Bảo đảm linh hoạt trong ứng phó với tình trạng khẩn cấp

Làm rõ hơn cơ chế chỉ huy thống nhất, phân cấp, phân quyền linh hoạt

Quan tâm đến quy định chung về thẩm quyền và trình tự ban bố, gia hạn, chấm dứt tình trạng khẩn cấp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị nghiên cứu để quy định rõ hơn tiêu chí, điều kiện và quy trình ra quyết định, nhằm bảo đảm sự cân bằng giữa tính kịp thời và kiểm soát quyền lực đối với các tình huống đặc biệt khẩn cấp. Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, có thể quy định cơ chế “quyết định trước, báo cáo sau” nhưng cũng cần kèm theo thời hạn và trách nhiệm giải trình cụ thể.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về cơ chế phối hợp và phân công trách nhiệm, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh, trong tình trạng khẩn cấp, sự phối hợp giữa các cơ quan trung ương và địa phương là yếu tố then chốt; do đó, đề nghị dự thảo Luật quy định rõ hơn cơ chế chỉ huy thống nhất, phân cấp, phân quyền linh hoạt, đồng thời thiết lập kênh thông tin, cảnh báo sớm và cơ chế phản ứng nhanh. Bên cạnh đó, cần có điều khoản quy định trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra chậm trễ, thiếu quyết đoán hoặc vi phạm quy định.

Gắn trách nhiệm của người đứng đầu với quyết định

Về nguyên tắc áp dụng biện pháp trong tình trạng khẩn cấp, khoản 3 Điều 12 dự thảo Luật quy định, việc áp dụng các biện pháp trong tình trạng khẩn cấp phải bảo đảm nguyên tắc “trong trường hợp thật cần thiết, vì lợi ích quốc gia, dân tộc, Thủ tướng Chính phủ quyết định áp dụng các biện pháp mà pháp luật chưa quy định để ứng phó, khắc phục tình trạng khẩn cấp hoặc áp dụng các biện pháp quy định trong Luật này khi chưa ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp”; đồng thời quy định, “việc áp dụng các biện pháp trên phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội trong thời gian gần nhất”.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Băn khoăn về quy định này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị cân nhắc có nên đưa nội dung này vào dự thảo Luật hay không. Nêu lý do, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, việc áp dụng các biện pháp mà pháp luật chưa quy định để ứng phó, khắc phục tình trạng khẩn cấp hoặc áp dụng các biện pháp quy định trong dự thảo Luật khi chưa ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp là không thuộc phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp.

Thêm vào đó, Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương cũng đã điều chỉnh thẩm quyền tương tự của Thủ tướng Chính phủ và thẩm quyền của địa phương trong tình huống này.

Cụ thể, điểm e khoản 4 Điều 13 Luật Tổ chức Chính phủ quy định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ theo hướng: “Trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân, Thủ tướng Chính phủ quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành, báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội trong thời gian gần nhất”.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, Thượng tướng Lê Tấn Tới; Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Điểm e khoản 1 Điều 17 Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh “quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật trong trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân trên địa bàn, sau đó báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng và Thủ tướng Chính phủ trong thời gian sớm nhất”.

Từ những phân tích trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị, rà soát kỹ các biện pháp được áp dụng trong tình trạng khẩn cấp quy định tại Chương III dự thảo Luật. Cần phân định ra những biện pháp nào thuộc thẩm quyền quyết định của Thủ tướng Chính phủ, những biện pháp nào nên giao cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các cấp, không chỉ là cấp tỉnh mà kể cả cấp xã, phường nhằm tạo sự chủ động cho việc áp dụng các biện pháp trong trường hợp khẩn cấp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn xảy ra ngay tại địa phương.

Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Làm rõ thêm vấn đề này, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương cho biết, nên quy định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ quyết định áp dụng các biện pháp mà pháp luật chưa quy định để ứng phó, khắc phục tình trạng khẩn cấp hoặc áp dụng các biện pháp quy định trong Luật này khi chưa ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp trong trường hợp cần thiết làm “quy định khung” để có thể vận dụng trong thực tiễn khi xảy ra trường hợp cấp bách nhưng chưa ban bố được tình trạng khẩn cấp, chẳng hạn như giai đoạn bùng phát đại dịch Covid-19.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng cũng cho rằng, quy định này sẽ tạo sự chủ động trong ứng phó với những tình huống cấp bách, có ảnh hưởng tới lợi ích quốc gia, dân tộc nhưng chưa kịp ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp; đồng thời, gắn trách nhiệm của người đứng đầu về quyết định của mình.

Hoàn toàn đồng tình với băn khoăn của một số Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội liên quan đến Điều 12 dự thảo Luật, song Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cũng cho rằng, dự thảo Luật nên có quy định điều chỉnh việc áp dụng các biện pháp cấp bách trong trường hợp không phải là tình trạng khẩn cấp nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Về cơ chế phối hợp và phân công trách nhiệm, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng cho rằng, cần xác định chính quyền địa phương, các bộ, ngành là những cơ quan chuyên môn có trách nhiệm đầu tiên trong ứng phó với tình huống khẩn cấp liên quan đến lĩnh vực, phạm vi phụ trách.

Phó Thủ tướng nêu ví dụ, trong trường hợp xảy ra tình trạng khẩn cấp liên quan tới hóa chất thì phải là Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường; trong tình trạng khẩn cấp liên quan đến dịch bệnh thú y thì phải là Bộ Nông nghiệp và Môi trường; hay trong tình trạng khẩn cấp liên quan dịch bệnh con người thì phải là Bộ Y tế chịu trách nhiệm.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

"Việc phân cấp trách nhiệm này nhằm bảo đảm sự chủ động của các bộ, ngành, địa phương. Sau khi ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp, cần xác định rất rõ từng việc một nhằm tránh tình trạng bị động", Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý.

Nhật An