ARF tiếp tục khẳng định là cơ chế hàng đầu về an ninh, đối thoại và hợp tác bao trùm

Quang cảnh Diễn đàn khu vực lần thứ 32.

Tại Hội nghị, các Bộ trưởng chia sẻ quan ngại về những tác động sâu rộng từ gia tăng cạnh tranh địa chính trị và bất ổn chiến lược cùng các thách thức an ninh xuyên biên giới. Các nước đều khẳng định vai trò quan trọng của ARF trong thúc đẩy đối thoại và tham vấn, xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa, cũng như hợp tác giải quyết các vấn đề chính trị, an ninh vì lợi ích chung của khu vực.

Ghi nhận tiến triển thực hiện Kế hoạch hành động Hà Nội giai đoạn 2020-2025, hội nghị đánh giá cao nỗ lực của các thành viên ARF trong triển khai các dòng hành động, nhất trí tiến hành tổng kết cuối kỳ nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm và thực tiễn tốt. Các nước nhất trí Kế hoạch hành động của ARF sau 2025 cần xác định mục tiêu cụ thể và các biện pháp khả thi, bảo đảm hợp tác thiết thực và hiệu quả.

Hội nghị cũng hoan nghênh các nỗ lực đổi mới và tăng cường sức sống cho ARF, nhất trí cần cập nhật Tuyên bố Tầm nhìn của ARF để nâng cao hiệu quả và tính linh hoạt của diễn đàn trong ứng phó với các vấn đề cùng quan tâm, góp phần giảm thiểu các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh khu vực.

Các nước đã trao đổi sâu rộng về nhiều thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, thông qua Danh mục gần 30 hoạt động của ARF trong năm 2025-2026, thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực như an ninh hàng hải, khủng bố, quản trị an ninh mạng, phòng chống bạo lực cực đoan, lừa đảo trực tuyến, ứng phó biến đổi khí hậu. Việt Nam sẽ tiếp tục đồng chủ trì Nhóm giữa kỳ ARF về cứu trợ thiên tai cùng Bangladesh và Sri Lanka trong năm 2025-2026.

Về các vấn đề quốc tế và khu vực, các nước đã thảo luận, chia sẻ thẳng thắn quan điểm về tình hình Biển Đông, Myanmar, Bán đảo Triều Tiên, xung đột tại Ukraine, Gaza…, khẳng định ủng hộ lập trường nguyên tắc và vai trò của ASEAN, đề cao thượng tôn pháp luật và đối thoại hòa bình, giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn chia sẻ đánh giá chung của các nước về vai trò của ARF trong hơn 30 năm qua là một cơ chế đối thoại quan trọng, thúc đẩy hợp tác và xây dựng lòng tin, góp phần quan trọng vào duy trì hòa bình và an ninh ở châu Á - Thái Bình Dương. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh trong bối cảnh địa chính trị ngày càng phức tạp, ARF cần đổi mới để tiếp tục phát huy vai trò và thích ứng chủ động, linh hoạt với các biến động. Hòa bình và an ninh không phải là điều mặc nhiên sẵn có mà cần được duy trì bằng nỗ lực và cam kết chung, thông qua đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Thảo luận về các vấn đề quốc tế và khu vực, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định lại lập trường của ASEAN về Biển Đông, Myanmar, Trung Đông và Bán đảo Triều Tiên. Về Biển Đông, Việt Nam kiên định lập trường giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, khuôn khổ pháp lý toàn diện điều chỉnh các hoạt động trên biển; đề nghị các đối tác ủng hộ lập trường nguyên tắc và nỗ lực của ASEAN trong duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng nhấn mạnh cam kết nỗ lực sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) một cách thực chất, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, đồng thời thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), tạo môi trường thuận lợi cho đàm phán COC.

Diễn đàn Khu vực ASEAN lần thứ 32 là hoạt động cuối cùng, khép lại Tuần lễ hoạt động Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 58 và các hội nghị liên quan. Các kết quả tích cực đạt được tại các hội nghị tiếp tục khẳng định tinh thần đoàn kết, tự cường, tự chủ chiến lược và vai trò trung tâm của ASEAN, mở ra những cơ hội thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN với các đối tác, cùng đóng góp tích cực và trách nhiệm cho hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển bền vững ở khu vực và thế giới. Các hội nghị lần này cũng là bước chuẩn bị quan trọng hướng tới Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các Hội nghị Cấp cao liên quan sẽ diễn ra tại Kuala Lumpur từ ngày 26 - 28/10.

Trước đó, trong khuôn khổ AMM-58 đã diễn ra các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+1 với Anh và Liên minh châu Âu (EU) và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao các nước tham gia Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 15.

