Bài 2: TP.HCM nuôi dưỡng văn hóa dám nghĩ, dám làm

Nghị quyết đã có, quyết tâm chính trị đã được khẳng định. Giờ là lúc biến chủ trương thành hành động cụ thể. TP.HCM, đầu tàu kinh tế cả nước, đang đi tiên phong với những bước đi chiến lược, từ việc xây dựng hạ tầng vật chất đến ban hành các chính sách hỗ trợ chưa từng có.

Đây là câu chuyện về một thành phố đang nỗ lực kiến tạo một "đường băng" thực sự, không chỉ để giữ chân mà còn để nuôi dưỡng những kỳ lân công nghệ thế hệ mới cất cánh vươn tầm thế giới.

Ngày 2-7-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú cùng các đồng chí lãnh đạo đã thực hiện nghi thức nhấn nút khai trương 3 nền tảng số phục vụ triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW. Ảnh: VGP

Bà Trần Thị Diệu Thúy, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM:

Kết quả nghiên cứu không chỉ nằm trên giấy mà phải đi vào cuộc sống

TP.HCM đang đứng trước một thời cơ lịch sử để thực hiện một cú nhảy vọt, không chỉ về kinh tế mà còn về vị thế trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu. Với việc triển khai Nghị quyết 57, chúng tôi xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là con đường đột phá quan trọng hàng đầu. Nền tảng cho khát vọng này không hề viển vông.

Thành phố hiện sở hữu một tiềm lực nội sinh đáng nể, với một hệ thống gần 100 trường đại học, cao đẳng, hơn 450 tổ chức khoa học công nghệ, và một cộng đồng khởi nghiệp vô cùng năng động, chiếm tới 50% của cả nước.

Sức mạnh này đã được định lượng hóa bằng những con số ấn tượng. Cụ thể, giá trị hệ sinh thái khởi nghiệp của thành phố hiện đứng thứ ba tại Đông Nam Á, với nhiều lĩnh vực đã lọt vào top 100 toàn cầu như công nghệ tài chính (Fintech) và công nghệ giáo dục (EdTech). Đặc biệt, công nghệ chuỗi khối (blockchain) đang giữ vị trí thứ hai trong khu vực.

Trên cơ sở nền tảng vững chắc đó, TP.HCM đã đặt ra những mục tiêu chiến lược và rất cụ thể. Tầm nhìn đến năm 2030, thành phố phấn đấu đưa kinh tế số chiếm ít nhất 40% GRDP, lọt vào nhóm 3 địa phương dẫn đầu cả nước về chuyển đổi số, và quan trọng nhất là gia nhập top 100 thành phố có hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năng động nhất toàn cầu.

Để đạt được những mục tiêu đầy tham vọng này, vai trò của hệ sinh thái khởi nghiệp là vô cùng then chốt, và Tòa nhà Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo (SIHUB) vừa được khánh thành chính là hạt nhân vật chất quan trọng để thúc đẩy khát vọng chung.

Để biến mục tiêu thành hiện thực, thành phố đang mở rộng vòng tay hợp tác. Lời kêu gọi mạnh mẽ đã được gửi đến các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như AMD, Nvidia, cũng như các đối tác quốc tế, cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để cùng đầu tư và chuyển giao công nghệ.

Bà Trần Thị Diệu Thúy, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM.

Song song đó, chúng tôi kêu gọi cộng đồng khởi nghiệp, các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp trong nước hãy tận dụng tối đa cơ hội, chính sách ưu đãi mà thành phố đang kiến tạo. Cần phải tăng cường hơn nữa mối liên kết "Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp" để các kết quả nghiên cứu không chỉ nằm trên giấy mà phải đi vào cuộc sống, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và đưa thành phố vươn tầm khu vực.

Ông Nguyễn Huy Dũng, Tổ trưởng thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết 57:

Nuôi dưỡng văn hóa dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro

Để TP.HCM trở thành một trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, cần có sự tập trung vào các giải pháp đột phá. Sự kiện khánh thành Tòa nhà Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM là một dấu mốc quan trọng, là cầu nối đưa tri thức vào cuộc sống. Để hiện thực hóa tầm nhìn này, có năm định hướng chiến lược.

Định hướng thứ nhất và cũng là yếu tố tiên quyết, chính là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây được xem là yếu tố quyết định thành công, với kỳ vọng TP.HCM sẽ trở thành một trung tâm hội tụ nhân tài công nghệ của thế giới trong lộ trình 3 đến 5 năm tới.

Thứ hai, bên cạnh con người, thành phố cần tập trung nguồn lực để phát triển các công nghệ chiến lược của quốc gia phù hợp với thế mạnh địa phương. Trong đó, trí tuệ nhân tạo (AI) được đặc biệt nhấn mạnh, và việc sớm đưa công nghệ này vào ứng dụng trong mọi mặt đời sống xã hội sẽ mang lại hiệu quả vượt trội.

Ông Nguyễn Huy Dũng, Tổ trưởng thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết 57.

