Bác sĩ AI và bài toán nhân lực y tế: Hợp tác giữa công nghệ và nhân văn

Việc các trung tâm y tế tại nhiều quốc gia đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực, chi phí ngày càng leo thang và dân số già hóa đã khiến nhu cầu đổi mới trong ngành y tế trở nên cấp thiết. Ở Mỹ - một quốc gia chi phí y tế thuộc nhóm cao nhất thế giới - mặc dù đầu tư lớn nhưng kết quả chăm sóc sức khỏe nhiều khi không tương xứng: tuổi thọ ngắn hơn so với một số nước phát triển và người dân vẫn phải chịu hóa đơn bệnh viện khổng lồ.

Mô hình phù hợp nhất trong tương lai gần không phải là thay thế hoàn toàn bác sĩ bằng AI, mà là hợp tác giữa AI và bác sĩ.

Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) được xem như “bác sĩ mới” với khả năng chẩn đoán nhanh, xử lý dữ liệu lớn và hỗ trợ y bác sĩ trong quyết định lâm sàng. Ví dụ, cuối tháng 6 vừa qua, hãng Microsoft công bố công cụ chẩn đoán AI có tên AI Diagnostic Orchestrator - kết quả thử nghiệm đạt độ chính xác 85%, gấp bốn lần khả năng của bác sĩ con người trong môi trường thử nghiệm.

Nhiều quốc gia đã bắt đầu ứng dụng “bác sĩ AI” vào thực tiễn. Ở Trung Quốc, hệ thống khám sức khỏe AI iFlytek AI Doctor đã được triển khai hỗ trợ chẩn đoán ung thư phổi và bệnh tim mạch, đặc biệt tại các vùng nông thôn thiếu bác sĩ. Ở Anh, hệ thống hỗ trợ AI như NHS AI Lab và ứng dụng Babylon Health cho phép bệnh nhân được tư vấn sơ bộ bởi AI trước khi gặp bác sĩ thật, giúp giảm áp lực cho hệ thống y tế công.

Theo bài viết, “bác sĩ AI” mang lại nhiều lợi ích đáng kể: đầu tiên là độ chính xác cao hơn - giảm tỷ lệ sai sót vốn đang chiếm hơn 10% trong y tế Mỹ và dẫn tới khoảng 795.000 ca tử vong hoặc tàn tật mỗi năm.

Thứ hai là chi phí vận hành thấp hơn: mô hình trực tuyến cho phép phục vụ hàng triệu bệnh nhân mà không cần chi phí bảo hiểm cao như truyền thống. Thứ ba là giúp giảm bất bình đẳng trong tiếp cận: người dân vùng sâu, vùng xa có thể được chẩn đoán và tư vấn qua AI từ xa. Cuối cùng, việc y tế dựa vào hệ thống trung tâm AI giúp cơ quan quản lý dễ giám sát và điều chỉnh hơn so với mô hình phân tán hiện nay.

Tuy nhiên, bài báo cũng cảnh báo rằng “bác sĩ AI” không phải là “cây đũa thần” giải quyết mọi vấn đề. Một số thách thức lớn vẫn tồn tại. Ví dụ, nguy cơ độc quyền khi công nghệ AI y tế bị kiểm soát bởi vài tập đoàn lớn - điều này có thể làm tăng chi phí thay vì giảm. Không những vậy, yếu tố nhân văn - lắng nghe, đồng cảm và trao đổi với người bệnh - là khía cạnh mà AI khó thay thế hoàn toàn.

Bà Charlotte Blease (Chuyên gia nghiên cứu sức khỏe tại Đại học Yale) cho rằng: “Vì chăm sóc bệnh nhân là mục đích cốt lõi của y học nên câu hỏi đặt ra là ai hoặc cái gì phù hợp nhất để thực hiện sứ mệnh này? AI có thể chưa tạo dựng đủ sự tin tưởng nhưng các nghiên cứu cho thấy nó có thể hỗ trợ giải quyết những vấn đề dai dẳng trong ngành y hay những sai sót dễ bị bỏ qua”.

Theo giới chuyên môn, mô hình phù hợp nhất trong tương lai gần không phải là thay thế hoàn toàn bác sĩ bằng AI, mà là hợp tác giữa AI và bác sĩ - trong đó AI đảm nhận phần phân tích, xử lý dữ liệu lớn; bác sĩ thực hiện giao tiếp, tư vấn và quyết định cuối cùng. Sự kết hợp này sẽ giúp nâng cao chất lượng chăm sóc mà vẫn giữ được yếu tố nhân văn trong y tế.

Với việc ứng dụng AI ngày càng rộng và nhanh trong ngành y, các quốc gia, bệnh viện và doanh nghiệp y-công nghệ đang đứng trước cơ hội lớn để thay đổi cách chăm sóc sức khỏe - từ chẩn đoán, điều trị đến quản lý bệnh nhân và dữ liệu y khoa. Nhưng để tận dụng đầy đủ lợi ích, việc xây dựng khung pháp lý, bảo đảm quyền riêng tư và kiểm soát công bằng là điều không thể bỏ qua.

Nguyên Bách