Bà con vùng cao vượt gian khó làm giàu từ dược liệu

Bà con vùng cao vượt qua gian khó, làm giàu từ dược liệu

Từ vùng đất nghèo dưới chân núi Ngọc Linh, xã Tu Mơ Rông (Quảng Ngãi) đã từng bước chuyển mình mạnh mẽ, trở thành vùng trọng điểm dược liệu quốc gia, đồng thời là điểm đến hấp dẫn của du lịch cộng đồng, sinh thái và văn hóa.

Khi mới thành lập năm 2005 (thuộc tỉnh Kon Tum cũ), Tu Mơ Rông là một trong những địa phương nghèo nhất cả nước. Hơn 95% dân số là đồng bào Xơ Đăng, đời sống chủ yếu dựa vào nương rẫy, canh tác tự cung tự cấp. Hạ tầng giao thông, điện lưới, trường học, trạm y tế gần như không có. Trong bối cảnh đó, Đảng bộ và chính quyền huyện xác định hướng phát triển dựa trên tiềm năng đặc hữu là dược liệu dưới tán rừng, đặc biệt là sâm Ngọc Linh. Song song là chiến lược bảo vệ rừng, phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Đây là nền tảng giúp bà con dưới chân núi Ngọc Linh dần thoát nghèo và vươn lên phát triển.

Diện tích trồng dược liệu tại Tu Mơ Rông đã đạt hơn 4.000 ha.

Vươn lên thoát nghèo từ cây sâm Ngọc Linh

Sau 20 năm thành lập, diện tích trồng dược liệu tại Tu Mơ Rông đã đạt hơn 4.000 ha, trong đó hơn 3.000 ha là sâm Ngọc Linh - diện tích lớn nhất cả nước. Nhiều hộ dân Xơ Đăng đã trở thành "tỷ phú vùng cao" nhờ trồng sâm, với thu nhập từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi năm.

Sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân đã từng bước hình thành chuỗi giá trị sâm Ngọc Linh, từ bảo tồn giống gốc, trồng dưới tán rừng, đến chế biến, chiết xuất và quảng bá sản phẩm. Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) góp phần xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm dược liệu của huyện.

Đặc biệt, xã Tu Mơ Rông đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp: hỗ trợ người dân bán sâm Ngọc Linh qua sàn thương mại điện tử, sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc, livestream quảng bá sản phẩm… Nhờ đó, dược liệu Tu Mơ Rông tiếp cận được khách hàng trên toàn quốc, mở rộng thị trường và thu hút đầu tư.

Tiêu biểu là gia đình anh A Đức (xã Mơ Rông) đã trồng sâm được 8 năm, sở hữu 700 cây sâm Ngọc Linh. Tham gia tổ liên kết trồng sâm giúp anh có vốn, có giống để phát triển vườn. Hiện vườn sâm sinh trưởng tốt, gia đình đã thoát nghèo, xây nhà mới và ổn định cuộc sống.

Với hơn 95% dân số là người Xơ Đăng, bà con không chỉ bảo tồn mà còn khôi phục văn hóa truyền thống thông qua truyền dạy cồng chiêng, tặng chiêng quý, phát triển du lịch cộng đồng. Các hội thi ẩm thực giúp quảng bá văn hóa ẩm thực Xơ Đăng đến du khách.

Người dân tộc thiểu số nay không còn trông chờ, ỷ lại. Họ chủ động tích lũy, vay vốn, đầu tư phát triển kinh tế, đặc biệt là trồng sâm Ngọc Linh. Cây sâm trở thành tài sản quý và niềm tự hào của mỗi gia đình. Nhiều hộ đạt thu nhập hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng mỗi năm. Các hủ tục lạc hậu dần được loại bỏ, đời sống văn hóa – tinh thần ngày càng nâng cao.

Cây sâm Ngọc Linh trở thành tài sản quý và niềm tự hào của mỗi gia đình.

Từ tỷ lệ hộ nghèo hơn 70%, đến nay Tu Mơ Rông đã giảm xuống còn 22%. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 18 triệu đồng/năm (2005) lên 47 triệu đồng/năm (6/2025). Thu ngân sách từ 40 tỷ đồng tăng lên gần 70 tỷ đồng. Điện lưới đã phủ 100% thôn làng; giao thông hoàn thiện; trường học, trạm y tế được đầu tư nâng cấp. Các khu dân cư kiểu mẫu như Tu Thó, Ba Khen - Long Tro, Mô Za… góp phần thay đổi diện mạo nông thôn miền núi.

Tu Mơ Rông cũng là địa phương đi đầu trong chuyển đổi số vùng cao: phủ sóng wifi miễn phí tại các điểm cộng đồng, tổ chức lớp tập huấn kỹ năng số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong cải cách hành chính và giáo dục. Nhờ các đơn vị kết nghĩa hỗ trợ, nhiều trường học được trang bị thiết bị dạy học trực tuyến.

Đầu năm 2025, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp đã cấp phát miễn phí 3.320 cây sâm Ngọc Linh giống cho 40 hộ nghèo và hộ đồng bào dân tộc thiểu số tại hai xã Đăk Na (nay là Đăk Sao) và Văn Xuôi (nay là Măng Ri). Số sâm giống một năm tuổi, đang sinh trưởng tốt, có tổng giá trị khoảng 1 tỷ đồng, được hỗ trợ từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững theo chuỗi giá trị. Sau khi cấp phát, cán bộ Trung tâm cùng UBND xã đã đưa bà con lên các khu rừng già được quy hoạch để hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc.

Từ một vùng đất gian khó, bà con dân tộc dưới chân núi Ngọc Linh đã vươn lên xây dựng một vùng đất phát triển, có bản sắc riêng và vị thế ngày càng rõ nét. Thời gian tới, địa phương tiếp tục tập trung vào các chiến lược trọng điểm như phát triển du lịch sinh thái, gìn giữ văn hóa Xơ Đăng và phát triển hệ sinh thái dược liệu… nhằm thúc đẩy kinh tế và tự tin hội nhập cùng cả nước.

Hoàng Phúc