Thứ ba, để công nghệ và nhân tài phát huy tối đa, việc hoàn thiện thể chế và chính sách là yêu cầu cấp bách. Cần tạo một hành lang pháp lý thông thoáng, nơi Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, chia sẻ rủi ro cùng doanh nghiệp. Việc sớm có cơ chế thử nghiệm chính sách mới (sandbox), thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm và các chính sách ưu đãi sẽ là đòn bẩy thu hút vốn cho doanh nghiệp công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo.

Thứ tư, một hành lang pháp lý thuận lợi cũng sẽ mở đường cho việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế và phát huy vai trò của doanh nghiệp. Đây là con đường ngắn nhất để tiếp cận công nghệ lõi và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các doanh nghiệp lớn của thành phố cần thể hiện vai trò tiên phong, dẫn dắt các doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng đi lên.

Cuối cùng, hạt nhân để kết nối tất cả các yếu tố trên chính là vai trò của Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo. Trung tâm không chỉ giới hạn trong một tòa nhà mà phải trở thành trái tim của một hệ sinh thái rộng lớn, kiến tạo không gian và liên kết các nguồn lực theo mô hình "4 nhà": Nhà nước - Nhà trường - Nhà khoa học - Doanh nghiệp. Yếu tố cốt lõi là phải nuôi dưỡng văn hóa dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro, bởi đổi mới sáng tạo luôn đi kèm thách thức.

Ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công Nghệ TP.HCM:

Kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích lớn

Một cột mốc đặc biệt vừa được thiết lập, minh chứng cho khát vọng vươn lên mạnh mẽ của TP.HCM trong việc hiện thực hóa Nghị quyết 57, đó là sự ra đời của Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM (SIHUB).

Với diện tích gần 17.000 m², SIHUB không chỉ là một tòa nhà, mà là một mô hình hệ sinh thái thu nhỏ, được vận hành theo cơ chế hợp tác công tư (PPP) đầy năng động. Điểm nhấn trong mô hình hoạt động của trung tâm là sự phân chia không gian một cách chiến lược. Từ tầng 1 đến tầng 3 là không gian công do Nhà nước quản lý, nơi sẽ thực thi và thử nghiệm các chính sách mới, ươm tạo tài năng và lan tỏa tinh thần khởi nghiệp.

Ngược lại, từ tầng 4 đến tầng 7 là khu vực dành cho các nguồn lực tư nhân, quy tụ các tổ chức ươm tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm và các tập đoàn công nghệ trong và ngoài nước để trực tiếp hỗ trợ, tăng tốc cho các startup.

Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM tọa lạc tại số 123 Trương Định, phường Xuân Hòa, TP.HCM. Ảnh: MINH HOÀNG

Mô hình này hướng đến việc cung cấp dịch vụ một cửa cho cộng đồng khởi nghiệp, từ tư vấn pháp lý, sở hữu trí tuệ, gọi vốn cho đến kết nối thị trường. Một sự kết hợp đầy ấn tượng và mang tính chiến lược là việc tầng 6 của tòa nhà sẽ được dành cho không gian của Trung tâm Tài chính Quốc tế TP.HCM trong giai đoạn đầu.

Việc hai trung tâm chiến lược cùng hoạt động tại một địa điểm được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích lớn, mang lại sự kết nối thuận lợi cho các startup, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech).

Ngay trong ngày khánh thành, một loạt hoạt động ký kết hợp tác và triển lãm của hơn 120 doanh nghiệp đã diễn ra, thể hiện rõ vai trò trung tâm kết nối của SIHUB. TP.HCM từ lâu đã là "mảnh đất khởi nghiệp" của cả nước, chiếm gần 50% số lượng startup và là cái nôi của ba kỳ lân công nghệ.

Hệ sinh thái khởi nghiệp của thành phố hiện được định giá khoảng 7,4 tỉ USD, thu hút hơn 260 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm. Việc đưa SIHUB vào hoạt động chính là một bệ phóng vật chất mới, khơi dậy tinh thần dám nghĩ dám làm và thúc đẩy khát vọng vươn ra thế giới, với mục tiêu rõ ràng là đưa TP.HCM vào top 100 hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu năng động nhất trong thời gian tới.

PGS.TS Từ Diệp Công Thành, Trung tâm Sở hữu Trí tuệ và chuyển giao công nghệ, ĐH Quốc gia TP.HCM:

Từ kinh nghiệm quốc tế, rút ra các bài học cốt lõi cho Việt Nam

Để Nghị quyết 57 thực sự đi vào cuộc sống, Việt Nam không cần mò mẫm từ đầu, bởi kinh nghiệm từ các mô hình hàng đầu thế giới chính là những bài học giá trị nhất. Nhìn ra quốc tế, có thể thấy một công thức chung.

