Ba mô hình phát triển trung tâm tài chính quốc tế

Vương quốc Anh với mô hình pháp lý độc lập và vị thế đầu tàu tài chính toàn cầu

London giữ vững vị trí là trung tâm tài chính hàng đầu thế giới nhờ hệ thống pháp lý có sức lan tỏa quốc tế và mô hình quản trị thị trường chặt chẽ nhưng độc lập. Chính phủ Vương quốc Anh tổ chức quản lý tài chính theo mô hình hai tầng. Bộ Tài chính chịu trách nhiệm hoạch định chính sách vĩ mô, trong khi Cơ quan Quản lý Tài chính giám sát hoạt động thị trường với trọng tâm là bảo vệ người tiêu dùng và đảm bảo tính cạnh tranh công bằng.

Việc phân tách giữa chức năng chính sách và chức năng giám sát giúp giảm thiểu xung đột lợi ích. Đây là bài học quan trọng sau khủng hoảng tài chính 2008, khi nhiều quốc gia rơi vào tình trạng các cơ quan giám sát bị thao túng bởi chính sách kích thích tăng trưởng. Trong khi đó, mô hình của Anh trở thành minh chứng cho khả năng duy trì lòng tin thị trường dựa vào thể chế minh bạch và độc lập.

Trung tâm Tài chính Quốc tế Dubai (DIFC). Ảnh: World Finance

Nền tảng pháp lý của London dựa trên thông luật, với các điều khoản hợp đồng tài chính được chuẩn hóa và công nhận tại hơn 80 quốc gia. Điều này khiến London không chỉ là nơi diễn ra các giao dịch tài chính, mà còn là điểm đến hàng đầu để giải quyết tranh chấp quốc tế.

Theo thống kê năm 2023 của Chính quyền TP London (City of London Corporation), lĩnh vực dịch vụ tài chính và chuyên môn tại khu vực này đóng góp khoảng 12% tổng sản phẩm quốc nội của Vương quốc Anh. London đồng thời là trung tâm giao dịch ngoại hối lớn nhất toàn cầu, chiếm tới 43% tổng giá trị giao dịch mỗi ngày, bỏ xa các trung tâm tài chính tại Mỹ và châu Á.

Theo ông Mark Yeandle, Giám đốc Chỉ số Trung tâm Tài chính Toàn cầu, chính khả năng duy trì niềm tin vào tính độc lập thể chế và độ tin cậy pháp lý là yếu tố then chốt giúp London không bị suy yếu sau Brexit, bất chấp áp lực cạnh tranh từ các IFC trong Liên minh châu Âu như Frankfurt, Paris hay Amsterdam. Ông nhận định: “London vẫn giữ được sức hút nhờ vào quy mô thị trường lớn, hệ thống pháp lý đáng tin cậy và nguồn nhân lực tài chính chất lượng cao.” Việc duy trì một hệ sinh thái tài chính gắn với chuẩn mực quốc tế lâu đời, cùng năng lực giải quyết tranh chấp hiệu quả, tiếp tục khiến London là lựa chọn hàng đầu của các định chế tài chính toàn cầu.

UAE xây dựng vùng tài phán tài chính độc lập với thể chế luật

Trong bối cảnh các quốc gia vùng Vịnh chủ yếu vận hành theo luật dân sự và quy chuẩn tôn giáo, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đã tạo ra một tiền lệ táo bạo với việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế Dubai (DIFC). Đây là vùng pháp lý độc lập được xây dựng riêng biệt, áp dụng thông luật Anh và vận hành bằng tiếng Anh, tách biệt hoàn toàn với hệ thống luật dân sự trong nước.

Tại DIFC, DN nước ngoài được phép sở hữu 100% vốn, được miễn thuế thu nhập DN trong vòng 50 năm và được bảo vệ quyền lợi pháp lý theo chuẩn quốc tế. Cùng với đó là hệ thống tòa án độc lập, hoạt động theo mô hình trọng tài quốc tế và có thể xét xử nhanh các vụ tranh chấp thương mại xuyên biên giới. Mức độ tự do pháp lý tại DIFC thậm chí còn vượt trội so với nhiều trung tâm tài chính lâu đời ở châu Âu.

