Báo chí góp phần chấn hưng và phát triển văn hóa

Báo chí là phương tiện cập nhật thông tin nhanh nhất, có thể cho người đọc nắm được tin tức mang tính thời sự một cách tổng quan, kịp thời và phản ánh được những vấn đề quan trọng, vận dụng báo chí trong việc chấn hưng Văn hóa thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra.

Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trao giải thưởng cho các tác giả, đại diện nhóm tác giả đạt giải Nhất, Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất

Có thể nói tin tức báo chí là món ăn tinh thần hàng ngày không thể thiếu của một bộ phận lớn người dân. Báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình… đội ngũ hơn 4 vạn nhà báo trên cả nước chính là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị, truyền thống văn hóa tốt đẹp, nâng cao nhận thức của nhân dân, bồi đắp nền tảng tinh thần xã hội.

Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất diễn ra trong bối cảnh Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến lĩnh vực văn hóa. Sự ra đời của giải báo chí chuyên ngành này được cho là kịp thời và rất cần thiết. Thời gian qua, với vai trò xung kích trên mặt trận văn hóa tư tưởng, báo chí đã góp phần rất lớn trong việc định hình và lan tỏa chuẩn mực văn hóa. Tinh thần ấy đã thể hiện rõ nét trong các tác phẩm báo chí dự thi giải.

Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước cùng các đại biểu, tác giả, nhóm tác giả đạt giải tham dự buổi lễ trao Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất

Lần đầu tiên tổ chức nhưng Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất đã mang đến những bất ngờ, bởi sự tham gia, hưởng ứng rộng rãi của các cơ quan báo chí, các nhà báo, hội viên hội nhà báo trong toàn quốc. Đã có gần 1.100 tác phẩm tham dự, điều đó cho thấy sự quan tâm đặc biệt của các cơ quan báo chí đối với các lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch, đóng góp vào thành công chung của giải.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy, Trưởng Ban Tổ chức Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất

Phát biểu lễ trao Giải Báo chí vì sự nghiệp văn hóa, thể thao và du lịch lần thứ nhất, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy, Trưởng Ban Tổ chức cuộc thi, cũng đồng thời trân trọng đề nghị các cơ quan thông tấn, báo chí, các phóng viên, biên tập viên quan tâm, tổ chức sản xuất, xuất bản những tác phẩm báo chí tập trung vào một số nội dung trọng tâm như: Việc triển khai nghị quyết của Đảng, kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào cuộc sống; chuyển động của ngành Văn hóa sau chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư tại Thư chúc mừng nhân dịp Hội nghị Tuyên dương gương điển hình tiên tiến trong lĩnh vực văn hóa toàn quốc năm 2023; công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa; từng bước cụ thể hóa vai trò của văn hóa - “hệ điều tiết” trong sự vận động mọi mặt của đời sống; tiếp cận, khai thác giá trị văn hóa trên tinh thần “văn hóa là kết quả của kinh tế, đồng thời là động lực của sự phát triển kinh tế”; xây dựng môi trường văn hóa cơ sở; định vị vị thế và thế mạnh của du lịch Việt Nam trong thời kỳ mới trên cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên lịch sử văn hóa; phát triển công nghiệp văn hóa, chính sách nguồn lực và giải pháp phát triển thể dục, thể thao.

Thời gian qua, các cơ quan báo đài thường xuyên đổi mới nội dung, tăng thời lượng, mở mới chuyên trang, chuyên mục, xây dựng các chương trình có nội dung đề cao tính tư tưởng nhân văn, lấy cái đẹp dẹp cái xấu, góp phần vào công cuộc chấn hưng, phát triển văn hóa Việt Nam xứng tầm, trở thành sức mạnh nội sinh cho sự phát triển và hội nhập đất nước, theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Diện phủ sóng các chương trình phát thanh, truyền hình được mở rộng, số lượng các chượng trình văn hóa, văn nghệ được phát sóng trực tiếp, thời lượng phim Việt lên sóng ngày càng nhiều. Báo chí xuất hiện nhiều chuyên mục, chuyên trang biểu dương cá nhân, tập thể tiêu biểu về văn hóa ứng xử, nhờ vậy báo chí đã góp phần đắc lực vào việc phát hiện, phản ánh những bất cập, thói hư tật xấu trong văn hóa, góp phần xây dựng những chuẩn mực văn hóa ứng xử tốt đẹp hơn.

