Bắc Ninh: Ươm mầm những 'nhà khoa học nhí'

Sáng kiến nhỏ, lợi ích lớn

Sinh ra từ vùng trung du, nơi sắn là cây trồng khá phổ biến, Nguyễn Phương Anh, học sinh lớp 5A1, Trường Tiểu học Thị trấn Phồn Xương nhìn thấy các thân cây sắn sau thu hoạch chủ yếu bị bỏ đi rất lãng phí, chỉ phần ít được sử dụng làm củi. Vì vậy, Phương Anh trao đổi cùng cô giáo, các bạn trong nhóm thực hành STEM của trường về ý tưởng tận dụng phế phẩm hữu cơ sẵn có tại địa phương, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng sắn và tạo ra vật liệu hút ẩm an toàn với môi trường. Và cả nhóm đã triển khai thực hiện dự án “Chế tạo vật liệu hút ẩm từ lõi cây sắn (khoai mì) bảo quản nông sản, thực phẩm”.

Nhóm học sinh Trường Tiểu học Phồn Xương thử nghiệm phương pháp chế tạo vật liệu hút ẩm từ lõi cây sắn.

Sau khi xem các tài liệu sách, báo, thông tin trên mạng, cùng với sự hướng dẫn tận tình của cô giáo, các em đã có những buổi thử nghiệm để tìm ra phương pháp chế tạo ra sản phẩm đơn giản, hiệu quả nhất. Với nguyên liệu là thân cây sắn sau khi đã thu hoạch củ, cồn 70 độ, các em đã tạo ra những miếng hút ẩm trọng lượng khoảng 10 g có khả năng hút ẩm tương đương với những sản phẩm sẵn có trên thị trường mà giá thành rẻ hơn gần 10 lần. Sản phẩm đã được thử nghiệm chất lượng và bước đầu áp dụng tại một số hộ gia đình, hợp tác xã trên địa bàn. Hội đồng Giám khảo Cuộc thi nhận định, tuy là sáng kiến nhỏ, song lợi ích đem lại nếu được phổ biến, chuyển giao trong bảo quản nông sản thực tế là rất lớn. Dự án của Phương Anh và nhóm bạn đã đạt giải cao nhất Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh lần thứ 21, năm 2025.

Trong khi đó, phần mềm “Việt Nam vươn xa” của nhóm học sinh Trường Trung học cơ sở Lê Lợi, phường Bắc Giang thể hiện sự nhanh nhạy với công nghệ mới dù các tác giả vẫn còn ở tuổi thiếu niên. Em Trần Chu Lai, học sinh lớp 7 chia sẻ, việc ứng dụng công nghệ thông tin để viết các phần mềm giáo dục đã trở nên phổ biến. Từ những buổi học, thực hành, các em đã hình thành ý tưởng xây dựng một cuốn Ebook về địa lí, lịch sử. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, các em tập hợp dữ liệu điện tử, cài đặt phông nền, lập trình câu lệnh, xây dựng mô đun... để tạo ra mô hình thông tin trực quan, sinh động, dễ hiểu về địa lí, lịch sử Việt Nam. Đồng thời tích hợp một số ngoại ngữ, trò chơi ghép hình... giúp việc học tập môn lịch sử, địa lí, ngoại ngữ và tin học không còn nhàm chán.

“Quá trình xây dựng mô hình, chúng em được học cách làm việc nhóm, vượt qua những khó khăn, trở ngại để đi đến cùng ý tưởng của mình. Phần mềm tuy nhỏ bé, nhưng phần thưởng giải Nhì khi tham gia Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng và hành trình này giúp chúng em mở mang tư duy, kiên trì theo đuổi ước mơ khoa học lớn hơn trong tương lai”, Lai bày tỏ.

Không gian thỏa sức sáng tạo khoa học

Có thể khẳng định, sau 21 lần tổ chức, Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng là một trong những sân chơi sáng tạo nhận được sự hưởng ứng tích cực. Mỗi năm, có hàng nghìn hồ sơ dự thi từ cấp cơ sở, trải qua các vòng tuyển chọn, đánh giá để vinh danh những ý tưởng, mô hình, dự án độc đáo nhất. Với đối tượng dự thi từ 6 đến 19 tuổi, đây là một trong những cơ hội giao lưu, học hỏi cho các bạn nhỏ. Ngoài ra, cách thức tổ chức quy mô, bài bản, Cuộc thi đã khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của đoàn viên, thanh thiếu niên, nhi đồng toàn tỉnh; giúp các em trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo. Lĩnh vực dự thi đa dạng, gắn với điều kiện học tập, sinh hoạt của học sinh và xu hướng phát triển công nghệ hiện nay như đồ dùng dành cho học tập; phần mềm tin học; sản phẩm thân thiện với môi trường; các dụng cụ sinh hoạt gia đình, đồ dùng giải trí và đồ chơi trẻ em; các giải pháp nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế...

Học sinh trải nghiệm các mô hình STEM trong khuôn khổ Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh lần thứ 21.

Riêng năm 2025, Cuộc thi đã thu hút tới 1.856 mô hình dự thi từ cấp cơ sở. Tại vòng chung khảo, Hội đồng Giám khảo lựa chọn 33 mô hình, sản phẩm của 95 tác giả, đồng tác giả để trao giải. Đây đều là những mô hình mới, có hàm lượng sáng tạo cao, có khả năng ứng dụng để giải quyết những vấn đề thực tiễn đang diễn ra trong cuộc sống, học tập. Trên cơ sở đó, Ban Tổ chức đề cử 15 mô hình, sản phẩm tiêu biểu tham dự Cuộc thi cấp Trung ương.

Theo ông Ngô Chí Vinh, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh, Trưởng Ban Tổ chức, Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng năm 2025 được triển khai bài bản thu hút số lượng mô hình dự thi lớn, phong phú. Nhiều mô hình, sản phẩm xuất phát từ những vấn đề trong cuộc sống, học tập để tạo nên nhiều sản phẩm hữu ích. Tuy nhiên, việc tổ chức vẫn còn một số khó khăn, cần sự vào cuộc, chung tay của các cấp, ngành, địa phương, đơn vị trong công tác tuyên truyền, kiểm tra, đôn đốc thực hiện. Kinh phí hỗ trợ cho cơ sở và tác giả còn thấp; một số hồ sơ dự thi chưa được hoàn chỉnh đầy đủ theo đúng hướng dẫn và quy định...

“Chúng tôi sẽ tiếp tục điều chỉnh cả về phương pháp tổ chức, vận hành để bảo đảm sức hút, hiệu quả của Cuộc thi, từ đó tạo ra không gian khai mở khả năng, thỏa sức sáng tạo của thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh nhà. Đặc biệt, Ban Tổ chức sẽ tích cực huy động sự hỗ trợ của các ban, ngành, đoàn thể, các doanh nghiệp để các bạn nhỏ tiếp tục nghiên cứu, nâng cấp các ý tưởng, mô hình và đưa vào hiện thực hóa, qua đó góp phần đẩy nhanh tiến trình đổi mới sáng tạo của tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới”, ông Vinh nhấn mạnh.

Huyền Thương