Báo chí chuyển mình mạnh mẽ trong thời đại số

Hòa nhập xu thế chung

Nếu trước đây, công việc của một phóng viên được phân định rõ ràng: Người viết bài, người chụp ảnh, người quay phim, thì nay ranh giới đó đã không còn. Khái niệm “phóng viên đa nhiệm” trở thành yêu cầu tất yếu để người làm báo gắn bó và phát triển trong môi trường truyền thông hiện
đại. Sự hội tụ của các phương tiện truyền thông đã thúc đẩy xu hướng báo chí đa phương tiện, nơi mỗi nhà báo có thể trở thành một “đội quân” tác nghiệp độc lập linh hoạt.

Phóng viên Hải Yến (đeo mắt kính) phỏng vấn bác sĩ thực hiện can thiệp tim bào thai tại Bệnh viện Nhi đồng 1. Ảnh: NVCC

Phóng viên Hải Yến (báo Người Lao Động), với 6 năm kinh nghiệm làm truyền hình trước khi chuyển sang báo online và báo giấy, đã nhận thấy sự chuyển dịch rõ rệt này. Hải Yến chia sẻ, internet, công nghệ và các nền tảng số khiến người làm báo phải thay đổi để bắt kịp xu thế chung. Hiện tại, với vai trò phóng viên làm cả báo online và báo giấy, Hải Yến phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ: Từ chụp ảnh, viết bài, quay phim đến dựng video và đọc voice để cập nhật liên tục trên nền tảng số. “Phóng viên ngày nay không chỉ làm một mà có thể làm 3, 4 thậm chí là 5 việc cùng lúc”, phóng viên Hải Yến nói.

Theo phóng viên Hải Yến, sự thay đổi này không chỉ khiến nghề báo trở nên năng động hơn, mà còn yêu cầu người làm nghề phải liên tục học hỏi và làm chủ nhiều kỹ năng cùng lúc. Thách thức lớn nhất đối với phóng viên trong thời đại số là áp lực “đa nhiệm” trong một khoảng thời gian ngắn, trong khi vẫn phải đảm bảo chất lượng sản phẩm, không còn là câu chuyện “viết bài xong rồi thôi”. Hiện nay, một bài viết có thể kèm theo hàng loạt hình ảnh, video, infographic hay podcast để tối ưu hóa trải nghiệm người đọc trên các nền tảng khác nhau.

“Hơn nữa, sự cạnh trong thông tin trên nền tảng số rất gay gắt chỉ cần chậm vài phút, tin tức sẽ bị trôi, mất sức hút. Việc luôn phải hiện diện, cập nhật và phản ứng nhanh khiến phóng viên dễ rơi vào tình trạng quả tải, đặc biệt là đối với các phóng viên trẻ, thiếu kinh nghiệm”, phóng viên Hải Yến chia sẻ thêm.

Cùng quan điểm, nhà báo Phạm Thương, báo Phụ nữ Việt Nam cho rằng, phóng viên “đa nhiệm” là yếu tố quan trọng để bắt kịp xu thế báo chí đa phương tiện và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của độc giả. Đây không chỉ là sự thay đổi về kỹ năng mà còn là sự chuyển dịch về tư duy, yêu cầu phóng viên luôn sẵn sàng học hỏi, thử nghiệm và vượt qua giới hạn bản thân.

Phóng viên Phạm Thương, tác nghiệp tại sự kiện kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam. Ảnh: NVCC

Theo phóng viên Hương Phú, báo Giáo dục và Thời đại (TP Hồ Chí Minh), phóng viên trẻ không chỉ đảm nhiệm một vai trò duy nhất, mà còn phải biết sáng tạo nội dung, thậm chí kiêm luôn công việc truyền thông đa nền tảng. Áp lực về thời gian và khối lượng công việc là rất lớn, nhưng chính những thử thách giúp phóng viên trưởng thành hơn, làm việc hiệu quả hơn. Cũng theo phóng viên Hương Phú, để theo đuổi nghề lâu dài, ngoài kỹ năng, người làm báo cần có niềm đam mê và sự tôn trọng với nghề. Chỉ khi thực sự yêu và trân trọng công việc, nghề mới không “ phụ mình”.

Tận dụng mạng xã hội và AI

Phóng viên Yến Nhi, Đài tiếng nói Nhân dân TP Hồ Chí Minh cho rằng, trong thời đại công nghệ số, báo chí cần bắt kịp nhịp bằng cách hiện đại hóa phương thức tiếp cận, đa dạng hóa hình thức thể hiện và đảm bảo tính chính xác trong việc cung cấp thông tin. Những yếu tố này yêu cầu cả phóng viên kỳ cựu lẫn phóng viên trẻ phải chú trọng và nâng cao kiến thức để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nghề.

