Bài 3: Lời 'gan ruột' của người trong cuộc

Khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành, không chỉ có chi bộ địa bàn dân cư, mà chính cấp ủy cấp xã cũng đối diện với những khó khăn, thách thức trong lãnh đạo, chỉ đạo, hỗ trợ chi bộ địa bàn dân cư. Bởi chức năng, nhiệm vụ thay đổi, mục tiêu, yêu cầu cũng đòi hỏi ở tầm mức cao hơn, trong khi cơ cấu tổ chức, con người, chế độ đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm giải quyết.

Tính đến ngày 31-8-2025, toàn Đảng có 50.090 tổ chức cơ sở Đảng (bao gồm 14.419 đảng bộ cơ sở và 35.671 chi bộ cơ sở); 210.627 chi bộ trực thuộc, với 5.622.463 đảng viên. Theo thống kê trước thời điểm hợp nhất về các loại hình chi bộ, tổng số chi bộ địa bàn dân cư trên cả nước chiếm khoảng 37%, tương đương với trên 90.000 chi bộ.

Tại Hà Nội, hiện nay, toàn Đảng bộ có 10 đảng bộ trực thuộc Thành ủy, 126 đảng bộ xã, phường, 5.096 tổ chức cơ sở Đảng (1.126 đảng bộ cơ sở; 3.970 chi bộ cơ sở), 207 đảng bộ bộ phận và 13.171 chi bộ trực thuộc. Trong số chi bộ trực thuộc, có 4.956 chi bộ địa bàn dân cư (thôn, tổ dân phố) trực thuộc đảng bộ các xã, phường, chiếm hơn 37%.

Mặc dù không chiếm tỷ lệ cao nhất, nhưng chi bộ địa bàn dân cư là nơi gần dân nhất, sát với dân nhất, có cơ hội lắng nghe mọi lay động từ cuộc sống, nhất là tâm tư, nguyện vọng của nhân dân và có khả năng giải quyết việc dân cần. Hơn 9 vạn chi bộ cũng chính là hơn 9 vạn hạt nhân chính trị ở cơ sở với số lượng lớn các đồng chí bí thư chi bộ, phó bí thư chi bộ, chi ủy viên và những đảng viên nòng cốt. Họ như những con ong chăm chỉ, cần mẫn làm việc và đóng góp đưa từng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước xuống cơ sở, ăn sâu bám rễ vào đời sống, đến với người dân, kết thành “hoa trái”.

Qua khảo sát của chúng tôi, vấn đề được các bí thư chi bộ đặc biệt quan tâm là việc tổ chức lại quy mô chi bộ địa bàn dân cư. Hầu hết ý kiến cho rằng nên tính đến việc sáp nhập ở quy mô hợp lý trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay.

Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng ban Công tác Mặt trận cụm dân cư số 1 - Hạ Mỗ (xã Ô Diên, Hà Nội) Đinh Thị Hiền cho rằng, việc sắp xếp lại các chi bộ nông thôn là hết sức cần thiết và làm càng sớm càng tốt. Bởi lẽ, như ở xã Ô Diên hiện nay có 105 chi bộ, thì có tới 59 chi bộ nông thôn, khiến cho bộ máy cấp ủy ở cơ sở quá cồng kềnh, gây lãng phí nguồn nhân lực cũng như nguồn ngân sách nhà nước, hoạt động lại không hiệu quả.

Đồng quan điểm, Bí thư Chi bộ thôn Đại Độ (xã Thiên Lộc, Hà Nội) Lưu Văn Hoa cho rằng, về lâu dài, quan điểm cá nhân của ông ủng hộ việc sáp nhập các chi bộ để kiện toàn tổ chức. Với hệ thống quản lý hiện đại và áp dụng chuyển đổi số, một chi bộ có thể quản lý được "tầm 200 đảng viên", nhưng cấp ủy nên có 5 người.

Bí thư Chi bộ 17 - Xuân La (phường Nghĩa Đô, Hà Nội) Chu Thanh Tuyền cho rằng, dù chuyển đổi số đem lại hiệu quả lớn, nhưng việc tổ chức các chi bộ cần duy trì ở quy mô hợp lý để bảo đảm hiệu quả quản lý. Nếu quy mô quá lớn sẽ gây áp lực lớn cho bí thư chi bộ và cấp ủy. Do đó, mô hình tổ dân phố khoảng 500 hộ dân được xem là phù hợp, giúp vừa bảo đảm sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, vừa thuận tiện trong sinh hoạt và nắm bắt tình hình nhân dân.

Chi bộ 1 - Liên Hà, xã Ô Diên sinh hoạt chuyên đề kết hợp tham quan Bảo tàng Quân sự Việt Nam.

