APEC 2025: Hy vọng khôi phục đối thoại đa phương trong khủng hoảng thương mại

Một góc thủ đô Seoul, Hàn Quốc - nơi sẽ diễn ra hội nghị APEC. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN

Tờ “The Korea Herald” (Hàn Quốc) vừa đăng bài viết của giáo sư chuyên ngành luật Lee Jae Min tại Đại học Quốc gia Seoul nhận định về Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) năm 2025.

Hội nghị dự kiến sẽ được tổ chức tại Hàn Quốc cuối tháng này, được kỳ vọng sẽ là phép thử đối với năng lực duy trì đối thoại và hợp tác đa phương trong thời kỳ các biện pháp thương mại và thuế quan chưa từng có tiền lệ đang tái định hình trật tự kinh tế thế giới.

Mặc dù căng thẳng chưa có nhiều dấu hiệu hạ nhiệt, nhưng Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vẫn dự kiến sẽ có cuộc gặp song phương bên lề APEC 2025. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo khác cũng sẽ có nhiều cuộc tiếp xúc song phương và đa phương bên lề hội nghị, làm tăng kỳ vọng về khả năng “phá băng” quan hệ trong khu vực.

Giáo sư Lee nhận định, APEC có một cấu trúc hợp tác độc đáo và khác biệt so với các tổ chức kinh tế quốc tế khác. Diễn đàn này không theo đuổi các thỏa thuận ràng buộc pháp lý, mà hướng đến cách tiếp cận linh hoạt và cởi mở thông qua các sáng kiến thí điểm và đối thoại.

So với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) – vốn thiên về cơ chế đàm phán và giám sát chặt chẽ – hay Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) – tập trung vào các tiêu chuẩn chi tiết, APEC vận hành nhẹ nhàng hơn và khuyến khích các nền kinh tế chia sẻ kinh nghiệm, thay vì áp đặt quy định. Tuy nhiên, chính sự mềm mỏng này khiến APEC đôi khi bị lu mờ khi đối mặt với các khủng hoảng toàn cầu.

Giáo sư nhận định, kỳ vọng rằng APEC có thể giải quyết cuộc khủng hoảng thuế quan đang lan rộng trong năm 2025 là điều khó khả thi. Thay vì đặt ra những mục tiêu xa vời, các nhà lãnh đạo nên tập trung vào một nhiệm vụ duy nhất nhưng có ý nghĩa thực tế: xác nhận tình trạng hiệu lực của các hiệp định thương mại và đầu tư hiện hành giữa 21 nền kinh tế thành viên.

Sau nhiều tháng đối đầu thương mại và trả đũa thuế quan, dư luận quốc tế bắt đầu đặt câu hỏi liệu các hiệp định này còn hiệu lực hay không, và chúng đang được áp dụng như thế nào. Việc thiếu vắng các tuyên bố chính thức hay sự liên hệ giữa những biện pháp thuế quan mới và các cam kết đã ký khiến bức tranh thương mại toàn cầu thêm mờ mịt.

Giáo sư Lee cho rằng, một tuyên bố xác nhận tập thể từ APEC – khẳng định rằng các hiệp định này vẫn có giá trị pháp lý và đang được thực thi – sẽ là bước đi nhỏ nhưng cần thiết để củng cố lòng tin. Hành động này không buộc bất kỳ bên nào phải thay đổi lập trường, nhưng gửi đi thông điệp rằng các nền kinh tế vẫn tôn trọng trật tự thương mại hiện hữu, thay vì để xung đột leo thang ngoài khuôn khổ luật lệ quốc tế.

Việc xác nhận này không thể ngay lập tức chấm dứt các biện pháp đơn phương, nhưng sẽ nhắc nhở thế giới rằng thương mại quốc tế, dù gặp nhiều bất ổn, vẫn đang vận hành trong khung pháp lý chung cho đến khi một trật tự mới được thiết lập. Đây có thể là bước đầu tiên hướng tới việc khôi phục chủ nghĩa đa phương, điều đã bị suy yếu nghiêm trọng trong những năm gần đây.

Giáo sư Lee nhận định: “Chỉ nói về chủ nghĩa đa phương là không đủ. Thế giới cần một hành động cụ thể, dù nhỏ, để nhắc nhở rằng luật chơi chung vẫn còn tồn tại”. Theo ông, một tuyên bố xác nhận rõ ràng như vậy có thể giúp giảm nhiệt căng thẳng và tạo điều kiện cho một giai đoạn chuyển đổi êm thấm hơn, kể cả trong trường hợp cần xây dựng một chế độ thương mại mới.

Từ góc độ đó, cần có quan điểm rằng APEC 2025 không nên ôm đồm các chủ đề “thời thượng” như trí tuệ nhân tạo (AI) hay kinh tế số, mà trước hết thế giới cần xử lý khủng hoảng hiện tại. Trong bối cảnh “tình trạng khẩn cấp” về thương mại và đầu tư, điều cấp thiết là ổn định tâm lý thị trường và trấn an các đối tác, trước khi tính đến các sáng kiến mới.

Một tin tức đáng chú ý trong tháng 9/2025 là Trung Quốc đã tuyên bố sẽ không còn theo đuổi quy chế “quốc gia đang phát triển” trong các vòng đàm phán WTO tương lai. Theo một nghĩa nào đó, đây là một sự xác nhận rằng các Hiệp định WTO vẫn còn hiệu lực như một công cụ pháp lý hợp lệ.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang và các chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, APEC 2025 có thể không tạo ra bước ngoặt, nhưng hoàn toàn có thể gửi đi thông điệp quan trọng: rằng thế giới vẫn còn chung một nền tảng thương mại hợp pháp.

“Cách tiếp cận mềm mỏng, không ràng buộc của APEC có thể là hy vọng cuối cùng cho đối thoại đa phương”, Giáo sư Lee kết luận. Nếu các nhà lãnh đạo chỉ cần thống nhất xác nhận rằng các hiệp định thương mại và đầu tư vẫn có hiệu lực và không bị xóa bỏ, thì APEC 2025 đã có thể được xem là một thành công – dù nhỏ, nhưng mang tính lịch sử.

Đức Thắng/Vnanet.vn