Song hành với thể chế đặc thù là hạ tầng công nghệ tài chính được phát triển mạnh mẽ. DIFC là nơi đầu tiên trong khu vực Trung Đông triển khai định danh điện tử (e-KYC), hệ thống hợp đồng thông minh và môi trường thử nghiệm dành riêng cho công nghệ tài chính. Quy trình cấp phép cho các công ty fintech được thiết kế đơn giản, với thời gian xử lý rút ngắn đáng kể so với khuôn khổ pháp lý truyền thống.

Theo báo cáo thường niên năm 2023 của Cơ quan Quản lý Trung tâm Tài chính Quốc tế Dubai (DIFC Authority), tổng tài sản tài chính tại khu vực này đạt 211 tỷ USD, tăng gần 26% so với năm 2022. Số lượng công ty công nghệ tài chính chiếm khoảng 20% tổng số DN đang hoạt động, phản ánh rõ xu hướng dịch chuyển từ tài chính truyền thống sang các mô hình đổi mới

Theo ông Arif Amiri, Giám đốc điều hành DIFC Authority, chính khả năng thiết lập một khuôn khổ pháp lý minh bạch và môi trường kinh doanh ổn định, có thể đo lường rủi ro và hoạch định chiến lược dài hạn, đã giúp Dubai trở nên khác biệt so với nhiều IFC lâu đời. Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi không thu hút đầu tư bằng hình ảnh bề nổi, mà bằng năng lực tạo ra một nền tảng pháp lý thực chất, nơi niềm tin được bảo vệ bằng thể chế. Dubai có hệ sinh thái tài chính rất mạnh. Điều đó giải thích vì sao nhiều định chế tài chính toàn cầu đã chọn đặt trụ sở khu vực tại đây".

Thượng Hải với chiến lược mở có kiểm soát, từng bước thiết lập chủ quyền tài chính

Trung Quốc theo đuổi mô hình kiểm soát có điều kiện trong quá trình phát triển trung tâm tài chính quốc tế. Thượng Hải được lựa chọn là đầu mối chủ lực, vừa đóng vai trò trung tâm tài chính quốc gia, vừa là nơi thử nghiệm cải cách thể chế phục vụ mục tiêu quốc tế hóa đồng nhân dân tệ.

TP này là nơi đầu tiên triển khai Khu Thí điểm Thương mại Tự do, với hàng loạt cơ chế đặc thù như chuyển đổi tài khoản vốn có giới hạn, mở giao dịch xuyên biên giới bằng đồng nội tệ và tích hợp Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS). Đây là nền tảng do Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc phát triển nhằm giảm sự phụ thuộc vào hệ thống SWIFT vốn do phương Tây kiểm soát. Trong năm 2023, hệ thống CIPS xử lý hơn 6,6 triệu giao dịch với tổng giá trị đạt khoảng 123.000 tỷ nhân dân tệ, tương đương hơn 17.000 tỷ USD. Mức tăng trưởng trên 27% so với năm trước cho thấy tốc độ mở rộng rất nhanh.

Bên cạnh các chính sách thể chế, Thượng Hải cũng đẩy mạnh số hóa hệ thống ngân hàng và xây dựng hạ tầng thanh toán độc lập. Các ngân hàng nước ngoài được phép thành lập chi nhánh theo thủ tục rút gọn, có thể cung cấp dịch vụ bằng nhân dân tệ cho khách hàng quốc tế và tham gia thử nghiệm các sản phẩm tài chính cấu trúc.

TP cũng là nơi triển khai các cơ chế kết nối như Bond Connect (trái phiếu) và Stock Connect (cổ phiếu), nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường trái phiếu và chứng khoán Trung Quốc.

Theo báo cáo của Ủy ban Giám sát Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc, đến cuối năm 2023, Thượng Hải có 105 ngân hàng nước ngoài đang hoạt động, chiếm hơn 27% tổng giao dịch xuyên biên giới bằng nhân dân tệ trên toàn quốc. Riêng tại Thượng Hải, tổng giá trị giao dịch qua hệ thống CIPS đạt hơn 30.000 tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng 4.200 tỷ USD.

Giáo sư Huang Yiping, chuyên gia chính sách tiền tệ tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng Thượng Hải không chỉ là nơi thúc đẩy tăng trưởng tài chính mà còn là cơ sở để Trung Quốc thử nghiệm các chuẩn mực mới. Ông nhận định đây là bước đi cần thiết để từng bước thiết lập chủ quyền tài chính độc lập trong một trật tự toàn cầu vốn do phương Tây chi phối.

Hoàng Nam