Ba mất, tôi phát hiện người lạ có tên trong di chúc, phải làm sao?

Vì nhiều lý do, chúng tôi không sống cùng ba. Khi mất ba tôi mất có để lại di chúc. Mở di chúc chúng tôi mới biết xuất hiện một người lạ. Người này sau đó nói đã sống như vợ chồng với ba tôi nên đương nhiên được hưởng thừa kế.

Chúng tôi nghi ngờ di chúc này được viết trong lúc không minh mẫn. Xin hỏi trong trường hợp này chúng tôi cần làm gì để chứng minh di chúc không có giá trị? Trường hợp di chúc có giá trị thì có phải người phụ nữ kia đương nhiên được hưởng theo di chúc? Trường hợp chúng tôi chứng minh được di chúc không có giá trị thì theo pháp luật người đó có được hưởng tài sản của ba tôi để lại?

Bạn đọc Ngọc H** hỏi

Ảnh minh họa.

Về vấn đề trên, TS Nguyễn Phương Thảo, Trưởng Bộ môn Luật Dân sự - Trường Đại học Luật TP.HCM, trả lời:

Sống như vợ chồng có được chia thừa kế không?

Theo Điều 613 BLDS 2015, người thừa kế có thể là cá nhân hoặc tổ chức, nhưng đối với cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế. Hiện nay pháp luật Việt Nam có hai hình thức thừa kế, thứ nhất là thừa kế theo di chúc, thứ hai là thừa kế theo pháp luật.

- Thừa kế theo di chúc: Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết nên nếu người lập di chúc chỉ định người đó là người thừa kế theo di chúc thì họ có quyền thừa kế.

- Thừa kế theo pháp luật

+ Thừa kế theo pháp luật (Điều 649, 650, 651 BLDS 2015) xác định hàng thừa kế dựa trên quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng hợp pháp.

+ Người chỉ “sống chung như vợ chồng” mà không đăng ký kết hôn không được pháp luật công nhận là vợ/chồng, nên không thuộc hàng thừa kế theo pháp luật.

Như vậy, nếu không có đăng ký kết hôn hợp pháp, người đó không đương nhiên được chia thừa kế theo pháp luật. Chỉ khi có di chúc hợp pháp xác định đó là người thừa kế theo di chúc thì người đó mới có quyền hưởng thừa kế.

Nghi ngờ thì cần làm gì để chứng minh di chúc không có giá trị?

Theo Điều 630 BLDS 2015, di chúc hợp pháp phải đáp ứng điều kiện về nội dung và hình thức, trong đó: Người lập minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.

Nếu nghi ngờ không minh mẫn, bạn cần có chứng cứ chứng minh và tiến hành khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố di chúc vô hiệu (Điều 640, 643 BLDS). Chứng cứ cần chuẩn bị:

- Hồ sơ bệnh án, giấy khám bệnh chứng minh ba bạn mất năng lực hành vi hoặc không minh mẫn tại thời điểm lập di chúc.

- Lời khai nhân chứng, tài liệu về việc ông đang bệnh nặng hoặc có vấn đề tâm thần.

- Giám định chữ ký, chữ viết nếu nghi ngờ giả mạo.

Sẽ ra sao nếu di chúc hợp pháp/không hợp pháp?

Nếu di chúc có giá trị thì người có tên trong di chúc sẽ được hưởng thừa kế. Như vậy, nếu di chúc hợp pháp và ghi rõ phần tài sản cho người phụ nữ (tạm gọi là bà A) thì bà ấy được hưởng đúng nội dung di chúc. Tuy nhiên khi tiến hành phân chia thừa kế theo di chúc thì chú ý quyền lợi của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo Điều 644 BLDS năm 2015.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng bà A không “đương nhiên” được hưởng thừa kế chỉ vì sống chung mà là vì bà A có tên trong di chúc hợp pháp.

Trường hợp di chúc không hợp pháp thì đương nhiên bà A không được hưởng thừa kế vì thừa kế theo pháp luật chỉ áp dụng cho các chủ thể trong hàng thừa kế: vợ/chồng hợp pháp, cha mẹ, con đẻ, con nuôi hợp pháp (Điều 651 BLDS).

Người sống chung không đăng ký kết hôn không thuộc hàng thừa kế. Lúc này, di sản sẽ được chia theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.

QUỲNH LINH