Trong vai trò nước điều phối quan hệ, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đã cùng Bộ trưởng Ngoại giao và Phát triển quốc tế Vương quốc Anh David Lammy đồng chủ trì Hội nghị ASEAN - Anh. Anh tái khẳng định cam kết mạnh mẽ với ASEAN, ủng hộ ASEAN giữ vai trò trung tâm trong duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực; mong muốn tăng cường hợp tác với ASEAN vì mục tiêu phát triển năng động, sáng tạo và bền vững; ứng phó hiệu quả với các biến động trong bối cảnh tái định hình cân bằng chiến lược toàn cầu.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đồng chủ trì Hội nghị ASEAN - Anh.

Phát biểu thay mặt ASEAN, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh quan hệ Đối tác Đối thoại ASEAN - Anh đã có nhiều phát triển ấn tượng trong thời gian ngắn sau khi thiết lập năm 2021. ASEAN đánh giá cao sự tham gia tích cực của Anh trên cả 3 trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội. 94,48% dòng hành động thuộc Kế hoạch hành động giai đoạn 2022 - 2026 đã được triển khai.

ASEAN hoan nghênh Anh trở thành quan sát viên chính thức của Nhóm Chuyên gia Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN Mở rộng (ADMM+) về quân y và an ninh hàng hải, ghi nhận sự đóng góp tích cực của Anh trong thúc đẩy Chương trình nghị sự phụ nữ, hòa bình và an ninh cũng như sự hỗ trợ của Anh trong các lĩnh vực an ninh mạng, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, lừa đảo trực tuyến, mua bán người và các loại tội phạm liên quan đến ma túy.

Các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác trong đổi mới sáng tạo, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy kinh tế số bao trùm. ASEAN đánh giá cao các chương trình hỗ trợ của Anh như Chương trình Hội nhập kinh tế và Đối tác đổi mới số, cũng như sự kiện Tuần lễ công nghệ Anh-Đông Nam Á, góp phần thiết thực hỗ trợ nỗ lực của ASEAN trong xây dựng Hiệp định khung Kinh tế số. Đặc biệt là cam kết của Anh đóng góp 17 triệu bảng Anh dưới hình thức tài chính xanh ưu đãi cho Quỹ Tài chính xanh ASEAN và cam kết 40 triệu bảng Anh cho Quỹ Chuyển đổi xanh ASEAN-Anh.

Trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, ASEAN hoan nghênh Chương trình Học bổng ASEAN-Anh dành cho phụ nữ trong lĩnh vực STEM và Chương trình Học bổng ASEAN Chevening mới được khởi động, cũng như việc tiếp tục Chương trình ASEAN - Anh hỗ trợ thúc đẩy giáo dục cho trẻ em gái, góp phần mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục. ASEAN cũng hoan nghênh nỗ lực của Anh trong việc tìm kiếm các lĩnh vực hợp tác tiềm năng với Trung tâm Điều phối ASEAN về hỗ trợ nhân đạo và quản lý thiên tai, đánh giá cao hỗ trợ nhân đạo của Anh dành cho Myanmar sau trận động đất ngày 28/3/2025, với khoản hỗ trợ ban đầu trị giá 10 triệu bảng Anh và tổng hỗ trợ dự kiến lên tới 25 triệu bảng Anh.

Tại Hội nghị ASEAN - EU, Đại diện cấp cao EU về chính sách an ninh và đối ngoại, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Kaja Kallas nhấn mạnh ASEAN và EU là đối tác tin cậy của nhau, chia sẻ giá trị, lợi ích và trách nhiệm chung trong củng cố trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, chủ nghĩa đa phương và luật pháp quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và kinh tế hiện nay. ASEAN và EU cần tiếp tục thúc đẩy tiến trình hội nhập khu vực, tăng cường sự gắn kết giữa hai khu vực, hướng tới dấu mốc kỷ niệm 50 năm quan hệ hai bên vào năm 2027.

Hai bên ghi nhận việc triển khai hiệu quả Kế hoạch Hành động ASEAN - EU giai đoạn 2023 - 2027 với hơn 60% dòng hành động được triển khai. EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 và là nhà đầu tư lớn thứ 2 của ASEAN, với kim ngạch thương mại đạt gần 293 tỷ USD và dòng vốn FDI đạt 20 tỷ USD năm 2024. Các nước đánh giá cao việc triển khai hiệu quả Chương trình Hợp tác thương mại và đầu tư, Hiệp định Vận tải hàng không toàn diện ASEAN - EU cũng như hỗ trợ của EU trong các lĩnh vực chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, tăng trưởng bao trùm và bền vững. Hội nghị cũng khẳng định thúc đẩy xây dựng FTA khu vực ASEAN - EU trong dài hạn.