Mỗi tác phẩm báo chí đều chứa đựng tri thức văn hóa thông điệp có sức lan tỏa, tác động mạnh mẽ tới công chúng. Thực tế, nhiều năm qua, nhờ báo chí mà nhiều mặt tích cực, những gương điển hình trong lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch được phát hiện, giới thiệu và lan tỏa. Bên cạnh đó, những mặt hạn chế đã được cơ quan chức năng xem xét, xử lý khắc phục.

Báo chí góp phần cảnh báo những nguy cơ làm mai một, sai lệch, thương mại hóa hoặc trục lợi từ văn hóa, góp phần tiếng nói đa dạng vào câu chuyện bảo vệ và phát huy di sản văn hóa, đặc biệt là văn hóa phi vật thể.

Phong trào xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí đã đi qua 2 năm, dần cho thấy những chuyển động mạnh mẽ. Thời gian tới, để phát huy hơn nữa vai trò của báo chí trong chấn hưng, phát triển văn hóa con người Việt Nam xứng tầm, cần có sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng, đồng bộ giữa cơ quan chỉ đạo quản lý về văn hóa và cơ quan chỉ đạo quản lý về báo chí, trong định hướng và quản lý thông tin báo chí. Mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí cần ý thức về giá trị, vai trò trong mỗi tác phẩm báo chí, khi ấy sẽ tạo nên sức mạnh tổng lực, góp phần khơi dậy khát vọng và phát huy mạnh mẽ giá trị con người Việt Nam trong thời đại mới.

Tháng 6 năm nay là tròn 2 năm thực hiện Phong trào thi đua "Xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí" do Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam, Báo Nhân Dân tổ chức lễ phát động. Có hàng chục cơ quan báo chí, tạp chí ký kết thi đua, tạo khí thế mới, động lực mới để nâng cao chất lượng đội ngũ làm nghề. Bên cạnh đó, thực tế cho thấy trong thời đại bùng nổ truyền thông đa phương tiện, Luật Báo chí hiện hành đã bộc lộ nhiều hạn chế, không còn phù hợp. Sửa đổi Luật Báo chí 2016 theo kịp xu hướng hiện đại là ý kiến chung của nhiều chuyên gia tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Cơ sở khoa học và thực tiễn sửa đổi Luật Báo chí 2016".

Báo chí đã góp phần tuyên truyền, cổ động các cuộc vận động xây dựng văn hóa ứng xử; phát hiện, cổ vũ cách làm hay, những gương người tốt, việc tốt điển hình, đồng thời phản ánh những thói hư, tật xấu, phê phán những biểu hiện lệch chuẩn về văn hóa... góp phần xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử tốt đẹp hơn. Trên mặt trận truyền thông, thời gian qua đã xuất hiện rất nhiều chương trình, chuyên mục tuyên truyền, biểu dương những cá nhân, tập thể tiêu biểu về văn hóa ứng xử.

Văn hóa Việt Nam đã, đang được đặt trong tâm thế mới, với mục tiêu cốt lõi là xây dựng con người. Và nhiệm vụ chấn hưng văn hóa cũng đang được đặt ra, là yêu cầu cấp thiết khi những giá trị văn hóa Việt đang bị đe dọa bởi tình trạng bạo lực, tệ nạn xã hội, tội phạm. Tuyên truyền về văn hóa, con người là nhiệm vụ trọng tâm các cơ quan báo chí.

