Australia tái định nghĩa vai trò ở Đông Nam Á qua chiến lược hội nhập kinh tế 2040

Chiến lược Kinh tế Australia - Đông Nam Á đến năm 2040

Đông Nam Á hiện được xem là một trong những khu vực phát triển năng động nhất thế giới, với tốc độ tăng trưởng kinh tế vượt trội và sức hấp dẫn ngày càng lớn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Australia cần hội nhập kinh tế với Đông Nam Á nhiều hơn là khu vực này cần hội nhập với Australia - một thực tế đang được nhìn nhận ngày càng rõ trong giới hoạch định chính sách tại Canberra.

Một trong những lĩnh vực thể hiện rõ nhất mối liên kết giữa Australia và Đông Nam Á chính là chính sách phát triển và viện trợ quốc tế. Theo bà Mira Sulistiyanto - Nhà phân tích cấp cao tại Development Intelligence Lab, mỗi năm, Australia triển khai chương trình viện trợ phát triển trị giá khoảng 5 tỷ AUD, trong đó 1 - 1,3 tỷ AUD được phân bổ cho Đông Nam Á, chỉ đứng sau khoảng 2 tỷ AUD dành cho khu vực Thái Bình Dương. Các chương trình viện trợ tập trung vào các lĩnh vực như quản trị, giáo dục, phát triển kinh tế, hạ tầng, tăng cường khả năng chống chịu, ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của các nền kinh tế Đông Nam Á, vai trò của viện trợ phát triển truyền thống đang giảm dần, bà Mira Sulistiyanto cho hay. Thách thức đặt ra cho Australia là làm thế nào để duy trì sức hút chính trị và kết nối kinh tế trong khi mô hình hợp tác đang chuyển dịch từ hỗ trợ sang đối tác bình đẳng.

Canberra nhận thấy rằng an ninh biển, năng lượng và chuỗi cung ứng sẽ là ba mũi nhọn mới trong giai đoạn này, không chỉ bảo đảm lợi ích của Australia mà còn góp phần định hình một khu vực mở, an toàn và thịnh vượng.

Một trong những định hướng chính sách mới nhất của Australia là Chiến lược Kinh tế Australia - Đông Nam Á đến năm 2040. Kế hoạch này được xem là một trong những động lực trung tâm trong chính sách đối ngoại của Canberra tại khu vực, đặt ra lộ trình cho quốc gia này trong việc đa dạng hóa đối tác và mở rộng hợp tác trong các ngành trụ cột của tương lai như kinh tế số, năng lượng xanh, dịch vụ chuyên môn và nông nghiệp.

Chiến lược này phản ánh bước chuyển trọng tâm của Australia, từ một quốc gia chủ yếu gắn bó với khu vực thông qua chính sách viện trợ phát triển sang một đối tác kinh tế chiến lược trong bối cảnh Đông Nam Á đang tăng trưởng nhanh và dần thoát khỏi nhóm nước nhận viện trợ truyền thống.

Trong bức tranh đó, nông nghiệp và an ninh lương thực vẫn giữ vai trò then chốt. Tuy nhiên, an ninh hàng hải đang nổi lên như một yếu tố chiến lược không thể tách rời, bởi biển không chỉ là không gian sinh kế và tài nguyên mà còn là hạ tầng kết nối kinh tế - thương mại quan trọng nhất giữa Australia và Đông Nam Á.

Việc bảo đảm tự do hàng hải, các tuyến vận tải an toàn và quản trị đại dương bền vững không chỉ mang ý nghĩa an ninh, mà còn trực tiếp quyết định hiệu quả của các chuỗi cung ứng khu vực. Đây cũng là cơ hội chiến lược còn chưa được khai thác hết, có thể giúp Australia vừa củng cố vị thế trong cấu trúc khu vực, vừa kiến tạo mối liên kết bền vững và tin cậy hơn với các quốc gia Đông Nam Á trong thập kỷ tới.