Một buổi sinh hoạt thường kỳ của Chi bộ thôn Hạ - Liên Trung (xã Ô Diên).

Lãnh đạo Đảng ủy, UBND phường Kiến Hưng đối thoại với MTTQ và các đoàn thể để giải quyết những vấn đề người dân quan tâm.

Liên quan đến vấn đề này, Trưởng ban Xây dựng Đảng phường Kiến Hưng Nguyễn Thị Hải Yến cho rằng, qua thực tiễn, cán bộ cơ sở phường cho rằng, việc tổ chức chi bộ tổ dân phố thành “tổ chức cơ sở Đảng có dấu” cần cân nhắc kỹ. Bởi lẽ, phần lớn tổ dân phố không phải là đơn vị hành chính, không có bộ máy văn phòng, việc lưu trữ hồ sơ, quản lý con dấu sẽ rất khó bảo đảm an toàn, bảo mật. Trong khi đó, mô hình chi bộ trực thuộc Đảng ủy phường như hiện nay vẫn đang phát huy hiệu quả, phù hợp với điều kiện cơ sở.

Trong khi đó, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Phương Liệt (Hà Nội) Bùi Thu Trang cho rằng, đảng bộ xã, phường hiện nay là đảng bộ cấp trên cơ sở, thực hiện theo các quy định hiện hành. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, cần nghiên cứu, xem xét việc thành lập mô hình đảng bộ khối các chi bộ thôn, tổ dân phố trực thuộc Đảng ủy cấp xã. Mô hình này, nếu được Trung ương và thành phố cho phép thí điểm hoặc bổ sung quy định, sẽ giúp đồng bộ hóa tổ chức cơ sở Đảng, tăng tính thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo của đảng ủy xã, phường đối với các chi bộ trực thuộc.

“Thực tiễn cho thấy, khi đội ngũ bí thư chi bộ cơ sở có sự thay đổi, việc giữ vững vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng ở cơ sở càng đòi hỏi cơ chế phân công, phân cấp rõ ràng, tránh chồng chéo giữa đảng ủy và chính quyền, đồng thời nâng cao tính chủ động của từng chi bộ. Đây cũng là yêu cầu đặt ra trong quá trình hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị tinh gọn, hiệu quả, song song với việc củng cố tổ chức Đảng đủ sức lãnh đạo toàn diện ở địa bàn dân cư”, bà Bùi Thu Trang nhấn mạnh.

Một điểm chung nổi bật khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành là phong trào chuyển đổi số lan tỏa vào các công việc. Bí thư Chi bộ thôn Đại Độ (xã Thiên Lộc, Hà Nội) Lưu Văn Hoa chia sẻ, thực tiễn 4 tháng qua, với sự hỗ trợ của công nghệ, cấp ủy chi bộ hoàn toàn có thể quản lý được hàng trăm đảng viên.

Tuy nhiên, thực tế, năng lực của một số đảng viên lớn tuổi khó tiếp cận các nền tảng số. Do đó, thực tiễn đang đặt ra hai vấn đề cốt lõi. Thứ nhất, đối với cơ sở vật chất, cần đầu tư đầy đủ máy tính để chi bộ hoạt động hiệu quả. Thứ hai là cần tổ chức tập huấn kỹ năng chuyên sâu cho cán bộ, đặc biệt là các khóa tập huấn về quản lý, vận hành công nghệ và quy trình pháp lý.

Liên quan đến chế độ, chính sách, ông Lưu Văn Hoa thẳng thắn nói: "Đảng viên mà lại đề nghị chế độ, chính sách thì không đúng, nhưng thực tế cho thấy, bí thư các chi bộ nông thôn được hỗ trợ còn hạn chế, nhưng lại gánh vác khối lượng công việc rất lớn. Hiện tại, chế độ phụ cấp được hưởng theo quy định chỉ tương đương mức lương khoảng 4,9 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, phó bí thư và chi ủy viên thì không được hỗ trợ. Để cải thiện tình hình, nhiều đảng ủy, chi bộ đang phải "lồng ghép các chế độ" bằng cách cho kiêm nhiệm các chức danh như an ninh cơ sở, hay thôn đội trưởng để họ có thêm một khoản phụ cấp”.

Bí thư Chi bộ, Trưởng ban Công tác Mặt trận cụm dân cư số 1 - Hạ Mỗ (xã Ô Diên) Đinh Thị Hiền kiến nghị, sau sắp xếp, sáp nhập, Đảng, Nhà nước nên có chế độ, chính sách đãi ngộ tốt hơn (lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế) đối với cấp ủy, chính quyền cơ sở và cần có cả chế độ, chính sách đối với các đồng chí giữ chức phó bí thư, chi ủy viên để họ yên tâm cống hiến.