Đảng ta khẳng định: Trọng tâm xây dựng và phát triển văn hóa là xây dựng con người có nhân cách và xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; chú trọng mối quan hệ giữa văn hóa và chính trị, văn hóa và kinh tế; xây dựng văn hóa trong Đảng và trong hệ thống chính trị; xây dựng văn hóa công chức, văn hóa công vụ, đặc biệt là đạo đức công vụ, chú trọng sự nêu gương của cán bộ, đảng viên. Đảng ta cũng đã xác định, chủ thể xây dựng và phát triển văn hóa là Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân là chủ thể sáng tạo; đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đóng vai trò quan trọng; nhấn mạnh đến phát huy tối đa các nguồn lực từ Nhà nước và xã hội, từ trong nước và nước ngoài để phát triển văn hóa.

Như vậy, nhận thức của Đảng ta về xây dựng và phát triển văn hóa trong thời kỳ đổi mới đã từng bước được bổ sung, phát triển và ngày càng hoàn thiện, toàn diện và sâu sắc hơn. Đây là tiền đề rất cơ bản để chúng ta quán triệt và tổ chức triển khai thực hiện trong thực tế.

Trong bài phát biểu chỉ đạo quan trọng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng sáng 24/11/2021, nêu rõ: Phát triển văn hóa là một trong những vấn đề trọng tâm, một nội dung nổi bật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Đây là lần đầu tiên trong văn kiện Đại hội Đảng, Đảng ta đề cập một cách toàn diện và sâu sắc đến lĩnh vực văn hóa, từ chủ đề đại hội đến các quan điểm, mục tiêu, định hướng lớn, nhiệm vụ trọng tâm, đột phá chiến lược. Văn kiện Đại hội đã nhấn mạnh một trong những quan điểm chỉ đạo cốt lõi và xuyên suốt là: "Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa và con người Việt Nam... kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là quan trọng nhất".

Để tiếp tục xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hóa của dân tộc, chúng ta cần tập trung thực hiện thật tốt một số nhiệm vụ trọng tâm sau đây:

Một là, khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn dân tộc; phát huy cao độ những giá trị văn hóa, sức mạnh và tinh thần cống hiến của mọi người Việt Nam, tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để thực hiện thành công mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, 2030, tầm nhìn 2045 mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Hai là, xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình Việt Nam, hệ giá trị văn hóa, giá trị của quốc gia - dân tộc; kết hợp nhuần nhuyễn những giá trị truyền thống với giá trị thời đại: Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Những giá trị ấy được nuôi dưỡng bởi văn hóa gia đình Việt Nam với những giá trị cốt lõi: Ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh; được bồi đắp, phát triển bởi nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với hệ giá trị: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học; trên nền tảng của hệ giá trị quốc gia và cũng là mục tiêu phấn đấu cao cả của dân tộc ta: Hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc.

Ba là, phát triển toàn diện và đồng bộ các lĩnh vực văn hóa, môi trường văn hóa, đời sống văn hóa: Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tạo các giá trị văn hóa mới. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh gắn liền với đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, phi văn hóa, phản văn hóa; bảo vệ những giá trị chân - thiện - mỹ. Nâng cao đời sống văn hóa của nhân dân; xây dựng đời sống văn hóa vui tươi, lành mạnh, hạnh phúc; khắc phục sự chênh lệch về trình độ phát triển và hưởng thụ văn hóa giữa các vùng, miền của đất nước.

Bốn là, phát huy vai trò chủ thể sáng tạo, chủ thể thụ hưởng văn hóa là nhân dân; tôn trọng và bảo vệ sự biểu đạt đa dạng của văn hóa, của người dân, các dân tộc, các vùng, miền; phát triển các phong trào văn hóa sâu rộng, thực chất; cải thiện điều kiện, nâng cao mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân, bảo đảm sự công bằng. Đề cao, phát huy vai trò tiên phong của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, của những người làm công tác văn hóa.