Kinh tế, công nghệ và an ninh đan xen chặt chẽ

Bước sang kỷ nguyên số, cáp quang biển trở thành “huyết mạch vô hình” của nền kinh tế toàn cầu. Tiến sĩ Fitriani - nhà phân tích cấp cao thuộc Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) cho biết, khoảng 90% dữ liệu Internet quốc tế được truyền qua các tuyến cáp này, khiến việc bảo vệ và duy trì hoạt động ổn định của chúng trở thành vấn đề an ninh quốc gia đối với nhiều nước. Do đó, việc củng cố năng lực bảo vệ, giám sát và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này được xem là ưu tiên an ninh mới của Australia và các nước Đông Nam Á.

Báo cáo Đánh giá Chiến lược Quốc phòng Australia 2023 nêu rõ: “Đầu tư vào các mối quan hệ đối tác khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vẫn là điều cốt yếu. Trọng tâm của Australia phải là tăng cường mức độ gắn kết và hợp tác sâu rộng hơn với các đối tác trên khắp Đông Nam Á”.

Từ chiến lược kinh tế đến chính sách quốc phòng và an ninh dữ liệu, Australia đang thể hiện một cách tiếp cận nhất quán: Lấy Đông Nam Á làm trung tâm trong chính sách hướng Bắc.

Sự dịch chuyển từ viện trợ sang đối tác, từ thương mại hàng hóa sang kết nối số và từ bảo vệ biên giới sang đảm bảo dòng chảy dữ liệu cho thấy Canberra đang định hình một mô hình hợp tác toàn diện, vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính chiến lược.

Trong thế kỷ 21, an ninh khu vực không chỉ được thể hiện bằng tàu chiến và biên giới mà còn bằng mức độ tin cậy, kết nối và chia sẻ lợi ích chung. Và ở trung tâm của bản đồ đó, Đông Nam Á vẫn là chiếc cầu nối chiến lược giữa Australia và thế giới.

Theo báo cáo The World in 2050 của PwC, nếu tránh được xung đột lớn, châu Á có triển vọng tăng trưởng bền vững trong ít nhất 50 năm tới. Đến năm 2050, 5 trong số 10 quốc gia ASEAN có thể nằm trong nhóm 25 nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Sự mở rộng kinh tế này sẽ mang lại cơ hội to lớn cho Australia nếu nước này biết cách tận dụng. Khi đó, các thị trường sẽ mở rộng hơn, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ; đầu tư song phương sẽ gia tăng và hội nhập kinh tế khu vực trở nên sâu rộng hơn dựa trên tính bổ trợ giữa các nền kinh tế.

Từ chính sách kinh tế, quốc phòng đến an ninh dữ liệu, cách tiếp cận của Australia đối với Đông Nam Á đang thể hiện một tầm nhìn toàn diện và dài hạn. Trong kỷ nguyên mà dữ liệu là năng lượng, biển là tuyến huyết mạch và kết nối là sức mạnh, an ninh biển xanh (blue security) trở thành biểu tượng cho một trật tự khu vực mới - nơi kinh tế, công nghệ và an ninh đan xen chặt chẽ.

Bên cạnh đó, việc thúc đẩy liên kết kinh tế - phát triển - giáo dục - năng lượng có thể giúp Australia không chỉ giảm bớt cảm giác “mong manh chiến lược” mà còn tái định nghĩa vai trò của mình như một đối tác đáng tin cậy và có trách nhiệm trong khu vực.

Sự trỗi dậy của châu Á và những thay đổi trong cán cân quyền lực toàn cầu đang buộc Australia phải nhìn lại bản sắc chiến lược của mình. Từ một quốc gia từng phụ thuộc vào quyền lực hàng hải phương Tây, Australia đang dần bước vào thời kỳ tự cường và hội nhập sâu với châu Á, đặc biệt là Đông Nam Á.

Nhưng để đạt được điều đó, Australia cần nhiều hơn nguồn vốn viện trợ. Đó là hiểu biết về khu vực, năng lực ngoại giao nhân dân và sự hiểu biết xuyên văn hóa để xây dựng lòng tin lâu dài.

Kiều Anh/VOV.VN