Bên cạnh đó, để thích ứng với kỷ nguyên số, phóng viên Hải Yến cho rằng, ngoài các kỹ năng nghề nghiệp cơ bản, phóng viên cần liên tục cập nhật các kỹ năng công nghệ, cách vận hành các nền tảng mạng xã hội, làm quen với các công cụ hỗ trợ như AI, phần mềm dựng video, chỉnh sửa ảnh và SEO... Tuy nhiên, những yếu tố này chưa đủ, để có thể gắn bó lâu dài với nghề, phóng viên cần trau dồi thêm kiến thức chuyên môn về lĩnh vực mình đảm nhiệm.

Theo nhà báo Phạm Thương, mạng xã hội mang lại cả thách thức và cơ hội cho phóng viên tác nghiệp. “Nếu biết kiểm chứng nguồn tin và tận dụng tốt các mối quan hệ sẵn có với địa phương, nhà báo có thể nhanh chóng xác minh, tiếp cận và lan tỏa thông tin kịp thời. Trong “biển’ thông tin trên mạng xã hội, báo chí vẫn giữ vai trò là nguồn tin chính thống, xác thực và có chiều sâu, điều mà không công nghệ nào có thể thay thế hoàn toàn”, nhà báo Phạm Thương chia sẻ.

Sự phát triển mạnh mẽ của AI cũng đặt ra câu hỏi về tương lai của nghề báo: Liệu AI có thể thay thế phóng viên? Hầu hết các phóng viên đều khẳng định rằng AI là công cụ hỗ trợ đắc lực, chứ không phải là đối thủ. Việc của người làm báo là hiểu rõ mình cần gì từ AI và sử dụng nó như một trợ lý để tăng tốc công việc, giảm tải các khẩu kỹ thuật, từ đó tập trung vào những giá trị cốt lõi của nghề.

Chia sẻ về đặc thù công việc phát thanh, phóng viên Yến Nhi cho biết: “AI có thể đọc, thậm chí tôi từng huấn luyện cho AI mô phỏng giọng nói của mình. AI có thể nói đúng, nhưng không thể truyền tải cảm xúc, thứ mà chỉ có người dẫn hay phát thanh viên mới có thể mang lại. Làm báo nói, chúng tôi chỉ có âm thanh để giao tiếp và nếu thiếu cảm xúc trong lời nói, giá trị của phát thanh sẽ giảm rất nhiều”.

Nhà báo Phạm Thương cho biết thêm, AI có thể phát triển nhanh nhưng cảm xúc, tâm huyết và trực giác báo chí là những yếu tố mà chỉ có phóng viên mới có thể truyền tải trọn vẹn. Nhà báo hay bất kỳ ai nếu sử dụng AI hợp lý sẽ nhận thấy công cụ này hỗ trợ rất hiệu quả trong việc. “Tôi từng thử dùng ChatGPT để viết bài theo chủ đề, nhưng rõ ràng AI không thể thay thế vai trò của con người. Tuy nhiên, AI có thể giúp tôi kiểm tra lỗi chính tả, gợi ý tiêu đề hấp dẫn, chuyển hình ảnh thành văn bản hoặc phần mềm hỗ trợ chuyển đổi file, bóc tách ghi âm... giúp tôi tiết kiệm thời gian. Thông tin muốn trở nên sâu sắc và cảm động, đúng mạch cảm xúc thì vẫn cần sự “gia công” của chính nhà báo, những người có tinh thần tr ách nhiệm với tưng câu chữ”, nhà báo Phạm Thương chia sẻ.

Phóng viên Hải Yến chia thêm: “Trước đây, sau các buổi phỏng vấn, tôi phải dành rất nhiều thời gian để xả ghi âm và biên tập lại nội dung. Nhờ vào các ứng dụng AI, công việc này đã giảm hơn một nửa thời gian, giúp tiết kiệm đáng kể công sức. Tuy nhiên, để AI thay thế hoàn toàn phóng viên thì khó khả thi. Báo chí không chỉ đơn thuần là truyền đạt thông tin mà còn là việc thu thập thông tin từ cuộc sống, như phỏng vấn nhân chứng trong các vụ việc nhạy cảm, hoặc truyền tải cảm xúc chân thực trong các bản tin hiện trường. Điều này cần sự hiện diện, sự thấu cẩm và kỹ năng giao tiếp của con người”.

Còn theo phóng viên Hương Phú, để không bị tụt lại phía sau hoặc bị công nghệ “đào thải”, điều quan trọng là phải không ngừng học hỏi và trau dồi. Kỹ năng chuyên môn vững vàng, khả năng phân tích, tư duy phản biện và sáng tạo trong cách tiếp cận vấn đề chính là những yếu tố giúp phóng viên tồn tại và phát triển trong môi trường truyền thông hiện đại. Bên cạnh đó, giữ vững đạo đức nghề nghiệp, đam mê và tinh thần cầu tiến, cũng là những yếu tố không thể thiếu trong nghề báo hiện nay và cả trong tương lai.

Đan Phương/Báo Tin tức và Dân tộc