Các Bộ trưởng nhất trí tăng cường phối hợp trong các lĩnh vực ứng phó biến đổi khí hậu, giáo dục, bình đẳng giới và quản lý thảm họa, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm mạng. ASEAN đánh giá cao Chương trình Hành động vì Khí hậu ASEAN - EU - Đức với mức đóng góp 6 triệu euro nhằm tăng cường năng lực dẫn dắt của ASEAN trong hợp tác khu vực về khí hậu, năng lượng tái tạo và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. ASEAN cũng hoan nghênh cam kết của EU dành 10 tỷ euro cho các dự án kết nối thông qua Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu nhằm thúc đẩy đầu tư hạ tầng ở khu vực.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao EAS lần thứ 15, các nước khẳng định vai trò của EAS trong củng cố chủ nghĩa đa phương và trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, nhấn mạnh sự cần thiết thúc đẩy môi trường thuận lợi cho hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển, duy trì văn hóa đối thoại và hợp tác thay vì đối đầu, củng cố lòng tin và tôn trọng luật pháp quốc tế. Các nước cam kết ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN và hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, nhất trí tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của EAS trong bối cảnh cấu trúc khu vực và toàn cầu đang chuyển động nhanh chóng, đặc biệt vào thời điểm kỷ niệm dấu mốc 20 năm thành lập EAS.

Hội nghị ghi nhận tiến triển trong triển khai Kế hoạch Hành động EAS giai đoạn 2024 - 2028, đặc biệt trong các lĩnh vực ưu tiên về hòa bình - an ninh, phát triển bền vững, năng lượng, kinh tế số, kết nối và an ninh mạng, nhất trí triển khai hợp tác EAS trong thời gian tới cần phù hợp với các định hướng chiến lược ASEAN 2045. Các Bộ trưởng cũng dành thời gian trao đổi sâu rộng về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm, trong đó có những diễn biến tác động đến môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực.

Cụ thể, các Bộ trưởng nhất trí đẩy mạnh hợp tác ứng phó tội phạm xuyên quốc gia, bảo đảm an ninh mạng và phòng chống tội phạm mạng. Hội nghị đã trao đổi về tăng cường hợp tác thương mại, củng cố hệ thống thương mại đa phương công bằng và dựa trên luật lệ, nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh và kết nối chuỗi cung ứng trong nâng cao tự cường và phát triển kinh tế khu vực. Các nước hoan nghênh nỗ lực của ASEAN trong đàm phán Hiệp định khung Kinh tế số ASEAN (DEFA) và thúc đẩy Mạng lưới điện ASEAN. Các nước cũng nhấn mạnh cần tăng cường hợp tác về an ninh lương thực, du lịch bền vững, đào tạo nguồn nhân lực, y tế, sức khỏe tâm thần cũng như thúc đẩy vai trò và đóng góp của phụ nữ, thanh niên và các nhóm dễ bị tổn thương trong tiến trình phát triển.

Tham dự các Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã cùng các nước ASEAN và đối tác nhìn lại và đề xuất định hướng hợp tác trong bối cảnh khu vực và thế giới đang trải qua nhiều biến động và thách thức.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh tầm quan trọng của thúc đẩy hợp tác kinh tế với các đối tác, nhất là trong các lĩnh vực ưu tiên của Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, tăng trưởng bao trùm và bền vững, củng cố chuỗi cung ứng, phát triển hạ tầng xanh và tăng cường năng lực cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng nhấn mạnh hiện nay là thời điểm thích hợp để xem xét lại đề xuất về Hiệp định Thương mại tự do toàn diện ASEAN - EU trên cơ sở tận dụng các hiệp định song phương hiện có, đề nghị các nước thành viên EU còn lại sớm hoàn tất phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và EU (EVIPA); đồng thời hoan nghênh các sáng kiến hỗ trợ hạ tầng cho năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh, tài chính sáng tạo, xây dựng năng lực số, an ninh mạng, quản trị dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đánh giá cao các chương trình trao đổi giáo dục, học bổng và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao từ các đối tác như Anh và EU, khuyến khích kết nối giữa các trung tâm nghiên cứu và mạng lưới chuyên gia của ASEAN với các đối tác, ủng hộ việc tăng cường hợp tác y tế và ứng phó với các tình huống y tế công cộng khẩn cấp.

Tại các hội nghị, Việt Nam đã chia sẻ quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế, khu vực như Biển Đông, Myanmar, Bán đảo Triều Tiên, đề nghị các đối tác tiếp tục ủng hộ lập trường nguyên tắc và nỗ lực của ASEAN trong vấn đề Biển Đông, triển khai đầy đủ và hiệu quả DOC và xây dựng COC hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, cùng phấn đấu xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.

Tin, ảnh: Hằng Linh (TTXVN)