Australia: Rắc rối pháp lý khi cựu Thủ tướng tự bổ nhiệm nhiều chức bộ trưởng

Theo báo The Australian, cựu Thủ tướng Scott Morrison được cho là đã bí mật tự bổ nhiệm làm Bộ trưởng Y tế, Bộ trưởng Tài chính và Bộ trưởng Tài nguyên tại nhiều thời điểm khác nhau trong nhiệm kỳ của ông. Vào tháng 4-2011, Toàn quyền David Hurley cũng được cho là đã bổ nhiệm ông Morrison lãnh đạo Bộ Công nghiệp, Khoa học, Năng lượng và Tài nguyên.

Thủ tướng Australia Anthony Albanese.

Phó Thủ tướng lúc đó là Barnaby Joyce đã mô tả các dàn xếp này là “cách làm rất tồi tệ”, trong khi một chuyên gia luật hiến pháp cho rằng đây là một động thái “rất kỳ lạ”. Thủ tướng Albanese cho biết ông và trợ lý của mình đang tham vấn các chuyên gia pháp lý về vấn đề này và chưa đưa ra bình luận chính thức nào. Đây là điều chưa từng xảy ra ở Australia. Người phát ngôn của Toàn quyền David Hurley xác nhận rằng ông đã “chỉ định cựu Thủ tướng Morrison quản lý các chức danh khác ngoài các cơ quan nội các của Thủ tướng Albanese”.

“Không có gì lạ khi các bộ trưởng được bổ nhiệm quản lý các cơ quan khác với cơ quan họ phụ trách chính thức. Những cuộc bổ nhiệm này không yêu cầu một buổi lễ tuyên thệ nhậm chức, chỉ cần Toàn quyền ký một văn bản hành chính trên cơ sở tham vấn thủ tướng”, người phát ngôn cho biết.

Theo tờ The Guardian tại Australia, cựu Bộ trưởng Tài chính Cormann đã không hề hay biết rằng ông Morrison đã tự trao cho mình quyền hạn của Bộ trưởng Tài chính trong thời gian mình đương chức. Còn cựu Bộ trưởng Y tế Greg Hunt được cho là đã thảo luận về kế hoạch để ông Morrison được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Y tế trong các cuộc họp với Bộ trưởng Tư pháp lúc bấy giờ là Christian Porter vào đầu tháng 3-2020. Báo The Australian và trang tin News.com.au cho biết ông Morrison đã có tham vấn pháp lý với Bộ trưởng Tư pháp Christian Porter về việc tuyên thệ cùng lúc 2 chức danh bộ trưởng và ông Morrison có thể tự mình đảm nhận vai trò này thông qua một công cụ pháp lý hành chính.

Theo tờ The Australian, ông Morrison đã tự tuyên thệ làm Bộ trưởng Y tế và Tài chính trong giai đoạn đầu của đại dịch COVID-19, lấy lý do để đảm công việc điều hành trong trường hợp các bộ trưởng bị nhiễm COVID-19. Trang tin News.com.au đưa tin ông Morrison cũng đã tuyên thệ nhậm chức Bộ trưởng Tài nguyên vào cuối năm 2021, sau một cuộc tranh cãi với Bộ trưởng Tài nguyên lúc đó là Keith Pitt về dự án phát triển nhiên liệu hóa thạch PEP-11 ngoài khơi bờ biển New South Wales. Ông Morrison được cho là đã sử dụng quyền hạn của mình để ngăn chặn việc gia hạn dự án khí đốt ngoài khơi PEP-11, bất chấp sự phản đối của ông Pitt. Tờ The Australian cũng cho biết, ông Morrison đã được toàn quyền chỉ đạo và bổ nhiệm bởi tổng thống đốc để lãnh đạo bộ phận công nghiệp và tài nguyên vào tháng 4-2021.

Thủ tướng Albanese đặt vấn đề về việc các cuộc bổ nhiệm nêu trên đã được tiến hành như thế nào. “Ở Australia, chúng tôi có một hệ thống chính phủ tạo ra trách nhiệm giải trình kiểu Anh”, ông nói. “Trong quốc hội, tôi, với tư cách là lãnh đạo đảng của tôi, và Peter Dutton bây giờ, nhưng Scott Morrison với tư cách là cựu lãnh đạo của đất nước, sẽ phải trình ra danh mục chức danh bộ trưởng để quốc hội xem xét. Làm thế nào mà Toàn quyền có thể tuyên thệ ông Scott Morrison vào danh mục chức danh bộ trưởng mà không có sự minh bạch về quy trình đó chứ?".

Thủ tướng Albanese cho biết ông sẽ yêu cầu các phụ tá báo cáo tóm tắt về tình hình này và Glyn Davies, thư ký bộ phận của ông, cũng đang tham vấn thông tin từ các bên, bao gồm cả tổng luật sư.

Giáo sư Anne Twomey, chuyên gia luật hiến pháp thuộc Đại học Sydney, mô tả tình huống này là “kỳ lạ”. Các cuộc bổ nhiệm bộ trưởng thường sẽ được ghi trên công báo của chính phủ, nhưng dường như không có hồ sơ nào về việc tuyên thệ nhậm chức của ông Morrison được công bố.

Giáo sư George Williams, một chuyên gia về luật hiến pháp tại Đại học New South Wales cho biết, mục 64 của hiến pháp trao quyền đơn phương tuyên thệ của một bộ trưởng trước Toàn quyền.

"Hiến pháp không ngăn cản điều này xảy ra nhưng đó là bởi vì nó im lặng về điều này và điều khoản đó được kết thúc khá mở về những gì có thể xảy ra".

Bộ trưởng Nhập cư Andrew Giles nói với Radio National vào sáng 8-8 rằng ông không rõ cơ sở pháp lý nào để cựu Thủ tướng Morrison thực hiện việc tự bổ nhiệm của mình. Ông nói: “Những gì chúng tôi nghe được là sự phủ nhận mô hình chính phủ nội các mà chúng tôi đã có ở Australia trong hơn 100 năm qua”.

Barnaby Joyce, cựu lãnh đạo đảng Nationals và phó thủ tướng dưới quyền ông Morrison cho biết, ông không đồng ý với các hành động bị cáo buộc và cho biết ông chỉ biết về các thỏa thuận sau khi ông Morrison tuyên thệ nhậm chức Bộ trưởng Tài nguyên - vị trí do ông Pitt, đồng nghiệp của ông nắm giữ. “Tôi đã phát hiện ra điều đó và không đồng ý. Tôi tin tưởng vào một hệ thống nội các của chính phủ, nơi các bộ trưởng chịu trách nhiệm về chức vụ của mình. Chúng tôi không có hình thức chính phủ tổng thống”, ông Joyce nói với tờ Sunrise.

An Châu (Tổng hợp)