Bài 1: Xác định đúng nội dung, phương thức cầm quyền

Công việc khó, mới mẻ, phức tạp

Giành được chính quyền trong cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trở thành Đảng cầm quyền, song Đảng chưa thể cùng nhân dân xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH) và bảo vệ Tổ quốc, mà phải tiến hành các cuộc kháng chiến trường kỳ, lâu dài, gian khổ, rất ác liệt chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược và bọn tay sai của chúng. Nhân dân Việt Nam tiếp tục một lòng, một dạ đi theo Đảng, cùng Đảng vượt qua biết bao khó khăn, gian khổ, thách thức quyết liệt, đi từ thắng lợi này, đến thắng lợi khác. Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" (năm 1954); “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào” (năm 1975) ở miền Nam nước ta, đất nước thống nhất, non sông quy về một mối.

Những chiến công hiển hách đó, cùng với thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, là những kỳ tích trong thế kỷ XX; làm rạng rỡ thêm lịch sử hào hùng dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam; là niềm tự hào của Đảng và nhân dân ta; được nhân dân ở hầu hết các nước trên thế giới nể phục. Đảng và nhân dân ta chính thức bước vào xây dựng CNXH vì cuộc sống ấm no, hạnh phúc của nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, ngày 2-9-1945. Ảnh tư liệu

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cao cả nêu trên, Đảng phải được xây dựng trong sạch, vững mạnh, có năng lực cầm quyền và sức chiến đấu cao. Trong đó, hai công việc lớn, rất quan trọng cần thực hiện tốt là xác định đúng nội dung cầm quyền (NDCQ), (có thể hiểu đó là những việc phải làm) và xác định đúng phương thức cầm quyền (PTCQ) (có thể hiểu đó là cách cầm quyền, hay cầm quyền bằng cách nào để NDCQ được thực hiện thắng lợi) của Đảng phù hợp trong từng thời kỳ cách mạng. Xác định đúng NDCQ là công việc khó, song quán triệt sâu sắc và dựa chắc vào đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng sẽ xác định được NDCQ đúng đắn. Bởi vì, NDCQ của Đảng chủ yếu do đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng quy định. Xác định đúng, phù hợp PTCQ của Đảng là việc khó hơn, và là công đặc biệt quan trọng. Bởi vì, PTCQ của Đảng bảo đảm hiện thực hóa NDCQ.

Thực tế cho thấy, xác định đúng NDCQ của Đảng, song không xác định được PTCQ đúng, phù hợp với NDCQ, thì chất lượng, hiệu quả cầm quyền của Đảng rất thấp; thậm chí không thực hiện được NDCQ; đường lối, chủ trương, nghị quyết đúng của Đảng dễ bị vô hiệu hóa; ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín chính trị, vị thế cầm quyền của Đảng.

Sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc luôn vận động, phát triển không ngừng, nhất là khi đất nước bước vào thời kỳ phát triển mới, đặt ra những yêu cầu, đòi hỏi mới ngày càng cao đối với sự cầm quyền của Đảng. Điều này, đòi hỏi Đảng phải đổi mới mạnh mẽ đạt hiệu quả PTCQ của mình. Đây là vấn đề có tính quy luật.

Qua 40 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, đất nước đã đạt được thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, tạo thế và lực để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới, “thực hiện thành công mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao, vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội” ([1]).

Mục tiêu ấy, được thực hiện trong điều kiện có những thời cơ, thuận lợi, nhưng “đất nước sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, có những mặt gay gắt, nặng nề hơn so với giai đoạn trước” ([2]). Để thực hiện thắng lợi mục tiêu nêu trên, Đảng phải tiếp tục được đổi mới về nhiều mặt, trong sạch, vững mạnh, trong đó, tìm và thực hiện tốt giải pháp đồng bộ, khả thi đổi mới mạnh mẽ, đạt hiệu quả PTCQ của Đảng, đưa đất nước vươn mình trong trong kỷ nguyên mới là một nhiệm vụ trọng yếu. Để đạt được điều này, cần làm rõ những vấn đề chủ yếu về Đảng cầm quyền, PTCQ, đổi mới PTCQ của Đảng; ưu điểm, hạn chế về đổi mới PTCQ của Đảng trong những năm qua, xác định những vấn đề đặt ra, đề xuất một số giải pháp.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu cho Đảng và nhân dân ta trong hành trình hướng đến tương lai. Ảnh Tư liệu TTXVN

Làm rõ khái niệm "cầm quyền"

Để đưa ra khái niệm "Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền", trước hết cần làm rõ khái niệm “cầm quyền”. “Cầm quyền là: “Nắm giữ chính quyền” ([3]) không để chính quyền rơi vào tay người khác, lực lượng khác. Cách hiểu này, đã đồng nhất chữ “quyền” trong khái niệm “Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền” với chính quyền nhà nước. Như vậy, cách hiểu này, đúng nhưng chưa đủ. Chữ “quyền” trong khái niệm “Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền”, không chỉ là chính quyền nhà nước, mà quan trọng hơn là quyền lực của Đảng.

