Armenia bất ngờ muốn thay đổi quan hệ ngoại giao với Thổ Nhĩ Kỳ
Quá trình bình thường hóa quan hệ giữa Armenia và Thổ Nhĩ Kỳ đang diễn ra với nhiều tín hiệu tích cực, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức từ các yếu tố bên ngoài, đặc biệt là từ Azerbaijan.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan (phải) gặp Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan (trái) tại New York, Mỹ nhân dịp dự Khóa họp thứ 79 của Đại hội đồng Liên hợp quốc (UNGA 79). Ảnh: Anadolu (AA)
Theo Nhật báo Sabah (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 30/9, trong bối cảnh chính trị phức tạp ở khu vực Caucasus, Armenia đang xem xét khả năng bình thường hóa hoàn toàn quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia láng giềng và cũng là "kẻ thù truyền kiếp" của mình. Cụ thể, Thứ trưởng Ngoại giao Armenia Vahan Kostanyan đã bày tỏ sự hài lòng với những "động thái tích cực" trong quá trình này và khẳng định rằng Armenia đã sẵn sàng cho một bước tiến mới trong quan hệ ngoại giao với Thổ Nhĩ Kỳ.
Những phát biểu của ông Kostanyan được đưa ra sau chuyến công tác tại New York (Mỹ), nơi Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan đã gặp Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan, bên lề phiên họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc.
Thứ trưởng Kostanyan đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bình thường hóa quan hệ và mở cửa biên giới giữa hai quốc gia. Ông cho biết đã có những thỏa thuận trước đó liên quan đến việc mở biên giới cho công dân và nhà ngoại giao nước thứ ba, và Armenia đã chuẩn bị đầy đủ các cơ sở hạ tầng và kỹ thuật cần thiết để thực hiện những thỏa thuận này.
"Chúng tôi tái khẳng định rằng phía Armenia đã sẵn sàng", ông Kostanyan nêu rõ. Về phần mình, Tổng thống Erdoğan cũng đánh giá cao "cách tiếp cận tích cực" của Thủ tướng Pashinyan trong việc giải quyết các vấn đề tồn tại lâu dài giữa Armenia và Azerbaijan.
Mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia đã trải qua nhiều thăng trầm. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những quốc gia đầu tiên công nhận nền độc lập của Armenia vào năm 1991. Tuy nhiên, vào năm 1993, Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng cửa biên giới và cắt đứt quan hệ sau khi Armenia chiếm đóng vùng Nagorny-Karabakh. Sau cuộc chiến Karabakh năm 2020, khi Azerbaijan giành lại quyền kiểm soát lãnh thổ, quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia bước vào giai đoạn mới. Vào tháng 12/2021, hai bên đã chỉ định các đại diện đặc biệt để tiến hành đàm phán bình thường hóa.
Vào cuối tháng 7/2024, đại diện đặc biệt từ Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia đã gặp nhau để tiếp tục quá trình đàm phán. Ông Kostanyan bày tỏ lạc quan về việc mở lại tuyến đường sắt Kars-Gyumri, cho rằng điều này sẽ mang lại lợi ích kinh tế không chỉ cho Armenia và Thổ Nhĩ Kỳ mà còn cho toàn khu vực. Ông cho biết tuyến đường sắt này có thể trở thành "cánh cổng mới" cho Armenia tới châu Âu và các khu vực khác.
Tuy nhiên, trong khi Armenia đang nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ, mối quan hệ này vẫn phụ thuộc vào tình hình với Azerbaijan. Bộ trưởng Ngoại giao Azerbaijan Jeyhun Bayramov đã có những phát biểu cứng rắn về vấn đề này, khẳng định rằng "hòa bình một phần" không thể được chấp nhận. Ông Bayramov nhấn mạnh rằng Armenia cần từ bỏ mọi yêu sách lãnh thổ đối với Azerbaijan thông qua các sửa đổi hiến pháp, điều này có thể sẽ không dễ dàng đạt được.
Dù vậy, cả Armenia và Azerbaijan đều công nhận rằng đã có những tiến triển đáng kể trong nỗ lực bình thường hóa quan hệ. Tuy nhiên, một số vấn đề cơ bản vẫn chưa được giải quyết, bao gồm việc phân định biên giới và quyền lợi của các bên liên quan. Vấn đề này càng trở nên phức tạp hơn khi Armenia bị cáo buộc tăng cường ngân sách quân sự và mua vũ khí.
Gần đây, những căng thẳng quân sự đã gia tăng khi Azerbaijan thông báo rằng các vị trí quân sự của họ tại vùng tự trị Nakhchivan đã bị Armenia bắn phá. Bộ Quốc phòng Azerbaijan đã chỉ ra sự gia tăng tần suất các cuộc tấn công từ phía Armenia, điều này càng làm gia tăng sự nghi ngờ và hoài nghi giữa hai bên.
Trước bối cảnh đó, Thủ tướng Pashinyan đã nhấn mạnh rằng việc ký kết một hiệp ước hòa bình với Azerbaijan không chỉ khả thi mà còn nằm trong tầm tay. Tuy nhiên, những yêu cầu từ phía Azerbaijan về việc thay đổi hiến pháp Armenia đã đặt ra nhiều thách thức cho quá trình đàm phán. Các nhà ngoại giao phương Tây cho rằng yêu cầu này có thể là một cách để Azerbaijan đòi hỏi "điều không thể", nhằm trì hoãn việc ký kết hiệp ước hòa bình.
