Báo chí cách mạng - Vũ khí sắc bén của Đảng trong đấu tranh và xây dựng

Từ nhận thức cơ sở đó, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành người “có duyên nợ với báo chí”, người đã sáng lập Báo Thanh niên, khai sinh nền báo chí cách mạng Việt Nam, Người đã làm báo và gắn bó cả cuộc đời hoạt động cách mạng của mình với báo chí.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài; Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong; Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Nguyễn Doãn Toản chúc mừng Ban Biên tập và các nhóm tác giả Báo Kinh tế & Đô thị đoạt Giải Báo chí về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị thành phố Hà Nội lần thứ VII - năm 2024. Ảnh: Thanh Hải

Báo Thanh niên số 1 ra ngày 21/6/1925 đã chỉ ra: “Để dẫn dắt Nhân dân làm một sự nghiệp vĩ đại cần phải có một sức lãnh đạo. Sức lãnh đạo đó không phải của một vài người thôi, mà sinh ra từ sự hiệp lực của hàng nghìn, hàng vạn người… Muốn cho hàng nghìn, hàng vạn người ấy đoàn kết chặt chẽ với nhau, thì họ phải cùng một ý chí như nhau, họ phải theo đuổi cùng một mục đích như nhau, có vậy mới có đoàn kết”. Bác Hồ sáng lập Báo Thanh niên và khai sinh nền báo chí cách mạng chính là nhằm mục đích xây dựng báo chí thành vũ khí sắc bén của Đảng góp phần tạo nên “sự hiệp lực của hàng nghìn, hàng vạn người”, làm cho “hàng nghìn, hàng vạn” người dân Việt Nam có “cùng một ý chí như nhau”, “theo đuổi cùng một mục đích như nhau”.

Trong quá trình phát triển suốt 100 năm qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã trung thành với tôn chỉ, mục đích đặt ra từ ban đầu, trở thành vũ khí sắc bén của Đảng, đồng hành với dân tộc từ trong cuộc đấu tranh gian khổ, hy sinh, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp, đánh đuổi các đội quân xâm lược hùng mạnh của đế quốc Nhật, đế quốc Pháp và đế quốc Mỹ, vì độc lập tự do của Tổ quốc, cũng như trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước vì hạnh phúc của Nhân dân, làm nên những trang sử vẻ vang, rất đỗi tự hào.

Vũ khí sắc bén của Đảng trong đấu tranh giải phóng, chống thực dân đế quốc xâm lược vì độc lập, tự do cho dân tộc

Trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, khắc nghiệt của cuộc đấu tranh vì độc lập tự do của Tổ quốc, báo chí cách mạng trở thành vũ khí chiến đấu, “công cụ tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo” của Đảng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định. Trong những năm tháng trước khi Đảng ra đời, cách mạng còn trong trứng nước, những số báo Thanh niên, Tạp chí Đỏ do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập và xuất bản từ nước ngoài, bí mật chuyển về trong nước, đến được với những người yêu nước, thực sự là một tờ hịch cách mạng, có ý nghĩa vô cùng quý báu. Nhiều tờ báo đã bí mật xuất bản trong nước như: Búa liềm, Cờ Cộng sản, Nhân loại; các báo ở các địa phương: Sao đỏ ở Hải Phòng, Mỏ than ở Hồng Quảng, Tia sáng ở Nam Định, Bôn sơ vích ở Trung Kỳ... và một số tờ báo khác xuất bản ở nước ngoài như Công Nông, Lính cách mệnh, Đồng thanh, Thân ái… Báo Thanh niên cùng các tờ báo cách mạng trong thời kỳ này đã góp phần quan trọng trong truyền bá tư tưởng cách mạng, giáo dục tinh thần yêu nước, huấn luyện đội ngũ cán bộ, chuẩn bị cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trong giai đoạn 1930 -1939, nhất là từ năm 1936 khi Mặt trận Bình dân thắng cử cầm quyền ở Pháp đến năm 1939, các báo của các tổ chức của Đảng được xuất bản khắp các địa phương, khu vực trong cả nước, trong đó, Le Travail, Notre voix, Tin tức, Đời nay… ở Bắc kỳ; La Lutte, L’Anvant garde, Dân chúng… ở Nam kỳ và Nhành lúa, Dân… ở Trung kỳ. Đây là thời kỳ báo chí cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng hoạt động công khai kết hợp bán công khai, mở rộng tầm ảnh hưởng trong xã hội, phát động nhiều hình thức đấu tranh phong phú, chuẩn bị lực lượng cho cao trào cách mạng 1941-1945 tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.

