Bài toán của phương Tây trong bảo đảm an ninh cho Ukraine

Quang cảnh cuộc họp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng Thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng ngày 18/8/2025. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo nhận định của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, cuộc chiến ở Ukraine đang bước vào một giai đoạn mới, không chỉ trên chiến trường mà còn trên bàn đàm phán chiến lược. Trong bối cảnh đó, một liên minh được gọi là "liên minh tự nguyện", do Anh và Pháp dẫn đầu, đang nổi lên với cam kết bảo vệ Ukraine khỏi các cuộc tấn công tiềm tàng trong tương lai. Kế hoạch này, với sự tham gia của hàng chục nghìn binh sĩ châu Âu, được kỳ vọng sẽ trở thành một "lá chắn" răn đe, nhưng đồng thời cũng đối mặt với vô vàn thách thức, từ sự hoài nghi của công chúng đến sự phản đối quyết liệt của Nga.

Bảo đảm an ninh đa tầng và vai trò quyết định của Mỹ

Tờ Financial Times của Anh đưa tin, kế hoạch hậu chiến được các nước phương Tây phác thảo bao gồm ba lớp phòng thủ: một khu vực phi quân sự được tuần tra bởi lực lượng gìn giữ hòa bình trung lập, một đường biên giới vững chắc được bảo vệ bởi quân đội Ukraine được huấn luyện và trang bị bởi NATO, và một lực lượng răn đe do châu Âu dẫn đầu được triển khai sâu hơn trong lãnh thổ Ukraine.

Kế hoạch triển khai lực lượng quân sự châu Âu ở Ukraine hậu chiến là một ý tưởng táo bạo, lần đầu tiên được Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề xuất vào năm 2024. Mặc dù bị chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden bác bỏ vào thời điểm đó, khái niệm này đã được tái khởi động dưới áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông Trump, người đang thúc đẩy một kế hoạch hòa bình, coi việc triển khai này là một cách để tạo ra sự răn đe bổ sung đối với Nga, một giải pháp thay thế cho việc đưa quân đội Mỹ vào Ukraine.

Tuy nhiên, giới chức châu Âu thừa nhận rằng bất kỳ hoạt động triển khai nào cũng không thể diễn ra nếu thiếu sự hỗ trợ của Mỹ. Washington, thời chính quyền Trump, đã cam kết cung cấp các "phương tiện chiến lược" quan trọng như máy bay, hệ thống phòng không Patriot, radar mặt đất, và đặc biệt là năng lực tình báo, giám sát và chỉ huy-kiểm soát (C2) vượt trội. Đây được coi là yếu tố then chốt để đảm bảo khả năng phòng thủ đáng tin cậy. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth khẳng định sẽ không có quân đội Mỹ trên lãnh thổ Ukraine, nhưng sự hỗ trợ hậu cần và tình báo của họ sẽ đóng vai trò điều phối và bảo vệ các lực lượng châu Âu. Andriy Yermak, Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine, cho biết kế hoạch này đánh dấu "một sự thay đổi lớn so với mùa xuân" và là một bước tiến đáng kể trong nỗ lực tìm kiếm bảo đảm an ninh cho Kiev.

Rào cản từ công chúng châu Âu

Tuy nhiên, kế hoạch đầy tham vọng đưa hàng nghìn quân châu Âu vào Ukraine đang vấp phải một rào cản lớn: sự phản đối từ chính công chúng. Theo khảo sát của tờ Wall Street Journal, công luận tại các quốc gia chủ chốt đang chia rẽ sâu sắc về vấn đề này.

Tại Đức, cuộc khảo sát của công ty thăm dò Insa cho thấy 56% số người được hỏi phản đối việc Đức triển khai quân, tăng so với mùa xuân. Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius hôm 1/9 đã có phản ứng gay gắt đối với những phát biểu của Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen về kế hoạch đảm bảo an ninh quân sự cho Ukraine. Ông Pistorius khẳng định rõ: "EU không có thẩm quyền trong việc triển khai quân đội, bất kể cho ai hay vì mục đích gì". Tuy nhiên, ông cũng cho biết vẫn đang có những cân nhắc về việc đảm bảo an ninh cho Ukraine, bao gồm các điều kiện và giới hạn cụ thể.

Tại Pháp, tình hình khả quan hơn nhưng cũng không hoàn toàn thuận lợi. Khảo sát của Elabe hồi tháng 3 cho thấy 67% người được hỏi ủng hộ việc triển khai quân nếu đạt được thỏa thuận hòa bình, nhưng con số này giảm mạnh xuống khi không có thỏa thuận. Trong khi đó, đa số công chúng Anh tỏ ra vui mừng khi quân đội của họ tham gia các sứ mệnh gìn giữ hòa bình, nhưng họ lại không muốn đối đầu trực tiếp với Nga.

