Bàn giải pháp triển khai đánh giá bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh

Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Ngày 12/12, tại Hà Nội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học tham vấn nội dung, cách thức triển khai đánh giá độc lập bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh. Bà Hà Thị Nga, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; ông Vũ Văn Tiến, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng Ban Tuyên giáo Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam chủ trì Hội thảo.

Hội thảo nhằm thực hiện ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại Đại hội đại biểu Đảng bộ MTTQ, các đoàn thể Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, trong đó giao MTTQ Việt Nam chủ trì xây dựng và tổ chức đánh giá độc lập Bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh.

Tham dự Hội thảo có lãnh đạo các bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học và thành viên Hội đồng tư vấn Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Ông Vũ Văn Tiến, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng Ban Tuyên giáo Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát biểu đề dẫn tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, ông Vũ Văn Tiến, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng Ban Tuyên giáo Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam nêu rõ, niềm tin xã hội là nền tảng của ổn định chính trị – xã hội, là yếu tố tạo nên sự đồng thuận và là nguồn lực tinh thần để thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Việc xây dựng Bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh xuất phát từ nền tảng chính trị - pháp lý vững chắc mà Đảng ta đã xác lập.

“Với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, chúng ta khẳng định vị trí trung tâm của Nhân dân trong toàn bộ quá trình hoạch định và triển khai chính sách. Củng cố niềm tin của Nhân dân phải dựa trên kết quả thực chất, hiệu quả quản trị và sự minh bạch trong tổ chức thực hiện.

Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc đo lường độc lập niềm tin xã hội càng trở nên cấp thiết", ông Vũ Văn Tiến nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết thực tiễn cho thấy, niềm tin của Nhân dân chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ chất lượng cung ứng dịch vụ công, mức độ minh bạch, thái độ và trách nhiệm công vụ, cơ chế để Nhân dân tham gia quản lý xã hội và sự an toàn – gắn kết của cộng đồng.

Do đó, Bộ chỉ số niềm tin xã hội cần được xây dựng trên nền tảng khoa học, độc lập và thực tiễn; cấu trúc rõ ràng; phương pháp đo lường phù hợp với điều kiện Việt Nam nhưng tiếp cận các chuẩn mực quốc tế; bảo đảm tính so sánh theo thời gian và giữa các địa phương; phản ánh chân thực cảm nhận của người dân và ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số.

Đại biểu tham dự Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Theo ông Vũ Văn Tiến, bộ chỉ số phải trả lời được những câu hỏi lớn: Niềm tin của người dân đang ở mức nào? Điểm mạnh, điểm yếu của mỗi địa phương nằm ở đâu? Những yếu tố nào thúc đẩy hoặc làm suy giảm niềm tin? Địa phương cần giải pháp gì để củng cố niềm tin xã hội một cách bền vững?

Nhấn mạnh Hội thảo đóng vai trò quan trọng trong quá trình triển khai đánh giá độc lập bộ chỉ số niềm tin xã hội, ông Vũ Văn Tiến cho rằng, đây là nhiệm vụ mới, phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị công phu và khi ban hành sẽ trở thành công cụ quan trọng phục vụ công tác giám sát, phản biện xã hội, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, tăng cường niềm tin của Nhân dân và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Cùng với đó sẽ hình thành tư duy “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”, vì lợi ích chung của đội ngũ cán bộ bởi chỉ khi người cán bộ đủ bản lĩnh thì cơ chế phân vai trong hệ thống chính trị mới có thể vận hành bộ máy hành chính mới thực sự “hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”, phục vụ nhân dân.

Đảm bảo nguyên tắc độc lập và khách quan trong đánh giá chỉ số

Chia sẻ kinh nghiệm xây dựng bộ chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và một số đề xuất đối với MTTQ Việt Nam trong việc xây dựng bộ chỉ số, ông Đậu Anh Tuấn, Ủy viên Ban Thường trực, Phó Tổng thư ký VCCI cho biết, trải qua gần hai thập kỷ, dữ liệu chuỗi thời gian của PCI đã cung cấp một bức tranh sống động và khoa học về sự vận động của nền quản trị địa phương tại Việt Nam.

Ông Đậu Anh Tuấn, Ủy viên Ban Thường trực, Phó Tổng thư ký VCCI phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Dựa trên kinh nghiệm kỹ thuật và thực tiễn triển khai PCI, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, trong việc xây dựng Bộ chỉ số niềm tin xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần đảm bảo tuyệt đối nguyên tắc độc lập và khách quan.

Việc đánh giá niềm tin xã hội cần được thực hiện bởi một Hội đồng chuyên gia độc lập hoặc sử dụng đơn vị nghiên cứu độc lập có uy tín. Cần tuyệt đối tránh tình trạng các đơn vị chịu sự đánh giá lại tham gia vào quy trình thu thập hoặc xử lý dữ liệu.

