Bác sĩ AI - lối thoát cho khủng hoảng hệ thống y tế?

Robot giúp mẹ theo dõi sức khỏe của em bé.

Trong bối cảnh hệ thống y tế toàn cầu chịu áp lực vì thiếu bác sĩ và chi phí leo thang, “bác sĩ AI” đang được nhiều quốc gia thử nghiệm như một giải pháp mới để mang lại chẩn đoán chính xác hơn, chi phí thấp hơn và tiếp cận công bằng hơn.

Khi AI trở thành bác sĩ

Tại Mỹ, hệ thống chăm sóc sức khỏe đang đối mặt với những sức ép chưa từng có. Các cuộc khủng hoảng y tế công cộng, sự bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ và chi phí leo thang khiến người dân phải gánh chịu hậu quả nặng nề.

Người Mỹ chi nhiều tiền hơn bất kỳ quốc gia nào khác cho y tế, nhưng đổi lại, họ thường xuyên ốm yếu hơn, tuổi thọ ngắn hơn và hóa đơn bệnh viện cao hơn so với nhiều nước phát triển.

Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đóng vai trò như “bác sĩ mới” và là giải pháp có thể thay đổi cục diện chăm sóc sức khỏe.

Hồi cuối tháng 6, Microsoft công bố công cụ chẩn đoán dựa trên trí tuệ nhân tạo AI Diagnostic Orchestrator. Theo thử nghiệm, hệ thống này đạt độ chính xác 85%, cao gấp 4 lần so với bác sĩ con người.

Nếu mở rộng ứng dụng ra thực tế, công nghệ này có thể cứu sống hàng trăm nghìn người mỗi năm nhờ chẩn đoán nhanh và chuẩn xác hơn. Chi phí vận hành thấp cũng giúp dịch vụ trở nên dễ tiếp cận, thậm chí có thể hoạt động theo hình thức đăng ký trực tuyến với chi phí nhỏ thay vì gánh nặng bảo hiểm y tế truyền thống. Công cụ này được hy vọng sẽ hỗ trợ ngành y tế đang lao đao của Mỹ.

Nhiều quốc gia khác đã bắt đầu đưa bác sĩ AI vào hệ thống y tế của mình. Trung Quốc là một trong những nước tiên phong. Hệ thống khám sức khỏe AI iFlytek AI Doctor đã được triển khai để hỗ trợ chẩn đoán bệnh ung thư phổi, tim mạch và sử dụng rộng rãi trong khám chữa bệnh từ xa. Điều này đặc biệt quan trọng ở các vùng nông thôn, nơi thiếu bác sĩ và cơ sở y tế.

Anh cũng thử nghiệm bác sĩ AI thông qua dịch vụ NHS AI Lab và ứng dụng Babylon Health. Bệnh nhân được tư vấn sơ bộ bởi AI trước khi gặp bác sĩ thật. Mô hình này giúp giảm áp lực cho hệ thống y tế công vốn thường xuyên trong tình trạng quá tải.

Nhật Bản tập trung vào AI trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh. Công nghệ này được ứng dụng để phát hiện sớm ung thư dạ dày và đại tràng, những căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhưng khó phát hiện ở giai đoạn đầu. Thực tế cho thấy AI có khả năng phát hiện khối u nhỏ mà bác sĩ có thể bỏ sót.

Điểm chung ở các quốc gia này là họ coi AI như một “cánh tay nối dài” để khắc phục tình trạng thiếu hụt bác sĩ và chi phí y tế tăng cao, đồng thời phục vụ tốt hơn dân số đang già hóa nhanh chóng.

Robot giúp giảm áp lực y tế.

“Cây đũa thần” của ngành y

Bác sĩ AI mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Trước hết, độ chính xác cao trong chẩn đoán có thể giảm đáng kể tỷ lệ sai sót, vốn đang chiếm hơn 10% trong y tế Mỹ và gây ra khoảng 795 nghìn ca tử vong hoặc tàn tật mỗi năm.

Thứ hai, chi phí thấp là một lợi thế lớn. Với mô hình hoạt động trực tuyến, AI có thể cung cấp dịch vụ cho hàng triệu bệnh nhân cùng lúc mà không yêu cầu chi phí bảo hiểm cao. Điều này đặc biệt quan trọng khi mỗi năm có tới 45 nghìn người Mỹ tử vong chỉ vì không đủ khả năng đến gặp bác sĩ.

Thứ ba là giảm bất bình đẳng. AI có thể hỗ trợ chăm sóc y tế từ xa, giúp người dân vùng sâu vùng xa tiếp cận dịch vụ. Khi được huấn luyện trên dữ liệu đa dạng, AI có thể cung cấp dịch vụ công bằng hơn, không phụ thuộc vào định kiến cá nhân.

Cuối cùng, tính minh bạch và giám sát là điểm mạnh. Khi y tế dựa vào một vài hệ thống AI trung tâm, cơ quan quản lý có thể dễ dàng theo dõi, phát hiện sai phạm và điều chỉnh. Điều này khác với mô hình hiện tại, nơi sai sót hoặc lợi ích cá nhân của từng bác sĩ có thể lan rộng khó kiểm soát.

Tuy nhiên, “bác sĩ AI” không phải là cây đũa thần với hàng loạt thách thức vẫn tồn tại.

Trước hết là nguy cơ độc quyền. Nếu công nghệ AI y tế chỉ nằm trong tay một số tập đoàn lớn, họ có thể kiểm soát thị trường và tiếp tục đẩy giá dịch vụ lên cao. Thay vì giảm chi phí, người bệnh có thể lại đối diện với gánh nặng mới.

Bên cạnh đó là yếu tố nhân văn. Bác sĩ không chỉ là người chẩn đoán, mà còn là người lắng nghe, đồng cảm và trấn an bệnh nhân. AI khó có thể thay thế khía cạnh cảm xúc và mối quan hệ tin cậy này. Chưa kể, AI vẫn có nguy cơ sai lệch dữ liệu và rủi ro an ninh công nghệ. Một lỗi lập trình hay một cuộc tấn công mạng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của hàng triệu bệnh nhân.

Đứng trước cơ hội cũng như thách thức nêu trên, giới chuyên gia nhất trí cao rằng AI không thể thay thế hoàn toàn bác sĩ trong tương lai gần. Thay vào đó, một mô hình hợp tác, khi AI đảm nhiệm các khía cạnh phân tích, còn bác sĩ tập trung vào giao tiếp, tư vấn và quyết định cuối cùng sẽ đem lại hiệu quả tối ưu.

Như vậy, AI có thể nâng cao chất lượng điều trị mà không đánh mất yếu tố nhân văn trong chăm sóc bệnh nhân. Sự kết hợp này cũng giúp giảm áp lực cho bác sĩ, cho phép họ tập trung vào những công việc cần sự phán đoán tinh tế và sự đồng cảm của con người.

Bà Charlotte Blease, chuyên gia nghiên cứu sức khỏe tại Đại học Yale (Mỹ), khẳng định: “Vì chăm sóc bệnh nhân là mục đích cốt lõi của y học nên câu hỏi đặt ra là ai hoặc cái gì phù hợp nhất để thực hiện sứ mệnh này? AI có thể chưa tạo dựng đủ sự tin tưởng nhưng các nghiên cứu cho thấy nó có thể hỗ trợ giải quyết những vấn đề dai dẳng trong ngành y hay những sai sót dễ bị bỏ qua”.

Theo The Guardian

Nguyễn Minh