Ba Lan cũng đã loại trừ khả năng đưa quân sang Ukraine trong khuôn khổ các cam kết bảo đảm an ninh thời hậu chiến cho Ukraine, khẳng định rằng việc hỗ trợ hậu cần thông qua lãnh thổ Ba Lan vốn đã là xương sống của các hoạt động.

Thực trạng thiếu nhân lực cũng là một vấn đề. Kế hoạch ban đầu cho một phái bộ với 30.000 quân đã bị cắt giảm một phần do quân đội Anh không đủ nhân lực. Tổng số quân cam kết từ Anh và Pháp hiện chỉ dao động từ 6.000 đến 10.000. Sự thiếu đồng thuận từ công chúng và các lực lượng chính trị đối lập, đặc biệt là từ những người theo chủ nghĩa dân túy, đang đặt ra câu hỏi về tính khả thi của dự án đầy tham vọng này.

Phản ứng cứng rắn từ Nga

Trong khi các nước phương Tây đang tìm cách giải quyết những bất đồng nội bộ, Nga đã đưa ra phản ứng kiên quyết. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố Nga bác bỏ các đề xuất của châu Âu về bảo đảm an ninh hậu chiến ở Ukraine và sẽ coi bất kỳ sự triển khai quân đội châu Âu nào là sự mở rộng của NATO.

Trước những thách thức trên, kế hoạch hỗ trợ quân sự hậu chiến cho Ukraine của một nhóm các quốc gia châu Âu đang có những thay đổi đáng kể. Theo tờ Telegraph (Anh), thay vì một lực lượng 30.000 quân như các cuộc thảo luận ban đầu, liên minh này đã quyết định giảm quy mô triển khai. Quyết định được đưa ra do hai yếu tố chính: những hạn chế về nguồn lực và lo ngại về việc khiêu khích Moskva.

Thay vì triển khai lực lượng chiến đấu quy mô lớn, kịch bản khả thi nhất hiện nay là tập trung vào việc triển khai các huấn luyện viên quân sự đến những căn cứ mới ở miền Tây Ukraine.

Những quốc gia đã bày tỏ sự quan tâm tham gia liên minh này rất đa dạng, bao gồm Anh, Pháp, Đức, Bỉ và các nước vùng Baltic và Bắc Âu. Theo các kế hoạch hiện tại, các chương trình huấn luyện như Chiến dịch Interflex của Anh cũng có khả năng được di dời đến Ukraine. Động thái này được kỳ vọng sẽ giúp đẩy nhanh quá trình tái vũ trang và tái cấu trúc lực lượng vũ trang Ukraine, chuẩn bị cho bất kỳ kịch bản bất trắc nào trong tương lai.

Tờ Telegraph cũng đưa tin, chính quyền Trump đang thảo luận với các nhà lãnh đạo châu Âu về khả năng triển khai các nhà thầu quân sự tư nhân của Mỹ. Điều này cho thấy Washington đang tìm kiếm một giải pháp khác để hỗ trợ an ninh cho Ukraine mà không trực tiếp can dự bằng quân đội chính quy.

Vấn đề đảm bảo an ninh cho Ukraine cũng là chủ đề chính trong cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng hôm 18/8 vừa qua. Tổng thống Zelensky đã nhấn mạnh ba trụ cột chính cho an ninh của Ukraine: duy trì quân đội mạnh, hợp tác chặt chẽ với các nước NATO và "áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga".

Quyết định giảm quy mô lực lượng triển khai của "Liên minh tự nguyện" có thể được xem là một bước đi thận trọng của các quốc gia châu Âu. Nó cho thấy một sự cân bằng giữa việc hỗ trợ Ukraine và tránh leo thang căng thẳng trực tiếp với Nga.

Thay vì một lực lượng có thể bị coi là quá "gây hấn", các quốc gia phương Tây đang lựa chọn một phương pháp tiếp cận khác: đào tạo và hỗ trợ từ xa, giúp Ukraine tự chủ hơn trong việc phòng thủ, đồng thời gửi một thông điệp rõ ràng tới Moskva về sự đoàn kết của phương Tây mà không vượt qua một lằn ranh đỏ có thể dẫn đến một cuộc đối đầu trực tiếp. Tuy nhiên, dù được sự ủng hộ mạnh mẽ từ Ukraine, nhưng những rào cản về công luận và sự phản đối của Nga đang tạo ra một bức tranh phức tạp.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc