ASEAN tự cường tăng tốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Tàu vận chuyển container hàng hóa di chuyển trên sông Sài Gòn, thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Thanh Trúc

Dự báo phát triển tích cực

Năm 2022, ASEAN được cộng đồng quốc tế đánh giá là một trong những khu vực phát triển nhanh nhất thế giới. Tiếp đó, năm 2023, trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế thế giới “tụt dốc” xuống còn 3,1%, ASEAN vẫn đạt mức tăng trưởng vô cùng ấn tượng là 4,7%.

Theo giới chuyên gia kinh tế, chính trị quốc tế, trong giai đoạn đại dịch Covid-19 hoành hành từ năm 2020 đến 2022, bối cảnh thế giới nói chung là bất định. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, nền kinh tế của khu vực Đông Nam Á vẫn ghi nhận những tín hiệu phát triển tích cực, từ đó, các nền kinh tế ASEAN tiếp tục được đẩy mạnh, trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư quốc tế.

Tiếp nối đà phát triển tích cực, năm 2024, các dự báo từ những tổ chức nghiên cứu uy tín trên thế giới nhận định, tăng trưởng kinh tế của khu vực ASEAN rất tích cực. Trong đó, tăng trưởng ấn tượng nhất là ở một số thị trường tiêu dùng lớn như Indonesia, Philippines, Việt Nam, Malaysia nhờ nhu cầu ổn định và hoạt động xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ được cải thiện. Xuất khẩu hàng hóa được dự báo tiếp tục tăng dần, sau khi xuất khẩu ở nhiều quốc gia công nghiệp tại châu Á đang trên đà sụt giảm đáng kể trong năm 2023, do sự suy yếu ở các thị trường tiêu dùng trọng điểm.

Giới chuyên gia đánh giá, Đông Nam Á đang là khu vực phát triển nhanh nhất thế giới. Nền kinh tế của các quốc gia thành viên ASEAN như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Indonesia, Việt Nam thường cung cấp các lựa chọn thay thế tốt nhất, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc chiến thương mại giữa các cường quốc gia tăng. Theo đó, các công ty đa quốc gia muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng sản xuất, hướng tới các địa điểm sản xuất rẻ hơn với mức chi phí cạnh tranh.

Báo cáo triển vọng Đông Nam Á 2024-2034 vừa được công bố vào đầu tháng này chỉ ra rằng, Đông Nam Á có thể vượt Trung Quốc về tốc độ tăng trưởng và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong 10 năm tới. Nguyên nhân là ASEAN có lợi thế nội khối và sự chuyển dịch của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Dù có nhiều tín hiệu tích cực, song không thể phủ nhận những mặt còn hạn chế. Giới chuyên gia cho rằng, trên thực tế, môi trường chiến lược mà ASEAN đang hoạt động đã thay đổi đáng kể so với 10 - 15 năm trước. Cạnh tranh thương mại giữa các nước lớn, đại dịch Covid-19, chiến tranh và vấn đề an ninh ở các khu vực quan trọng của thế giới, cũng như cách các quốc gia ứng phó với nền kinh tế toàn cầu ngày càng phân mảnh... Tất cả những yếu tố này đều dẫn đến sự gián đoạn liên tục trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Động lực từ tăng trưởng FDI và sự dịch chuyển cung ứng toàn cầu

Theo giới chuyên gia, chương trình nghị sự về hội nhập kinh tế trong ASEAN dựa trên 3 nền tảng cơ bản, gồm: Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN, Hiệp định thương mại dịch vụ ASEAN, Hiệp định đầu tư toàn diện ASEAN. Cả 3 nền tảng này liên tục được tinh chỉnh và cải thiện theo thời gian, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc hiện thực hóa tất cả các thỏa thuận kinh tế trong khối. Để thúc đẩy hơn nữa sự phát triển kinh tế khu vực, ASEAN sẽ cần tập trung cải thiện kết nối vật lý, cải thiện thể chế và con người với con người, thông qua các dự án cơ sở hạ tầng, điều hòa chính sách và phát triển nguồn nhân lực.

Bốc xếp hàng container lên tàu liên vận quốc tế đường sắt tại Trung tâm logistics ITL ga Yên Viên, thành phố Hà Nội. Ảnh: Thanh Trúc

Năm 2024, các quốc gia thành viên ASEAN đã thông qua 14 sáng kiến ưu tiên hợp tác kinh tế (PED) do Lào đưa ra trong vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN 2024, theo chủ đề “ASEAN: Thúc đẩy kết nối và tự cường”. Các sáng kiến ưu tiên hợp tác trên lĩnh vực kinh tế tập trung vào 3 định hướng chính, gồm: Hồi phục và kết nối các nền kinh tế; kiến tạo tương lai bao trùm và bền vững; chuyển đổi hướng đến tương lai số.

