Bắc Giang: Độc đáo thanh niên đóng khố 'vật cầu bùn'

Hội vật cầu được tổ chức trên sân chính của đền thờ thánh Tam Giang (xóm 4, thôn Yên Viên, xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang) có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp.

Đây là lễ hội được tổ chức 4 năm 1 lần, năm nay, vật cầu nước làng Vân sẽ được tổ chức trong 3 ngày 12,13, 14 tháng Tư, Nhâm Dần (tức ngày 12,13,14/5 dương lịch).

Lễ hội là nét tín ngưỡng thờ Thần Mặt Trời của người dân làm nông nghiệp, có tính lịch sử, độc đáo, hài hước, vui vẻ, kịch tính.

16 thanh niên trai tráng khỏe mạnh tham gia hội vật được gọi là “quan cầu”; họ chia làm 4 giáp (mỗi giáp 4 người), sau đó 4 giáp này lại được chia thành hai đội (mỗi bên 8 người).

Trước khi diễn ra hội, các thanh niên này phải ăn chay, kiêng rượu, tỏi, hành và kiêng quan hệ nam nữ trước đó 3 ngày để thân thể được trong sạch. Thanh niên hai đội Giáp Thượng và Giáp Hạ đóng khố cởi trần và tiến hành các nghi lễ xin thánh Tam Giang mở hội và thi đấu.

Quả cầu làm bằng gỗ lim, đường kính 35 cm, nặng khoảng 20 kg tượng trưng cho mặt trời, còn lỗ cầu tượng trưng cho âm; âm dương hòa hợp là mọi người làm ăn phát đạt, vạn sự bình yên.

Trong quá trình đưa cầu ra sân đấu, cầu được mang từ Đông sang Tây theo hướng mặt trời mọc và lặn. Khi thi đấu, cướp được cầu mang ý nghĩa là cướp được mặt trời, cướp ánh sáng cho cây trồng. Chính vì thế, hội vật cầu bùn thể hiện nét đặc trưng của văn hóa lúa nước, có ý nghĩa như một lễ hội cầu mùa màng bội thu.

Trước khi bắt đầu trận đấu, hai giáp cử những chàng trai khỏe nhất ra ràng, xe đai đấu vật giữa sân bùn nhão.

Nếu đô vật nào thắng thì giáp đó sẽ được giao cầu. Các trai cầu đi vòng quanh sân cầu 5 lần vừa đi vừa hô vang phô trương thanh thế và để chào khán giả.

Khi chủ tế vừa gieo cầu xuống sân, hai giáp trong bộ dạng cởi trần đóng khố nhảy ào vào tranh cướp cầu giữa bùn đất lấm lem, ai cũng quyết giành vận may. Các trận cầu diễn ra trong ba ngày, mỗi ngày “đánh” 1 trận, mỗi trận hai giờ đồng hồ.

Các thanh niên sẽ dùng mọi cách để cướp được cầu và tấn công đối thủ để ghi điểm

Khi một “Quan cầu” cướp được cầu thì những thành viên khác của đội sẽ tìm cách di chuyển để bảo vệ, đưa quả cầu vào lỗ đối phương. Theo quan niệm truyền thống, mỗi lần cầu được đẩy xuống hố sẽ tượng trưng cho trời đất hòa hợp, mưa thuận gió hòa giúp mùa màng bội thu, dân làng ấm no, hạnh phúc.

Phạm Trọng Tùng