Đánh chiếm Bắc Bộ Phủ - Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tại Hà Nội tháng 8-1945. Ảnh tư liệu TTXVN

Đảng cầm quyền không chỉ là Đảng nắm, giữ chính quyền nhà nước, không để rơi vào tay bất kỳ lực lượ̣ng chính trị nào, mà quan trọng hơn là Đảng có vị thế vừa là người nắm, giữ chính quyền, vừa là người có quyền tác động, chi phối mọi hoạt động của xã hội, gồm: hoạt động của Nhà nước; các tổ chức trong hệ chính trị (HTCT), các tổ chức xã hội và nhân dân, theo đường lối, quan điểm của Đảng. Trong đó, quan trọng nhất, là Đảng có quyền tác động, chi phối mọi hoạt động của Nhà nước. Quyền tác động, chi phối ấy của Đảng, được khẳng định và ghi trong Hiến pháp nước ta, tại Điều 4.

Câu hỏi đặt ra cần trả lời đúng là, Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền, Đảng có quyền lực không? Đảng có quyền lực, nhưng quyền lực ấy, là của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân” ([4]). Đảng chỉ có quyền sử dụng quyền lực của nhân dân để tổ chức xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc. Nhân dân Việt Nam trao cho Đảng sử dụng quyền lực của mình để tổ chức xây dựng đất nước vững mạnh, đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Điều này, chủ yếu do uy tín chính trị của Đảng trong nhân dân dân. Uy tín ấy, được tạo nên bởi ba yếu tố chủ yếu: Đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng phù hợp quy luật khách quan của sự vận động, phát triển của xã hội, phù hợp nguyện vọng, lợi ích chính đáng của nhân dân; sự tiên phong gương mẫu không sợ gian khổ, hy sinh, kể cả hy sinh tính mạng của đội ngũ đảng viên của Đảng vì độc lập dân tộc và cuộc sống ấm no, hạnh phúc của nhân dân; thành quả cách mạng to lớn, cơ bản, lâu dài và bền vững, Đảng đã đem lại cho mỗi gia đình, mỗi người dân đất Việt. Từ uy tín chính trị ấy, nhân dân Việt Nam thừa nhận và suy tôn Đảng là người duy nhất lãnh đạo, tổ chức xây dựng đất nước vững mạnh, đưa nhân dân đến ấm no, hạnh phúc. Từ đó, nhân dân giao cho Đảng sử dụng quyền lực của mình để thực hiện công việc này.

Đối với Đảng Cộng sản cầm quyền, V.I. Lênin đã chỉ rõ, Đảng phải được đông đảo quần chúng tín nhiệm, phải “biết nhận xét tâm trạng quần chúng và biết tác động vào tâm trạng đó” ([5]).

Cách mạng Tháng Tám thắng lợi mở ra một thời đại mới ở Việt Nam - thời đại nhân dân Việt Nam làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của chính mình dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong ảnh: Không khí Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 19-8-1945. Ảnh Tư liệu TTXVN

Từ phân tích trên có thể nêu khái niệm: Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là Đảng đã giành được chính quyền trong cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945; nắm, giữ chính quyền, có vị thế cầm quyền và có quyền tác động, chi phối hoạt động của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và nhân dân theo đường lối, chủ trương của Đảng; được nhân dân, thừa nhận và suy tôn Đảng là người duy nhất đưa đất nước phát triển, vững mạnh nhân dân đến ấm no, hạnh phúc; được khẳng định và ghi trong Hiến pháp nước ta; Đảng phát huy vị thế và sử dụng quyền đó, nhằm thực hiện thắng lợi đường lối của Đảng, từng bước xây dựng thành công CNXH trên đất nước ta và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Đảng có quyền tác động, chi phối hoạt động của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội (CT-XH), các tổ chức xã hội và nhân dân theo đường lối, quan điểm của Đảng trên hai phương diện chính: xây dựng tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ của các tổ chức này, trọng tâm là của Nhà nước, MTTQ, các tổ chức CT-XH, bảo đảm thực hiện thắng lợi chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu của kỷ nguyên mới.

Khái niệm trên là sự khẳng định về chủ thể cầm quyền: Trong cả nước là Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện ở hoạt động của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Ở các địa phương, cơ quan, đơn vị là cấp ủy, tổ chức đảng, thể hiện ở hoạt động của cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Khái niệm trên cũng làm rõ nhận thức mới của Đảng về lực lượng tham gia vào sự cầm quyền của Đảng: Nhà nước, chính quyền, MTTQ, các tổ chức CT-XH các cấp, các tổ chức xã hội và nhân dân. Các tổ chức, lực lượng này, vừa là đối tượng tác động chi phối của Đảng cầm quyền, vừa là lực lượng tham gia vào sự cầm quyền của Đảng.

(còn nữa)

[1] 2. Đảng Cộng sản Việt Nam, dự thảo các văn kiện trình ĐH XIV của Đảng, Nxb CTQG sự thật, HN, 2025, tr. 27; 25

[3] Nguyễn Như Ý, chủ biên, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hóa-Thông tin, HN, 1998, tr. 275

[4] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, HN, 2002; tr. 698

[5] V.I. Lênin, toàn tập, tập 41, Nxb Tiến Bộ Mátxcơva, 1977, tr. 34