Bài toán khó với Đức khi muốn giảm phụ thuộc Mỹ và tăng cường quốc phòng

Thủ tướng Đức Olaf Scholz (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc họp báo chung ở Berlin ngày 16/2/2024. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo Đài phát thanh Quốc tế Đức Deutsche Welle ngày 4/3, cuộc tranh cãi căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng vào ngày 28/2 đã đặt nước Đức vào tình thế phải tái định hình chiến lược an ninh quốc gia. Các đảng chính trị hàng đầu tại Đức đang xem xét việc đầu tư hàng trăm tỷ euro vào quốc phòng, nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng minh Mỹ.

Mối quan hệ với Mỹ đang thay đổi cơ bản

"Trong tương lai gần, Mỹ sẽ không phải là đối tác đáng tin cậy của châu Âu về mặt giá trị và lợi ích", nhà khoa học chính trị Carlo Masala từ Đại học Bundeswehr ở Munich nhận định trong cuộc phỏng vấn với đài phát thanh công cộng Deutschlandfunk. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý: "Trong một số trường hợp, họ chắc chắn sẽ có nhiều lợi ích chung với chúng tôi hơn là với các quốc gia khác".

Trong bối cảnh này, chuyên gia Masala đề xuất một hướng đi mới: "Trong những trường hợp như vậy, tôi tin rằng châu Âu sẽ hấp dẫn hơn đối với Mỹ như một đối tác nếu họ độc lập".

Sự thay đổi trong quan hệ Đức - Mỹ diễn ra sau vụ việc gây chấn động khi Tổng thống Trump công khai chỉ trích Tổng thống Zelensky trước truyền thông và từ bỏ mọi biểu hiện đoàn kết. Theo chuyên gia Claudia Major thuộc Viện các vấn đề quốc tế và an ninh Đức, điều này đồng nghĩa với việc "chúng tôi phải nhận ra rằng đồng minh quan trọng nhất của chúng tôi không còn hành động như một đồng minh nữa mà thay vào đó đang trở thành mối đe dọa an ninh đối với châu Âu".

Cuộc khủng hoảng này xảy ra vào thời điểm đặc biệt nhạy cảm khi Đức đang trong quá trình thành lập chính phủ mới sau cuộc bầu cử liên bang cách đây hơn 1 tuần. Chính phủ mới nhiều khả năng sẽ do ông Friedrich Merz, lãnh đạo đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) bảo thủ, một chính trị gia chưa từng giữ chức vụ công, đứng đầu.

Trong giai đoạn chuyển tiếp này, Thủ tướng sắp mãn nhiệm Olaf Scholz (SPD) đã không thể hiện vai trò nổi bật trong các cuộc thảo luận quốc tế. Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã tổ chức cuộc họp ở London để bày tỏ sự ủng hộ đối với Kiev và thảo luận về khả năng đề xuất lệnh ngừng bắn giữa Nga và Ukraine.

Dù vậy, có những lý do chính đáng khiến Đức phải thận trọng. Trong thời kỳ chuyển tiếp giữa các chính phủ, thủ tướng sắp mãn nhiệm thường sẽ hạn chế đưa ra các quyết định và tuyên bố chính trị có tầm ảnh hưởng sâu rộng.

Nỗ lực tăng cường quốc phòng

Lãnh đạo Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) Lars Klingbeil, người được dự đoán sẽ trở thành Bộ trưởng Ngoại giao tiếp theo của Đức, đã nhấn mạnh trách nhiệm của chính phủ Đức tương lai: "Đức sẽ cùng với Ba Lan và Pháp để tạo ra sự ổn định ở châu Âu", đồng thời gọi vụ việc tại Nhà Trắng trên là một "lời cảnh tỉnh".

Các cuộc thảo luận về một khoản đầu tư khổng lồ cho quân đội Đức đang diễn ra sôi nổi tại Berlin. Mục tiêu là cho phép quân đội nước này có khả năng tự bảo vệ mà không cần đến sự hỗ trợ của Mỹ, đồng thời duy trì hỗ trợ cho Ukraine trong cuộc xung đột với Nga.

Các khoản đầu tư được đề xuất lên đến 400 tỷ euro (khoảng 419 tỷ USD), một con số khổng lồ mà Đức sẽ phải vay. Khoản tiền này được gọi là "quỹ đặc biệt". Tuy nhiên, việc thông qua sẽ đòi hỏi đa số hai phần ba phiếu trong Quốc hội Đức, điều khó thực hiện trong Quốc hội mới ghi nhận sự trỗi dậy của phe cực hữu.

Áp lực để đạt được thỏa thuận về tăng cường quốc phòng cao hơn bao giờ hết. Ông Merz đã bày tỏ ý định thành lập chính phủ liên minh giữa CDU, đảng liên kết Bavarian CSU và SPD vào lễ Phục sinh. Tuy nhiên, ông thừa nhận: "Chúng tôi muốn làm điều gì đó cho quân đội Đức, một vấn đề đã trở nên rõ ràng hơn vào cuối tuần trước sau các sự kiện tại Nhà Trắng. Nhưng chúng tôi vẫn chưa đạt được thỏa thuận".

Vào ngày 5/3, Thủ tướng Olaf Scholz sẽ gặp ông Merz để thảo luận riêng về các bước tiếp theo. Cuộc gặp này sẽ tập trung vào câu hỏi quan trọng nhất: Làm thế nào để Đức đảm bảo an ninh của chính mình, một nhiệm vụ mà Mỹ đã đảm nhận kể từ khi Thế chiến II kết thúc vào năm 1945?

Như vậy, trong bối cảnh địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng, Đức - nền kinh tế lớn nhất châu Âu - đang phải đối mặt với thách thức chưa từng có kể từ sau Chiến tranh Lạnh: xây dựng một chính sách đối ngoại và quốc phòng độc lập hơn trong khi vẫn duy trì vai trò then chốt của mình trong việc hỗ trợ Ukraine.

Vũ Thanh/Báo Tin tức