Bài 2: Thu ngân sách 2025 và triển vọng cán đích sớm

Bài 1: Nửa đầu 2025, ngành ngân hàng góp gần 96.000 tỷ đồng vào ngân sách

Bức tranh thu ngân sách 8 tháng đầu năm

Theo Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách nhà nước 8 tháng năm 2025 ước đạt 1,740 triệu tỷ đồng, tương đương 88,5% dự toán năm và tăng khoảng 11% so với cùng kỳ 2024. Đây là mức tăng khá tích cực trong bối cảnh nền kinh tế còn đối diện nhiều thách thức về thương mại quốc tế và giá cả hàng hóa.

Trong đó, thu nội địa, đóng góp khoảng 82% tổng thu, đạt tiến độ cao so với kế hoạch. Các khoản thu từ thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế tiêu thụ đặc biệt đều tăng nhờ tiêu dùng và sản xuất trong nước phục hồi.

Đến hết tháng 8, ngân sách đã thu gần 90% dự toán, cho thấy triển vọng hoàn thành và vượt mục tiêu thu cả năm 2025.

Thu từ dầu thô: Ước vượt dự toán nhờ giá dầu duy trì trên 75 USD/thùng, cao hơn mức dự toán khoảng 70 USD/thùng. Dù tỷ trọng không lớn, nhưng đây là nguồn bổ sung quan trọng cho ngân sách.

Thu từ xuất nhập khẩu: Dù thương mại toàn cầu chưa thật sự khởi sắc, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam vẫn tăng trưởng dương, tạo nguồn thu thuế XNK khả quan.

Tiến độ vượt trội: Thông thường, sau 8 tháng, thu ngân sách chỉ đạt khoảng 70–75% dự toán. Nhưng năm nay, con số 88,5% cho thấy tốc độ thu nhanh hơn hẳn.

Thu tăng bất chấp chính sách hỗ trợ: Chính phủ vẫn duy trì nhiều chính sách miễn, giảm, giãn thuế và phí để hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng nguồn thu không những không giảm mà còn tăng, phản ánh hiệu quả trong mở rộng cơ sở thuế và chống thất thu.

Động lực từ khu vực sản xuất – tiêu dùng: Khu vực công nghiệp – chế biến, chế tạo và nhu cầu tiêu dùng nội địa được đánh giá là hai yếu tố chính thúc đẩy nguồn thu trong 8 tháng qua.

Thách thức và động lực 6 tháng cuối năm

Từ nay đến cuối năm, mục tiêu của ngành tài chính không chỉ là hoàn thành nốt 11,5% dự toán còn lại mà còn tạo dư địa vượt thu để bảo đảm cân đối chi, đặc biệt cho đầu tư công, an sinh xã hội và trả nợ.

Tuy nhiên để hoàn thành mục tiêu, cũng có nhiều thách thức nhìn nhận thị trường trong nước và quốc tế. Cụ thể, về biến động kinh tế thế giới có thể thấy việc tăng trưởng tại các thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc dự báo chậm lại, làm giảm đơn hàng xuất khẩu – vốn là động lực quan trọng của thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu.

Bên cạnh đó, căng thẳng địa chính trị, biến động tỷ giá và giá nguyên liệu đầu vào có thể làm chi phí sản xuất tăng, ảnh hưởng đến lợi nhuận doanh nghiệp và nguồn thuế thu nhập doanh nghiệp.

Ngoài ra, nguy cơ giảm thu từ dầu thô, dự toán ngân sách năm 2025 xây dựng trên giả định giá dầu khoảng 70 USD/thùng. Hiện giá dầu duy trì 75–80 USD/thùng, nhưng nếu giảm mạnh xuống dưới mức dự toán, nguồn thu từ dầu thô có thể hụt so với kỳ vọng. Sản lượng khai thác trong nước cũng có xu hướng giảm dần, hạn chế khả năng tăng thu lâu dài từ lĩnh vực này.

Mặt khác, tác động của chính sách hỗ trợ thuế, phí: Nhiều chính sách miễn, giảm, giãn thuế tiếp tục được áp dụng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, du lịch và tiêu dùng. Điều này giúp ổn định tăng trưởng nhưng làm giảm nguồn thu trực tiếp trong ngắn hạn. Việc quản lý thu thuế đối với thương mại điện tử và kinh tế số còn gặp khó khăn, nguy cơ thất thu nếu không kiểm soát tốt.

Mặc dù vậy, động lực cho kinh tế Việt Nam 6 tháng cuối năm vẫn có triển vọng nhờ tăng trưởng kinh tế trong nước. Theo đó, GDP năm 2025 dự kiến đạt 6–6,5%. Nhu cầu tiêu dùng nội địa tăng mạnh vào các tháng cuối năm, đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán, sẽ kéo theo tăng thu từ thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt và các khoản phí.

Giải ngân vốn đầu tư công đang được đẩy mạnh, đặc biệt trong hạ tầng giao thông và năng lượng, tạo hiệu ứng lan tỏa cho nhiều ngành. Khi sản xuất, lưu thông hàng hóa mở rộng, nguồn thu ngân sách gián tiếp được cải thiện.

Cơ quan thuế, hải quan đẩy mạnh số hóa, ứng dụng công nghệ trong quản lý hóa đơn điện tử, thanh toán trực tuyến, kiểm soát hoạt động thương mại điện tử. Tăng cường chống thất thu, chuyển giá, nhất là trong khu vực FDI và khai thác tài nguyên.

Bên cạnh đó, Việt Nam tiếp tục là điểm đến hấp dẫn của FDI. Việc vốn FDI giải ngân tăng giúp mở rộng sản xuất, tăng thu từ thuế và tạo thêm việc làm. Du lịch phục hồi nhanh, lượng khách quốc tế 8 tháng đầu năm tăng mạnh, dự báo mùa cao điểm cuối năm sẽ đóng góp đáng kể cho ngân sách từ các loại thuế, phí dịch vụ.

Dự kiến thu ngân sách năm 2025: Nhiều khả năng vượt dự toán

Sau 8 tháng, tổng thu ngân sách nhà nước đã đạt 1,740 triệu tỷ đồng, tương đương 88,5% dự toán năm. Với tiến độ này, chỉ cần 4 tháng cuối năm thu thêm khoảng 225 nghìn tỷ đồng là có thể hoàn thành mục tiêu. Tuy nhiên, tính cả 6 tháng cuối năm (từ tháng 7 đến 12), con số thực tế dự kiến cao hơn nhiều, phản ánh sức bật của nền kinh tế.

Trường hợp điều kiện kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng 6–6,5% và giá dầu ổn định quanh mức 75 USD/thùng, thu ngân sách 6 tháng cuối năm ước đạt 1,000 – 1,200 nghìn tỷ đồng, bình quân 165–200 nghìn tỷ đồng mỗi tháng. Như vậy, tổng thu cả năm có thể đạt 2,750 – 2,900 nghìn tỷ đồng, vượt 3–5% so với dự toán.

Tuy nhiên, nếu thị trường xuất khẩu chủ lực chậm lại, giá dầu giảm dưới 70 USD/thùng và tiến độ giải ngân đầu tư công chưa đạt kỳ vọng, thu ngân sách 6 tháng cuối năm chỉ có thể đạt 900 – 1,000 nghìn tỷ đồng, đưa tổng thu cả năm vào khoảng 2,650 – 2,800 nghìn tỷ đồng, tức là chỉ hoàn thành sát dự toán.

Đối với trường hợp sản xuất – kinh doanh phục hồi mạnh, tiêu dùng nội địa sôi động dịp cuối năm, du lịch quốc tế bứt phá và giá dầu duy trì ở mức cao trên 80 USD/thùng, ngân sách có thể thu trên 1,200 nghìn tỷ đồng trong 6 tháng cuối năm. Khi đó, tổng thu cả năm có thể vượt mốc 2,900 nghìn tỷ đồng, tăng 6–7% so với dự toán.

Nhìn tổng thể, bức tranh ngân sách nhà nước năm 2025 cho thấy nhiều điểm sáng. Sau 8 tháng, thu đã đạt gần 90% dự toán, tạo nền tảng vững chắc cho chặng đường về đích. Sáu tháng cuối năm, dù vẫn còn những thách thức từ kinh tế thế giới, giá dầu và áp lực chi tiêu công, nhưng động lực từ tăng trưởng GDP, tiêu dùng nội địa, đầu tư công, FDI và du lịch đang mở ra triển vọng bứt phá.

Hậu Linh