Năm 1941 đến 1945, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, đã chỉ đạo xuất bản tờ Việt Nam độc lập. Cùng với Việt Nam độc lập, nhiều tờ báo khác như: Giải phóng, Cứu quốc, Cờ Giải phóng, Tạp chí Cộng sản, Lao động, Bẻ xiềng… được xuất bản, đáp ứng yêu cầu chuẩn bị Tổng khởi nghĩa. Các cơ quan báo chí như: Sự thật, Nhân dân, Tiền phong, Văn nghệ, Sao vàng, Lao động, Quân đội nhân dân, Nhân dân miền Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Tiếng nói Nam Bộ... trở thành một hệ thống các phương tiện phục vụ công tác giáo dục chính trị tư tưởng, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu và sản xuất trong Kháng chiến chống thực dân Pháp.

Trong Kháng chiến chống Mỹ cứu nước, dòng báo chí “giải phóng” ở miền Nam như: Quân Giải phóng, Văn nghệ Giải phóng, Phụ nữ Giải phóng, Đài Phát thanh Giải phóng... là nguồn thông tin chính yếu, công cụ quan trọng của Đảng để lãnh đạo của cách mạng miền Nam. Trong không ít chiến dịch quân sự, các đài phát thanh còn là phương tiện truyền đạt nhiều mệnh lệnh chiến đấu. Ở miền Bắc, sau khi đế quốc Mỹ phát động cuộc chiến tranh phá hoại, mở rộng chiến tranh ra cả nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí trở thành phương tiện quyết định trong cổ vũ, nhân rộng các phong trào cách mạng của quần chúng Nhân dân như: Thanh niên ba sẵn sàng, Phụ nữ ba đảm đang, Sóng Duyên Hải, Gió Đại Phong, Cờ Ba nhất... Trong nhiều trường hợp, báo chí trở thành “bà đỡ” cho những tấm gương người tốt việc tốt tiêu biểu, những điển hình xuất sắc trong sản xuất và chiến đấu, có sức cổ vũ, động viên to lớn đối với bộ đội, Nhân dân trong thời kỳ chiến tranh khốc liệt.

Ngay trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt của các nhà tù đế quốc, thực dân, những người cộng sản cũng tìm mọi cách để ra những số báo bí mật, đặc biệt. Đó là các báo Lao tù đỏ, Con đường chính, Đường cách mạng... ở nhà tù Hỏa Lò; Suối reo, Bình minh sông Đà... ở nhà tù Sơn La; Người tù đỏ, Ý kiến chung, Độc lập, Tiếng sóng bể, Hòn Cau tuần báo... ở nhà tù Côn Đảo thời kỳ Kháng chiến chống Pháp. Tuy chỉ là những tờ báo viết tay, độc bản, thô sơ, nhưng những tờ báo này đã là những ngọn lửa bùng lên trong tối tăm tù ngục, thắp sáng niềm tin, cổ vũ ý chí chiến đấu và giáo dục nâng cao nhận thức về cách mạng cho những người cộng sản, cảm hóa những người yêu nước trong ngục tù đế quốc, thực dân.

Có thể khẳng định, ở mọi thời kỳ đấu tranh cách mạng, trong mọi điều kiện, môi trường xã hội, báo chí cách mạng đều có mặt trên hàng đầu của trận tuyến tư tưởng của Đảng, truyền bá Chủ nghĩa Mác - Lê nin, thức tỉnh quần chúng, tập hợp lực lượng, vận động và tổ chức Nhân dân thực hiện những nhiệm vụ chính trị, góp phần làm nên những thắng lợi vĩ đại trong đấu tranh vì độc lập, tự do, thống nhất đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Công cụ lãnh đạo của Đảng trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước

Trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước theo con đường chủ nghĩa xã hội, nền báo chí cách mạng thực sự đóng vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân; là công cụ lãnh đạo, tổ chức thực hiện các mục tiêu, chiến lược; là vũ khí đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; là vũ khí đấu tranh chính trị, tư tưởng, bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước, bảo vệ Nhân dân, bảo vệ chế độ. Trong bất cứ lĩnh vực nào, nhiệm vụ chiến lược nào, báo chí cũng có những đóng góp to lớn, quan trọng, để lại những dấu ấn không thể phai mờ.

Trong suốt quá trình mày mò tìm tòi con đường, phương thức tổ chức sản xuất phát triển kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội trong điều kiện đất nước vừa ra khỏi cuộc chiến tranh tàn khốc suốt 30 năm, báo chí trở thành tiếng nói đầy trách nhiệm, góp phần phục vụ T.Ư Đảng đề ra những chủ trương, quyết sách quan trọng để khôi phục, phát triển sản xuất, ổn định đời sống Nhân dân. Có thể nói, hai cuộc vận động đổi mới quản lý thị trường “giá - lương - tiền” và cải tiến quản lý sản xuất nông nghiệp, là hai cuộc vận động trong đó thể hiện rõ nhất, đặc sắc nhất vai trò của báo chí là cầu nối giữa ý Đảng với lòng dân, là nguồn cung cấp các cơ sở thực tiễn vô cùng quý báu cho những chủ trương sáng tạo trong phát triển kinh tế - xã hội của Đảng. Đặc biệt, những thông tin báo chí phân tích đánh giá thực tế một cách khách quan, ủng hộ mô hình “khoán chui” ở Đồ Sơn, Hải Phòng, khoán hộ ở các huyện Vĩnh Lạc, Lâm Thao của Vĩnh Phú góp phần vào sự ra đời của phương thức khoán trong chỉ thị 100 năm 1981 của Ban Bí thư và khoán trong Nghị quyết 10 năm 1988 của Bộ Chính trị, đã mở ra sự phát triển thần kỳ của nông nghiệp Việt Nam trong gần 40 năm qua.

