Bảo đảm an toàn hồ, đập

Theo Tổng cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), từ năm 2010 đến nay, cả nước xảy ra 70 sự cố đập, hồ chứa thủy lợi. Riêng năm 2017 xảy ra sự cố ở 23 hồ, năm 2018 ở 12 hồ, năm 2019 có 11 hồ xảy ra sự cố. Gần đây nhất, ngày 28-5 đã vỡ đập hồ Đầm Thìn, huyện Cẩm Khê (Phú Thọ), khiến nhiều hộ dân phải sơ tán khẩn cấp, hàng chục héc-ta rau màu của người dân bị nhấn chìm. Đập Đầm Thìn được xây dựng năm 2008, hoàn thành đưa vào sử dụng năm 2010. Như vậy, chỉ sau 10 năm đưa vào sử dụng, con đập này đã bị vỡ. Mới đây nhất, ngày 6-6, đập Bara Đô Lương (Nghệ An) vỡ làm 7.800 hộ dân mất nước sinh hoạt.

Những sự cố vỡ đập làm hư hỏng công trình, ngập lụt đã gây thiệt hại nặng nề đến tài sản, tính mạng nhân dân vùng hạ du. Hiện cả nước có khoảng 1.200 hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp, thiếu khả năng xả lũ nhưng chưa có kinh phí sửa chữa, nâng cấp, trong đó, có khoảng 200 hồ chứa hư hỏng nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn trong khi mùa mưa bão đã tới.

Bảo đảm an toàn hồ chứa, nhất là các đập, hồ thủy điện là mối quan tâm hàng đầu của dư luận. Mặc dù Tổng cục Thủy lợi xác định, phần lớn các hồ chứa nằm trong danh sách báo động là các hồ chứa vừa và nhỏ, nhưng nhiều nhà khoa học cảnh báo, không thể chủ quan, xem nhẹ, bởi các hồ, đập đều được xây dựng ở vùng cao, nếu xảy ra sự cố, lượng nước trút xuống vùng thấp rất lớn, hậu quả khó lường. Đặc biệt, sự nguy hiểm, rủi ro sẽ nhân lên gấp bội do việc phát triển dày đặc các nhà máy thủy điện trong thời gian ngắn. Thực tế cho thấy, nguy cơ gây thảm họa cho hạ du đến từ nhóm hồ được xây dựng cách đây đã lâu, quá trình vận hành không đầu tư gia cố, tu bổ thường xuyên, không bảo đảm yêu cầu chống lũ. Nhiều hồ chứa buộc phải xả tràn khẩn cấp do xuất hiện hiện tượng thấm, nứt, rất khó trụ vững khi mưa lũ bất thường như hiện nay. Mặt khác, điều đáng lo ngại nhất là nhiều hồ, đập thủy điện nhỏ do doanh nghiệp tư nhân vận hành. Một số chủ công trình chỉ quan tâm đến lợi nhuận mà quên rằng, các thủy điện ngoài chức năng phát điện, còn phải điều tiết lũ. Thế nên, nghịch lý hiện vẫn chưa có lời giải là các thủy điện nhỏ tích nước đầy trong mùa hạn hán, nhưng khi lũ tràn về, lập tức xả lũ ồ ạt thay vì xả từ từ...

Để việc bảo đảm an toàn cho đập, hồ chứa nước là ưu tiên cao nhất trong quản lý, khai thác, các tổ chức, cá nhân phải đáp ứng điều kiện năng lực theo quy định của pháp luật. Theo đó có trách nhiệm khai thác đập, hồ chứa nước bảo đảm an toàn, phát huy hiệu quả của công trình; thực hiện kê khai đăng ký an toàn đập, hồ chứa nước; tổ chức lập và điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa, quy trình vận hành liên hồ chứa; quan trắc đập; kiểm tra hiện trạng, kiểm định, đánh giá an toàn đập, hồ chứa nước; bảo trì, sửa chữa, nâng cấp, hiện đại hóa đập; bảo vệ, bảo đảm an toàn công trình, vùng hạ du đập, hồ chứa nước; lưu trữ hồ sơ theo quy định của pháp luật.

Vấn đề cấp bách cần làm ngay lúc này là đẩy nhanh tiến độ để hoàn thành sớm việc tu bổ, nâng cấp đối với các hồ chứa đã xác định được nguồn vốn. Ðối với những hồ chứa còn lại, sớm hoàn thành việc sửa chữa bằng nguồn vốn hỗ trợ cho các địa phương khó khăn, vốn trung hạn của các địa phương và của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giai đoạn 2021-2025. Cùng với đó, đẩy mạnh xây dựng mạng lưới khí tượng - thủy văn chuyên dùng, lắp đặt hệ thống giám sát vận hành hồ chứa; tăng cường công tác quan trắc, giám sát vận hành các đập, hồ chứa, để nâng cao chất lượng vận hành, bảo đảm an toàn công trình và vùng hạ du.

TIẾN ĐẠT