Cùng với đó cần thiết lập quy trình bảo mật danh tính nghiêm ngặt; Kết hợp dữ liệu khảo sát và dữ liệu thống kê và gắn kết quả đo lường với trách nhiệm giải trình bởi sức mạnh của một bộ chỉ số không chỉ nằm ở bảng xếp hạng mà ở áp lực cải cách tạo ra sau đó.

Kết quả của Bộ chỉ số niềm tin xã hội cần được sử dụng như một công cụ giám sát quyền lực, gắn với trách nhiệm giải trình của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương. Cần xây dựng cơ chế để chính quyền các cấp phải tổ chức đối thoại, giải trình và đưa ra kế hoạch khắc phục cụ thể khi chỉ số niềm tin trong lĩnh vực nào đó sụt giảm.

TS. Bùi Phương Đình, Phó Giám đốc, Học viện Hành chính và Quản trị công, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Để bảo đảm tính khả thi và giá trị ứng dụng của bộ chỉ số, TS. Bùi Phương Đình, Phó Giám đốc, Học viện Hành chính và Quản trị công, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, cần thống nhất khung đo lường gồm bốn nhóm chỉ số và mười hai chỉ số thành phần, bảo đảm mỗi nhóm phản ánh được khía cạnh cốt lõi của niềm tin xã hội.

Việc chuẩn hóa cấu trúc bộ chỉ số giúp tạo sự đồng nhất, giúp các tỉnh, thành phố có cơ sở so sánh khách quan và theo dõi sự thay đổi qua các giai đoạn phát triển.

Cũng theo TS. Bùi Phương Đình, cần ban hành hướng dẫn phương pháp luận chi tiết, bao gồm quy trình khảo sát, tiêu chuẩn dữ liệu, kỹ thuật phân tích và cách thức tổng hợp điểm số. Việc này bảo đảm mọi địa phương áp dụng cùng một chuẩn đo lường, tránh khác biệt trong cách hiểu và thực thi, đồng thời nâng cao tính công bằng và so sánh được của kết quả đánh giá.

“Cần đẩy mạnh ứng dụng dữ liệu số, công nghệ phân tích dữ liệu lớn và công cụ giám sát trực tuyến để tăng độ chính xác, tiết giảm chi phí và mở rộng phạm vi thu thập thông tin. Các nền tảng số có thể hỗ trợ thu thập phản ánh của người dân theo thời gian thực, phân tích xu hướng niềm tin và phát hiện sớm những vấn đề cần điều chỉnh chính sách”, TS. Bùi Phương Đình gợi mở.

Ông cũng cho rằng cần công bố kết quả đánh giá định kỳ hằng năm để tạo cơ chế giám sát xã hội, thúc đẩy minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương. Việc công khai kết quả không chỉ khuyến khích các địa phương cải thiện chất lượng quản trị mà còn giúp người dân nắm bắt thông tin đầy đủ, từ đó củng cố niềm tin vào nỗ lực cải cách của Nhà nước.

Định hướng cách thức triển khai, phối hợp thực hiện bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh

Nêu định hướng cách thức triển khai, phối hợp thực hiện bộ chỉ số niềm tin xã hội cấp tỉnh, PGS. TS. Lê Bá Trình, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho rằng, bộ chỉ số phải đo đếm được mức độ niềm tin của người dân đối với chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước; hiệu quả vận hành và đánh giá năng lực, phẩm chất, đạo đức cán bộ của hệ thống chính trị trên địa bàn cấp tỉnh.

Đồng thời phải nắm được ý kiến, nguyện vọng, đánh giá của người dân về những kết quả tích cực và những khó khăn, yếu kém trong tổ chức và hoạt động, sử dụng con người của các tổ chức trong hệ thống chính trị ở địa phương để phục vụ công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; kiến nghị các cơ quan, tổ chức liên quan kịp thời phát huy mặt tích cực; xử lý mặt tiêu cực, góp phần quan trọng vào việc cải thiện, nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ nhân dân của hệ thống chính trị ở địa phương.

PGS. TS. Lê Bá Trình, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Theo PGS. TS. Lê Bá Trình, bộ chỉ số phải bảo đảm tính khách quan, khoa học và toàn diện trong triển khai thực hiện; Bảo đảm tính chính xác, kịp thời trong việc sử dụng các thành quả của công nghệ thông tin, chuyển đổi số, góp phần quan trọng vào việc xây dựng cơ sở dữ liệu về tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên nền tảng Mặt trận số.

