Bài 11: Gần 6.000 bệnh nhân được điều trị bằng dao gamma quay với kết quả tốt

GS. Mai Trọng Khoa

+ Thưa GS. Mai Trọng Khoa, BV Bạch Mai là nơi đầu tiên trong cả nước triển khai kỹ thuật xạ phẫu bằng dao Gamma quay để điều trị u não và một số bệnh lý sọ não với những kết quả khá ấn tượng. Ông có thể giới thiệu về kỹ thuật này?

GS. Mai Trọng Khoa: Ứng dụng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay (Rotating Gamma Knife) là một phương pháp can thiệp không xâm nhập, sử dụng thiết bị hiện đại điều trị cho u não và một số bệnh lý sọ não.

Năm 1968, Larc Leksell đã phát minh ra thiết bị xạ phẫu bằng dao gamma. Hiện nay hầu hết các nước, kể cả các nước phát triển cũng đang sử dụng thiết bị xạ phẫu kinh điển của Larc Leksell.

Năm 2004 các nhà khoa học Hoa Kỳ đã chế tạo thành công hệ thống xạ phẫu bằng dao gamma quay ART-6000 (Rotating Gamma System, RGS) dựa trên nguyên lý hoạt động của dao gamma kinh điển của Larc Leksell, để khắc phục các nhược điểm nói trên.

Đặc trưng của hệ thống dao gamma quay là khối chứa nguồn và cấu trúc của hệ thống chuẩn trực quay được trong quá trình điều trị. Cửa che chắn và giường bệnh nhân được điều khiển bởi các động cơ một chiều riêng rẽ. Các động cơ được điều khiển bởi hệ thống điều khiển điện tử.

Hệ thống dao gamma quay là sự kết hợp tính chính xác của hệ thống dao Gamma cổ điển, sử dụng nguồn bức xạ Co-60 và kỹ thuật xạ trị lập thể dựa trên máy gia tốc, hình thành nên kỹ thuật xạ phẫu lập thể với nguyên lý sử dụng các chùm tia bức xạ rất mảnh của Co-60 được hội tụ và khu trú một cách chính xác vào vùng khối u hoặc vùng não bệnh lý. Các chùm tia bức xạ này vừa hội tụ vừa được quay trên các quỹ đạo khác nhau, vì vậy khối u và vùng tổn thương sẽ được nhận liều bức xạ cao nhất, nhưng các tổ các tổ chức não lành xung quanh khối u chỉ bị nhận một liều bức xạ thấp.

Hệ thống xạ phẫu dao Gamma quay sử dụng 30 nguồn phóng xạ Co-60 quay quanh đầu bệnh nhân có tổng hoạt độ phóng xạ là 6000Ci hội tụ chính xác tại điểm tổn thương với độ lệch vị trí

Trong khi đó dao gamma cổ điển sử dụng 201 nguồn Co-60 cố định, nên xạ phẫu bằng dao gamma quay là phương pháp an toàn hơn, giảm được tối đa liều tới tổ chức não lành xung quanh và có thể chỉ định cho những bệnh nhân cao tuổi hoặc trẻ tuổi hơn. Dao gamma quay đặc biệt ưu việt hơn dao gamma cổ điển đối với những khối u ở vị trí sâu và nguy hiểm như u thân não...

Tính đơn giản, độ chính xác rất cao và được tự động hóa trong quá trình hoạt động nên hệ thống xạ phẫu bằng dao gamma là công cụ lý tưởng trong các kỹ thuật xạ phẫu hiện nay.

+ Giáo sư có thể chia sẻ rõ hơn về những ưu thế cũng như nhược điểm của Gamma?

GS. Mai Trọng Khoa: Kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay đặc biệt có giá trị để điều trị cho những tổn thương nằm ở vị trí sâu, phức tạp trong sọ não mà phẫu thuật mổ mở khó hoặc không thể thực hiện được. Nếu không có dao gamma quay để điều trị thì những bệnh nhân có u não hoặc các vùng não bệnh lý (như AVM...) nằm ở vị trí sâu trong sọ não, nhưng không thể phẫu thuật được sẽ rất ít hoặc không còn cơ hội điều trị bệnh, và tỷ lệ tử vong sẽ tăng cao.

Tiến hành xạ phẫu dao gamma quay tổn thương di căn não

Trên cơ sở xác định được chỉ định, chống chỉ định và đặc biệt đã xây dựng được quy trình xạ phẫu bằng dao gamma quay, đến nay Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu của Bệnh viện Bạch Mai đã điều trị cho gần 6.000 bệnh nhân u não và một số bệnh lý sọ não, đánh giá kết quả trong và sau xạ phẫu, cho thấy: Xạ phẫu dao gamma quay là một phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn cho u não và một số bệnh lý sọ não; Cải thiện nhanh triệu chứng lâm sàng và kiểm soát tốt tổn thương; Có thể tiến hành điều trị cho những bệnh nhân có nhiều khối u cùng một lúc hoặc thực hiện xạ phẫu lần 2, lần 3 cho bệnh nhân mà ít ảnh hưởng tới chỉ số toàn trạng người bệnh; Thời gian xạ phẫu ngắn, thời gian nằm viện ngắn, thao tác kỹ thuật lập trình trên hệ thống phần mềm máy tính chuyên dụng đảm bảo độ chính xác cao, đặc biệt có hệ thống kiểm tra trước khi xạ phẫu nên rất an toàn cho người bệnh.

Đặc biệt, kỹ thuật này điều trị được và mang lại hiệu quả tốt cho những trường hợp khối u não nằm sâu, nằm ở vị trí quan trọng như thân não... (những trường hợp này bệnh nhân rất khó hoặc không thể phẫu thuật hay điều trị được bằng các phương pháp khác), mang lại sự sống cho các bệnh nhân này.

Từ những kết quả thu được, cho thấy xạ phẫu bằng dao gamma quay là phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, thời gian nằm viện ngắn, nâng cao chất lượng sống cho các bệnh nhân u não và một số bệnh lý sọ não. Cho đến nay chưa có bệnh nhân nào bị tử vong trong quá trình tiến hành xạ phẫu bằng dao gamma quay tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu-Bệnh viện Bạch Mai.

Bên cạnh những ưu điểm nói trên thì xạ phẫu bằng dao gamma quay là một kỹ thuật khó, thiết bị đắt tiền, được tự động hóa hầu hết các bước trong quy trình. Máy sử dụng một nguồn phóng xạ Co-60 với hoạt độ phóng xạ rất lớn (khoảng 6000 Ci) nên công tác an toàn phóng xạ cho nhân viên, cho môi trường và cho bệnh nhân cần phải tuân thủ nghiêm ngặt.

Để sử dụng hiệu quả, an toàn cho bệnh nhân trong quá trình điều trị bằng thiết bị này thì cần đòi hỏi phải có một đội ngũ bác sỹ xạ phẫu, kỹ sư vật lý, kỹ thuật viên, điều dưỡng được đào tạo bài bản và phải có chứng chỉ hành nghề về lĩnh vực xạ trị , xạ phẫu này.

Do là kỹ thuật khó và điều trị cho các khối u và bệnh lý nội sọ nên sẽ có nhiều yếu tố nguy cơ cho người bệnh trong và sau quá trình xạ phẫu do dó cần có sự phối nhợp với cac chuyên gia về nội khoa thần kinh, phẫu thuật thần sọ não, hồi sức cấp cứu… để xự lý khi có sự cố hoặc tình trạng bệnh nhân nặng lên.

+ Xin cám ơn cuộc trò chuyện của giáo sư!

Thanh Hằng