranh được với những cái kênh khác trong tương lai.

"Sự cạnh tranh từ các công ty fintech, vốn hoạt động với NIM rất nhỏ, và các mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending) trong tương lai, buộc các ngân hàng thì họ phải chuẩn bị cái tinh thần về cái việc này", ông Huân nhấn mạnh.

Các ngân hàng cần chuẩn bị gì?

Đứng trước xu hướng thu hẹp NIM ngay từ thời điểm này, các ngân hàng Việt Nam phải có những giải pháp để chuyển dịch cơ cấu lợi nhuận. Hiện phần lớn tổng thu nhập hoạt động (TOI) của các ngân hàng Việt Nam vẫn đến từ hoạt động tín dụng.

Theo ông Huân, một trong những hướng đi chiến lược là thúc đẩy mạnh mẽ thu nhập ngoài lãi. Các ngân hàng cần đẩy mạnh doanh thu từ các hoạt động dịch vụ, đa dạng hóa nguồn thu thay vì quá phụ thuộc vào hoạt động cho vay truyền thống.

Ngoài ra, chuyên gia cho biết các ngân hàng cũng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nhằm tiết giảm chi phí hoạt động, gia tăng năng lực cạnh tranh và cải thiện lợi nhuận ngay cả khi NIM suy giảm. Liên quan đến vai trò của CASA (tiền gửi không kỳ hạn), ông Huân phân tích rằng CASA cao giúp giảm chi phí đầu vào, tạo lợi thế cho ngân hàng.

Chuyên gia cũng lưu ý rằng NIM cao không đồng nghĩa với hoạt động hiệu quả. Thường các ngân hàng nhỏ có NIM cao hơn do chưa đạt lợi thế kinh tế theo quy mô (economy of scale) và có thể phải cho vay các phân khúc khách hàng rủi ro hơn, đòi hỏi NIM cao để bù đắp.

"Trong khi những ngân hàng như Techcombank, MB có tỷ lệ CASA cao, nhưng không tận dụng yếu tố này để nâng NIM. Thay vào đó, lợi thế CASA được sử dụng để gia tăng khả năng cạnh tranh lãi suất cho vay, từ đó mở rộng tệp khách hàng tốt", chuyên gia cho biết.

Nhìn về 2025, các chuyên gia đưa ra kịch bản cơ sở NIM của ngành ngân hàng tiếp tục gặp áp lực, đặc biệt trong nửa đầu năm 2025, khi cạnh tranh về lãi suất đầu ra vẫn tiếp diễn và tín dụng bán lẻ cần thêm thời gian để phục hồi mạnh mẽ, phụ thuộc vào sự tiến triển của thị trường bất động sản.

Theo các kịch bản dự báo, NIM toàn hệ thống có thể chỉ cải thiện ở mức khiêm tốn, với mức tăng trung bình dưới 0,1 điểm % so với năm 2024.

Tuy nhiên, một số ngân hàng sẽ có sự phục hồi vượt trội nhờ chiến lược đặc biệt, đơn cử như Techcombank có thể cải thiện NIM 0,15% nhờ chi phí vốn thấp và chính sách lãi suất linh hoạt. VPBank cũng được kỳ vọng tăng 0,12% nhờ khẩu vị giải ngân thận trọng và sự phục hồi của tín dụng bán lẻ.

Minh Nguyệt