Đặc biệt là phải bảo đảm tính đồng bộ giữa sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, trách nhiệm phối hợp của chính quyền và vai trò chủ trì tổ chức phối hợp thực hiện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Từ đó, PGS. TS. Lê Bá Trình đã gợi mở phương thức triển khai thực hiện ở Trung ương, trong đó có đề cập đến việc tổ chức tập huấn (trực tuyến hoặc trực tiếp) đến Bộ phận thường trực triển khai Bộ Chỉ số cấp tỉnh (Ban Tuyên giáo, công tác xã hội (nơi có thành lập) hoặc Văn phòng hoặc Ban dân chủ, giám sát và phản biện xã hội, tùy theo cơ cấu tổ chức bộ máy chuyên trách của mỗi Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh/thành phố; cán bộ của 5 tổ chức chính trị, xã hội và Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam tham gia bộ phận thường trực triển khai công việc.

“Dự kiến Bộ chỉ số gồm 5 nhóm chính, 23 chỉ số thành phần, trong đó chỉ số niềm tin vào hệ thống chính trị; Niềm tin vào pháp luật và thực thi pháp luật; Niềm tin vào kinh tế - môi trường đầu tư; Niềm tin vào an sinh xã hội; Niềm tin vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị, xã hội; hội quần chúng”, PGS. TS. Lê Bá Trình nêu ý kiến.

TS. Tạ Văn Sỹ, Nguyên Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng cho rằng, để thực hiện hiệu quả việc đánh giá chỉ số, Mặt trận không thể đứng một mình, mà cần một cơ chế phối hợp vận hành hiệu quả, với các nguyên tắc: phân định rõ trách nhiệm giữa các chủ thể; bảo đảm tính độc lập của khâu đánh giá; tạo điều kiện thuận lợi để khảo sát nhưng không can thiệp vào nội dung và kết quả; thúc đẩy sự tham gia của các chuyên gia khoa học, tổ chức nghiên cứu, tổ kỹ thuật như một bảo chứng về tính chuẩn mực và tính liêm chính dữ liệu.

Để Bộ chỉ số được duy trì thường xuyên, TS. Tạ Văn Sỹ gợi mở cần xây dựng một mô hình vận hành bền vững. Mô hình đó phải có: nguồn nhân lực chuyên sâu, chuyên gia phương pháp luận, đội khảo sát đạt chuẩn kỹ thuật, cơ sở dữ liệu đủ lớn và ổn định, cùng nguồn lực tài chính được bảo đảm trung hạn và dài hạn. Cách tiếp cận “lộ trình từng bước” là phù hợp: thí điểm - hoàn thiện mô hình - mở rộng triển khai - chuẩn hóa quốc gia. Điều này vừa bảo đảm tích lũy kinh nghiệm, vừa hạn chế rủi ro phương pháp, vừa tạo điều kiện để hệ thống Mặt trận các cấp thích ứng với mô hình quản trị mới dựa trên dữ liệu chứng cứ.

“Kết quả đánh giá Bộ chỉ số niềm tin xã hội khi được công bố đúng cách và sử dụng hiệu quả sẽ trở thành nguồn tham chiếu quan trọng phục vụ hoạch định chính sách, cải thiện chất lượng quản trị công, định hướng truyền thông chính sách và củng cố niềm tin của Nhân dân.

Bà Hà Thị Nga, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Việc sử dụng kết quả không nên dừng ở mức “thông tin”, mà phải trở thành chất liệu để kiến nghị chính sách; truyền thông nâng cao niềm tin; thúc đẩy cải cách hành chính; tăng cường giám sát xã hội; đánh giá hiệu quả phục vụ của các cơ quan công quyền và nâng cao vai trò đại diện của Mặt trận trong việc phản ánh tâm tư, nhu cầu và mong đợi chính đáng của người dân.”, TS. Tạ Văn Sỹ nói.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu tham dự Hội thảo, Phó Chủ tịch Hà Thị Nga nhấn mạnh, ý kiến của đại biểu sẽ là cơ sở để Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam xây dựng bộ chỉ số trong thời gian tới đảm bảo tính khoa học, độc lập, khách quan trong đánh giá, chuẩn hóa quy trình và đảm bảo tính công khai, minh bạch để đánh giá mức độ hài lòng của nhân dân trong thực hiện chủ trương, đường lối, triển khai các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương và đáp ứng sự tin tưởng của người dân, của toàn xã hội.

Đại biểu tham luận tại Hội thảo. Ảnh: MTTQ

Cũng theo Phó Chủ tịch Hà Thị Nga, việc hoàn thiện bộ chỉ số sẽ góp phần hoàn thiện mối quan hệ giữa chính quyền với nhân dân và tạo ra công cụ quan trọng để đáp ứng yêu cầu thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong thời gian tới, từ đó góp phần phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khẳng định vai trò, vị trí của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Nhấn mạnh đây là nhiệm vụ mới, chưa có tiền lệ và yêu cầu MTTQ Việt Nam cần sớm hoàn thiện để đưa vào thực tiễn, Phó Chủ tịch Hà Thị Nga mong muốn sẽ tiếp tục nhận được sự đồng hành, phối hợp của các chuyên gia, nhà khoa học, Hội đồng tư vấn trong quá trình xây dựng bộ chỉ số.

MTTQ