Theo nhận định của giới phân tích, các PED của năm 2024 vừa bao gồm các nội dung mang tính kế thừa, tiếp nối thành quả của ASEAN trong năm 2023, vừa tính đến các nội dung, vấn đề mới. Đáng chú ý trong đó, nhiều lĩnh vực trong thương mại và một số lĩnh vực khác đã được thống nhất trong các ưu tiên thường niên năm 2024, như: Thương mại hàng hóa, tạo thuận lợi thương mại, hải quan, thương mại dịch vụ và di chuyển thể nhân, đầu tư tài chính, cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa...

Tại hội nghị “Tầm nhìn 2045: Kỷ nguyên ASEAN” diễn ra tại Malaysia vào ngày 6/8 vừa qua, Phó Tổng thư ký ASEAN phụ trách Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) Satvinder Singh nhận định, ASEAN đang tiến tới trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới vào năm 2030, từ vị trí thứ 5 ở thời điểm hiện tại. ASEAN có môi trường kinh tế vĩ mô đạt những tiến bộ quan trọng. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã tăng vọt 51%, đạt 3.800 tỷ USD vào năm 2023 so với 2.500 tỷ USD năm 2015.

Ông Satvinder Singh đánh giá, việc ASEAN trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới ngày càng được củng cố mạnh mẽ, nhờ giao dịch thương mại khu vực tăng lên 3.500 tỷ USD vào năm 2023 từ mức 2.300 tỷ USD vào năm 2015, giúp tăng đáng kể thu nhập bình quân đầu người. Sự tăng trưởng của ASEAN đã phản ánh cam kết bền bỉ của khối trong việc trở thành một khu vực kinh tế mở cho thương mại và đầu tư toàn cầu, vốn đã được cải thiện đáng kể.

Đặc biệt, ASEAN đang nằm trong số rất ít khu vực trên thế giới có giao dịch thương mại gần bằng GDP. Giá trị giao dịch thương mại lớn nhất không phải là trao đổi thương mại giữa ASEAN với các cường quốc kinh tế như Trung Quốc hay Mỹ, mà là thương mại nội khối, đạt khoảng 800.000 tỷ USD.

Phó Tổng thư ký ASEAN Satvinder Singh phân tích, ASEAN đã tăng tốc để trở thành khu vực thương mại lớn nhất thế giới, đồng thời đẩy mạnh giao dịch với khu vực khác và các đối tác lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand. Ông Satvinder Singh cho rằng, đây chính là điểm khác biệt của các nền kinh tế ASEAN, không giống với Liên minh châu Âu (EU) hay Khu vực thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA), nơi hầu hết các quốc gia đều giao thương với nhau chứ không phải với các khu vực khác. Cũng theo ông Satvinder Singh, điểm hấp dẫn của ASEAN hiện nay là cập nhật chuyển đổi các công nghệ tiên tiến như 5G, trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật... Nhiều dự báo đang cho thấy, trong những năm tới, chuỗi cung ứng toàn cầu của các công ty có lượng khí thải carbon thấp và các hoạt động có giá trị cao nhiều khả năng sẽ nằm ở các nước ASEAN. Một số ngành sẽ chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể, bao gồm chất bán dẫn, nông nghiệp, thiết bị dữ liệu cũng như khoáng sản và các ngành công nghiệp kim loại.

Báo cáo của Ngân hàng OCBC (Singapore) đánh giá, ASEAN đang có sức hút trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu có nhiều thay đổi. Xu hướng chuyển đổi hướng đầu tư là do sự đa dạng hóa mạng lưới cung ứng khu vực và toàn cầu. Những cải cách mạnh mẽ và môi trường vĩ mô đáng khích lệ trong khu vực đang làm tăng vị thế của ASEAN như một địa điểm đầu tư hấp dẫn. Các dòng vốn FDI vào ASEAN tăng lên 236 tỷ USD vào năm 2023, tăng 24% so với mức trung bình hàng năm là 190 tỷ USD (giai đoạn 2020-2022). FDI tăng trưởng và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng sản xuất đang trở thành động lực kép, tiếp tục tạo đòn bẩy cho khu vực Đông Nam Á trong quá trình phục hồi thương mại toàn cầu.

Thanh Trúc