Bí thư Chi bộ thôn Yên Thị (xã Yên Lãng) Bùi Tuấn Hùng cũng thẳng thắn chia sẻ về khó khăn khi chế độ phụ cấp thấp nhưng phải đảm trách khối lượng công việc tăng. Hiện Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn chỉ nhận khoảng 3-5 triệu đồng/tháng - chưa tương xứng với trách nhiệm. “Ở cơ sở không có khái niệm làm giờ hành chính, có việc là phải đi ngay, nhiều khi còn phải bỏ tiền túi để lo công việc chung”, ông Hùng nói.

Bí thư Chi bộ Bùi Tuấn Hùng cũng nêu thực tế, hiện nhiệm kỳ chi bộ địa bàn dân cư chỉ 2,5 năm; là chi bộ trực thuộc nên chưa có con dấu riêng, khiến việc điều hành, ban hành văn bản lúng túng. Cùng với đó, cần có chính sách đãi ngộ, thu hút đảng viên trẻ có trình độ về công tác tại cơ sở, tạo nguồn cán bộ kế cận.

Chi bộ tổ dân phố 4 - Xuân La (phường Tây Hồ) sinh hoạt thường kỳ tháng 9 với sự tham dự của Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy phường Tây Hồ.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Tây Hồ Nguyễn Đình Khuyến dự sinh hoạt Chi bộ 1 Thụy Khuê, Đảng bộ phường Tây Hồ.

Trong khi đó, tại phường Nghĩa Đô, Bí thư Chi bộ 17 - Xuân La Chu Thanh Tuyền cho biết, trong bối cảnh mới, ngoài việc triển khai các nhiệm vụ thường xuyên, cấp ủy chi bộ còn đảm nhiệm vai trò hỗ trợ đảng viên trong phổ cập kỹ năng chuyển đổi số và hướng dẫn thực hiện thủ tục hành chính trong Đảng.

Khối lượng công việc chuyển xuống cơ sở ngày càng lớn đòi hỏi đội ngũ bí thư chi bộ, nhất là những đồng chí lớn tuổi, phải nhanh chóng thích ứng với cách thức làm việc mới. Một khó khăn hiện nay là cơ sở vật chất phục vụ sinh hoạt Đảng chưa đáp ứng yêu cầu: Nhà sinh hoạt cộng đồng của khu dân cư chỉ có sức chứa khoảng 80 người, trong khi chi bộ có hơn 100 đảng viên. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt, nhất là khi các cuộc họp chuyên đề, học tập nghị quyết được tổ chức cần sự tham gia đầy đủ của đảng viên.

Trao đổi với phóng viên Báo Hànôịmới, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Phú Nghĩa Trịnh Tiến Tường cũng nêu thực tế hiện nay, nhiều bí thư, phó bí thư chi bộ là cán bộ hưu trí đã cao tuổi, hoặc sinh sống ở nông thôn; trình độ, năng lực không đồng đều, trong khi tâm lý nể nang, cục bộ địa phương vẫn còn tồn tại, khiến việc lãnh đạo, chỉ đạo ở cơ sở nhiều khi gặp khó khăn.

Ông Trịnh Tiến Tường cũng thẳng thắn chỉ rõ: “Bí thư chi bộ và trưởng thôn là hai vị trí đặc biệt quan trọng nhưng chỉ được hưởng phụ cấp thấp. Nhiều đồng chí làm việc chủ yếu vì trách nhiệm và uy tín. Theo tôi, cần tiến tới chuyên trách hóa hai chức danh này, hoặc trước mắt điều chỉnh chế độ thù lao, nhiệm vụ, kỷ luật công vụ để bảo đảm công bằng và hiệu quả. Bên cạnh đó, một bộ phận bí thư chi bộ lớn tuổi còn lúng túng trong sử dụng thiết bị công nghệ. Chúng tôi động viên, cử đảng viên trẻ kèm cặp, nhưng lâu dài cần có tiêu chí về trình độ tin học trong quy hoạch, bổ nhiệm cán bộ chi bộ”.

Về vấn đề này, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Đống Đa (Hà Nội) Nguyễn Ngọc Việt kiến nghị tập trung xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị thật sự trong sạch, vững mạnh, chú trọng cơ sở, đặc biệt là địa bàn khu dân cư; tiếp tục sắp xếp thôn, tổ dân phố và có mô hình quản lý và chính sách cán bộ phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển.

XEM TIẾP

Bài 4: Nâng cao năng lực cấp ủy - vấn đề sống còn

Nhóm phóng viên