Tại Mỹ, thành công của Đại học MIT đến từ mô hình "đại học khởi nghiệp", nơi mọi hoạt động nghiên cứu đều hướng đến ứng dụng. Đài Loan lại cho thấy vai trò dẫn dắt của Chính phủ qua các chương trình như U-Start, dùng ngân sách để tối ưu hóa môi trường khởi nghiệp ngay trong trường đại học, với các trung tâm ươm tạo chuyên nghiệp như BIC-TaiwanTech. Đặc biệt, mô hình "Spin-off" của Đại học Côn Sơn, chuyên thành lập các doanh nghiệp dựa trên công nghệ và tài sản trí tuệ (SHTT) của trường, là một hình mẫu đáng học hỏi.

Trong khi đó, Đại học HKUST (Hong Kong) lại nhấn mạnh vai trò của các Văn phòng Chuyển giao tri thức (KTO) trong việc "thu hẹp khoảng cách về năng lực hấp thụ" giữa nghiên cứu hàn lâm và khả năng ứng dụng của doanh nghiệp.

Từ những kinh nghiệm đó, có thể rút ra các bài học cốt lõi cho Việt Nam. Đầu tiên, vai trò trung tâm của trường đại học là không thể thiếu. Liên kết Đại học - Doanh nghiệp phải là xương sống; trường đại học phải là nơi khởi nguồn của các vườn ươm; và tinh thần khởi nghiệp cần được nuôi dưỡng ngay trên ghế nhà trường.

Thứ hai, phát triển tài sản trí tuệ (SHTT) phải là ưu tiên hàng đầu, vì đây là tài sản cốt lõi trong khởi nghiệp công nghệ.

Thứ ba, cần có một chiến lược thông minh và thực thi chuyên nghiệp. Cần biết "đứng trên vai người khổng lồ" bằng cách đẩy mạnh chuyển giao công nghệ; mô hình hỗ trợ phải linh hoạt theo từng giai đoạn phát triển của startup; và cần gắn kết hoạt động đổi mới sáng tạo với các tập đoàn lớn để tạo sức lan tỏa.

Cuối cùng, mô hình vận hành cần hiệu quả. Các trung tâm đổi mới sáng tạo nên hoạt động theo mô hình doanh nghiệp để tăng tính tự chủ, đồng thời phải liên tục tìm cách thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng. Việc phát triển các doanh nghiệp Spin-off từ viện, trường cũng là một hướng đi cần có chính sách hỗ trợ phù hợp.

TP.HCM, nơi chiếm tới một nửa số startup của cả nước, đang tung ra những chính sách hỗ trợ tài chính và thuế chưa từng có. Đây được xem là động thái chiến lược nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn cố hữu, tạo bệ phóng vững chắc để doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo vươn tầm quốc tế. Dù hệ sinh thái khởi nghiệp của thành phố rất mạnh, quy tụ 3 "kỳ lân" và thu hút 44% tổng vốn đầu tư mạo hiểm của cả nước, các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt hàng ngày với áp lực cạnh tranh khốc liệt và các rào cản pháp lý.

Mong muốn lớn nhất của họ vẫn tập trung vào các nhu cầu cốt lõi là được hỗ trợ về vốn, được tạo điều kiện tiếp cận thị trường và có một hành lang chính sách thông thoáng. Một nghịch lý là ngay cả khi chính sách đã có, nhiều startup vẫn loay hoay vì thiếu thông tin về quy trình và khó đáp ứng được các điều kiện đặt ra.

Để giải quyết dứt điểm những điểm nghẽn này, thành phố đã đưa ra các giải pháp mang tính thực chất cao. Về bài toán vốn, chương trình hỗ trợ tài chính không hoàn lại theo Nghị quyết số 20/2023/NQ-HĐND sẽ bơm vốn trực tiếp cho các dự án theo từng giai đoạn.

Cụ thể, mức hỗ trợ sẽ từ 40 triệu đồng cho giai đoạn tiền ươm tạo, 80 triệu đồng cho giai đoạn ươm tạo, và có thể lên đến 400 triệu đồng cho giai đoạn tăng tốc. Đây là nguồn vốn mồi quan trọng, giúp các ý tưởng sáng tạo có cơ hội được hiện thực hóa mà không bị chết yểu vì thiếu kinh phí ban đầu.

Song song đó, một giải pháp đột phá về pháp lý là chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp theo Nghị quyết số 31/2024/NQ-HĐND. Chính sách này sẽ được áp dụng cho các lĩnh vực ưu tiên như thương mại điện tử, công nghệ tài chính (Fintech), logistics, và giáo dục (Edtech).

Việc miễn giảm gánh nặng thuế trong giai đoạn đầu sẽ giúp các startup có thêm nguồn lực để tái đầu tư, nghiên cứu phát triển sản phẩm và mở rộng thị trường. Những chính sách cụ thể, đo đếm được này được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích mạnh mẽ, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu, thúc đẩy hệ sinh thái phát triển một cách bền vững và thực chất, đúng theo tinh thần của Nghị quyết 57.

Bà Đặng Thị Luận, quyền Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp Sáng tạo TP.HCM (SIHUB)

QUANG HUY

PHƯƠNG MINH

Minh Hoàng