Quá trình xây dựng, phát triển đất nước trong 40 năm thực hiện đường lối Đổi mới của Đảng không thể không đánh giá cao vai trò to lớn của báo chí truyền thông. Đó là vai trò phản ánh trực tiếp bối cảnh đất nước và thế giới, cung cấp các cơ sở khoa học, thực tiễn, góp phần đổi mới nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, vai trò tham gia hoạch định, phản biện để hoàn thiện đường lối, chủ trương, chính sách xây dựng, phát triển. Đó là vai trò công cụ lãnh đạo của Đảng trong tổ chức thực hiện các đường lối, chủ trương thể hiện qua những chiến dịch truyền thông chính sách, phản ánh kịp thời các mô hình tiên tiến, các kinh nghiệm tốt, các bài học hay của các cá nhân, đơn vị, địa phương, mở ra khả năng, điều kiện thuận lợi nhằm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đó là vai trò cầu nối, công cụ xây dựng mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, kết nối ý Đảng với lòng dân, tạo điều kiện ổn định chính trị - xã hội, góp phần nâng cao sức mạnh, hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo của Đảng, tăng cường sự bền vững của chế độ.

Trong môi trường chính trị thế giới vô cùng phức tạp sau khi Liên Xô và hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới sụp đổ sau năm 1991, cuộc đấu tranh chính trị, tư tưởng nhằm bảo vệ Đảng, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Đảng, Nhà nước, bảo vệ chế độ và định hướng xã hội chủ nghĩa, trở nên vô cùng phức tạp. Báo chí của chúng ta trở thành vũ khí đấu tranh chính trị, tư tưởng vô cùng quan trọng, có sức mạnh to lớn trong vạch mặt, chỉ tên, đấu tranh làm thất bại những âm mưu chống phá của các thế lực phản động, góp phần tăng cường niềm tin của Nhân dân, bảo vệ Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội ta, bảo vệ công cuộc Đổi mới, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của chúng ta.

Ở trong nước, báo chí, truyền thông là vũ khí sắc bén, mạnh mẽ đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Không chỉ phát hiện phần lớn các vụ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, báo chí còn theo đuổi suốt quá trình xử lý các vụ việc, thông tin kịp thời tình hình về mức độ, cách thức xử lý, tạo dư luận xã hội rộng rãi, góp phần thúc đẩy giải quyết đến cùng các vụ việc. Với hoạt động này, báo chí trở thành công cụ giám sát, cảnh báo, góp phần quan trọng vào nhiệm vụ xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, tình yêu và ý thức trách nhiệm của Nhân dân đối với chế độ, với dân tộc.

Trong hòa bình xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc, hệ thống báo chí, truyền thông là nhịp cầu hữu nghị, hội nhập, kết nối văn hóa giữa đất nước ta với văn hóa các dân tộc trên toàn thế giới. Thông qua báo chí và truyền thông, người dân nước ta được tiếp nhận và qua đó chọn lọc tiếp thu những giá trị văn hóa tinh hoa tốt đẹp của nhân loại, phù hợp với văn hóa dân tộc; cả thế giới biết đến những thành tựu to lớn của công cuộc Đổi mới, những giá trị văn hóa nhân văn, thân thiện, văn minh của dân tộc ta, từ đó tăng cường sức mạnh mềm cho đất nước, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hội nhập toàn diện của đất nước.

100 năm đồng hành với dân tộc, trải qua nhiều khó khăn, thử thách khắc nghiệt, báo chí cách mạng không chỉ là chứng nhân lịch sử, mà thực sự là cầu nối giữa Đảng với Nhân dân; là vũ khí sắc bén trong đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc; là công cụ hữu hiệu của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước; là một bộ phận tạo thành, không thể tách rời của toàn bộ sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng lớp lớp các thế hệ người làm báo cách mạng đã dày công lao động sáng tạo, bằng mồ hôi, công sức và cả máu xương của mình để viết nên lịch sử vẻ vang của nền báo chí cách mạng, một nền báo chí chiến đấu, đầy chất nhân văn và bản sắc Việt Nam; để lại cho chúng ta những bài học kinh nghiệm vô cùng quý báu. Đó chính là vốn liếng, hành trang vô cùng quý giá để báo chí Việt Nam bước tiếp cùng dân tộc, cùng đất nước, viết tiếp những thành công trong Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.q

GS.TS Tạ Ngọc Tấn

Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận T.Ư

GS.TS Tạ Ngọc Tấn