Bàn cân lợi ích

Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt thỏa thuận ngừng bắn ở tỉnh Idlib của Syria, sau sáu giờ đàm phán giữa các nhà lãnh đạo hai nước tại Ðiện Kremlin, trong chuyến thăm chóng vánh tới Nga của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan. Ðây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh Moscow và Ankara nỗ lực hóa giải bất đồng sâu sắc liên quan những diễn biến nóng tại chiến trường Syria.

Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua giai đoạn khó khăn trong quan hệ hai nước, nảy sinh từ những bất đồng liên quan tình hình leo thang xung đột ở Idlib, tây bắc Syria. Lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào quân đội Syria được Nga hậu thuẫn khiến hàng chục binh sĩ Syria thiệt mạng, thậm chí đe dọa cả căn cứ không quân Hơ-mây-mim của Nga ở khu vực. Căng thẳng ở Idlib gia tăng sau khi máy bay chiến đấu của Syria liên tiếp bị lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi. Ankara tăng cường hoạt động quân sự nhằm trả đũa các vụ không kích mà Thổ Nhĩ Kỳ quy trách nhiệm cho Chính phủ Syria khiến hàng chục binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ chết. Các động thái này đánh dấu sự leo thang nghiêm trọng giữa các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, làm dấy lên nguy cơ xảy ra cuộc đụng độ toàn diện giữa hai bên.

Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ tránh xung đột trực tiếp với Nga, song giữa hai bên “lời qua tiếng lại” cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận Sochi về việc ngừng bắn tại Idlib ký hồi năm 2018. Nga cáo buộc Thổ Nhĩ Kỳ không thực hiện nghĩa vụ của nước này về thiết lập khu phi quân sự tại Idlib, mà thay vào đó lại hậu thuẫn phiến quân. Bộ Quốc phòng Nga thậm chí cho rằng, các “thành trì khủng bố” đã hợp nhất với những “tiền đồn” của Thổ Nhĩ Kỳ ở Idlib, dẫn tới những cuộc tiến công hằng ngày nhằm vào căn cứ không quân của Nga tại Syria. Trong khi đó, phản đối mạnh mẽ chiến dịch quân sự mà quân đội Syria triển khai ở Idlib dưới sự hỗ trợ của Nga để truy quét phiến quân, Thổ Nhĩ Kỳ đã huy động một lực lượng lớn binh sĩ cùng trang thiết bị quân sự tới khu vực này nhằm sẵn sàng cho một cuộc chiến lớn với quân đội Syria.

Cuộc khủng hoảng ở Syria bế tắc khi Thổ Nhĩ Kỳ và Nga khó tìm được tiếng nói chung nhằm giảm căng thẳng ở Idlib. Hai bên chìm trong “mớ bòng bong” những toan tính chiến lược của các bên ở Syria. Với quân đội Syria, giải phóng thành phố Idlib có ý nghĩa quan trọng, vì đây là thành trì cuối cùng của phiến quân. Hiện, một loạt các nhóm đối lập kiểm soát Idlib, trong đó có tổ chức HTS, nhóm tách ra từ nhánh Al-Qaeda tại Syria, bị Nga liệt vào danh sách khủng bố và Moscow tuyên bố sẽ “nhổ tận gốc” các phần tử khủng bố của nhóm này. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ lại hậu thuẫn nhóm phiến quân ở khu vực biên giới Syria nhằm thực hiện mục tiêu thiết lập một vùng đệm có thể giúp Ankara ngăn chặn các nguy cơ an ninh, nhất là mối đe dọa từ lực lượng người Cuốc ở Syria, vốn bị Ankara coi là khủng bố.

Tại cuộc gặp ở Moscow vừa qua, Tổng thống Nga V.Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan thúc đẩy nỗ lực ngoại giao nhằm giảm căng thẳng ở Idlib. Tổng thống Nga V.Putin nhấn mạnh, tình hình Idlib trở nên tồi tệ, buộc ông phải trao đổi trực tiếp với lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ. Nga khẳng định lập trường nhất quán ủng hộ toàn vẹn lãnh thổ của Syria, tiếp tục hỗ trợ chính quyền Damascus chống khủng bố, đồng thời tuân thủ những cam kết trong thỏa thuận Sochi với Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Tổng thống T.Erdogan nhấn mạnh, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không ở lại lâu dài trên lãnh thổ Syria, hy vọng Nga tác động tới chính quyền Syria. Văn kiện mà hai bên đạt được trong chuyến thăm Nga lần này của ông Erdogan gồm các cam kết chấm dứt mọi hoạt động giao tranh, tạo ra một hành lang an toàn trải dài 6 km ở Idlib và tiến hành các cuộc tuần tra chung giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ ở khu vực này.

Tình hình Idlib đã yên tĩnh hơn ngay sau thời điểm lệnh ngừng bắn giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có hiệu lực (từ ngày 6-3). Kết quả chuyến thăm Nga của Tổng thống T.Erdogan đã tạo bước đột phá cần thiết hướng tới giảm căng thẳng ở Idlib. Tuy nhiên, việc duy trì ngừng bắn vẫn không phải dễ dàng, khi những toan tính lợi ích trên tiếp tục được các bên đưa lên bàn cân và khó có thể thỏa hiệp.

KIM ANH