Năm là, chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị về văn hóa, về đạo đức; kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để Đảng ta và hệ thống chính trị của nước ta thật sự là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu cho lương tri và phẩm giá con người Việt Nam. Xây dựng văn hóa trong lãnh đạo, quản lý; phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu theo tư tưởng, đạo đức, phong cách văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nâng cao vai trò, năng lực lãnh đạo của Đảng; hiệu quả quản lý của Nhà nước; sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong sự nghiệp phát triển văn hóa.

Sáu là, xây dựng môi trường văn hóa số phù hợp với nền kinh tế số, xã hội số và công dân số, làm cho văn hóa thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Khẩn trương phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh.

Các cơ quan báo chí đã làm rất tốt công tác tuyên truyền, phản ánh, kiên quyết, đấu tranh chống tham ô, tham nhũng, tiêu cực; chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "quét sạch chủ nghĩa cá nhân", nguồn gốc của mọi sự tham nhũng, tiêu cực, hư hỏng ngay trong các ngành văn hóa, các cơ quan làm công tác văn hóa. Chú trọng thực hiện quy định nêu gương của cán bộ, đảng viên. Thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 các khóa XI, XII và đặc biệt là các kết luận, quyết định của Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII của Đảng mới đây về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị.

Chấn hưng văn hóa dân tộc là làm cho văn hóa hưng thịnh hơn vừa là khát vọng nhưng đồng thời cũng là nhiệm vụ chính trị cấp thiết, là khâu đột phá có ý nghĩa chiến lược để đẩy mạnh quá trình phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời kỳ mới.

Bên cạnh đó, yêu cầu chấn hưng văn hóa dân tộc còn xuất phát từ thực tiễn phát triển văn hóa trong thời gian qua. Sự phát triển văn hóa vẫn chưa tương xứng với sự phát triển kinh tế, chính trị, chưa thực sự trở thành nguồn lực, động lực nội sinh của sự phát triển bền vững đất nước. Thực tế những năm qua cho thấy bên cạnh những thành tựu đáng tự hào, thì lĩnh vực văn hóa cũng nảy sinh không ít bất cập, nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội, điều đó đã được các cơ quan báo chí phản ánh rõ nhất trên các phương tiện như báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình.

Có thể thấy rằng, báo chí góp phần chấn hưng và phát triển văn hóa. Và chấn hưng văn hóa không phải chỉ là việc riêng của ngành báo chí hay là của ngành văn hóa, mà nó chính là sự nghiệp chung của toàn Đảng, toàn dân, với sự chung sức đồng lòng của cả cộng đồng.

Thời đại 4.0, công nghệ - thông tin phát triển như vũ bão, các cơ quan báo chí phải luôn bám sát các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước để làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền. Về chấn hưng văn hóa, trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: “Lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”.

Một trong những quan điểm chỉ đạo cốt lõi và xuyên suốt là “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa và con người Việt Nam... kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là quan trọng nhất”. Điều này báo chí vận dụng và triển khai rất tốt vai trò của mình, chính vì thế Báo chí đóng góp rất lớn trong nội dung chấn hưng và phát triển văn hóa.

Trong thời gian qua báo chí đã phát huy vai trò rất quan trọng trong việc thông tin, tuyên truyền về chính trị, pháp luật, đời sống, xã hội. Vừa là bộ phận của văn hóa, vừa là phương tiện truyền tải, phổ biến văn hóa tới công chúng, vì thế bên cạnh chức năng tuyên truyền, báo chí còn có vai trò định hướng, hình thành, lan tỏa chuẩn mực văn hóa ứng xử.

Có như thế, báo chí mới góp phần lan tỏa những hành vi ứng xử văn hóa một cách sâu rộng, tạo hiệu ứng tôn vinh, làm theo những giá trị văn hóa ứng xử tốt đẹp trong cộng đồng, trong gia đình và trong toàn xã hội, báo chí đã góp phần rất quan trọng trong việc chấn hưng và phát triển nền văn hóa Việt Nam.

Mộc Miên