Bảo đảm quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử của người tiêu dùng

Chiều 13/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật Thương mại điện tử.

Bổ sung cơ chế cho phép người mua được lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) bày tỏ tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử nhằm xây dựng hành lang pháp lý phù hợp cho nền kinh tế số của Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.

Qua nghiên cứu dự thảo luật, đại biểu nhận thấy một số quy định cần tiếp tục được nghiên cứu để đáp ứng tốt hơn yêu cầu này. Chẳng hạn việc quy định tại điểm d khoản 7 Điều 15 dự thảo Luật quy định, người tiêu dùng chỉ được lựa chọn tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, dịch vụ logistics trong danh sách các đơn vị mà nền tảng đã công bố. Trường hợp nền tảng chỉ kết nối với một đơn vị thì người tiêu dùng phải sử dụng dịch vụ mà nền tảng đã kết nối.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu phân tích: Dưới góc độ bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng quy định của dự thảo Luật có thể gây hạn chế quyền tự do lựa chọn dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán và dịch vụ logistics của người tiêu dùng. Dưới góc độ phát triển thị trường và khuyến khích đổi mới sáng tạo, quy định này tiềm ẩn nguy cơ các nền tảng số lớn sẽ từng bước khép kín chuỗi cung ứng dịch vụ, từ giao dịch, thanh toán đến vận chuyển, loại bỏ dần sự cạnh tranh của các doanh nghiệp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử khác. Khi cạnh tranh bị thu hẹp, chi phí dịch vụ sẽ có xu hướng tăng lên và chất lượng đi xuống, hệ quả người tiêu dùng và thị trường sẽ gánh rủi ro.

Qua tham khảo, đại biểu cho hay, pháp luật của nhiều quốc gia quy định khá chặt chẽ nhằm ngăn chặn những hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người mua từ phía các nền tảng chi phối thị trường.

Từ những vấn đề nêu trên, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc chỉnh lý Điểm d Khoản 7 Điều 15 theo hướng không hạn chế quyền lựa chọn sản phẩm và dịch vụ cung ứng qua sàn thương mại điện tử, bao gồm cả các dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử.

Theo đó, cần bổ sung cơ chế cho phép người mua được lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ do nền tảng hoặc do người bán hợp tác. Không đặt ra các điều kiện ưu đãi hay chế tài bất bình đẳng giữa các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử. Đồng thời, bổ sung trách nhiệm liên đới của chủ quản nền tảng trong trường hợp người mua sử dụng dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử do nền tảng hợp tác.

Đại biểu Lã Thanh Tân (Đoàn thành phố Hải Phòng). (Ảnh: DUY LINH)

Đồng quan điểm, đại biểu Lã Thanh Tân (Đoàn thành phố Hải Phòng) cũng cho rằng nội hàm của quy định vẫn chưa bao hàm và bảo đảm được quyền của người tiêu dùng, chưa bảo đảm được môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Đại biểu chỉ ra, quy định trên dễ tạo ra cơ chế độc quyền, thống lĩnh thị trường, hỗ trợ thương mại điện tử cho các tổ chức cung ứng dịch vụ, hỗ trợ được sự hậu thuẫn, ưu tiên của nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn. Khi đó, người tiêu dùng sẽ trực tiếp chịu thiệt hại, người bán có thể sẽ gặp khó khăn trong chuyển đổi kênh bán hàng khi chỉ có một số ít nền tảng lớn và thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã định hình.

Để bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đại biểu đề nghị chỉnh lý, bổ sung điểm d khoản 7 Điều 15 như sau: "Trường hợp nền tảng có kết nối với dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics, chủ quản nền tảng không được hạn chế, đặt ra các điều kiện không bình đẳng với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics phải công khai trên nền tảng thông tin về tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics, hỗ trợ thương mại điện tử và phải cho phép người mua được lựa chọn tổ chức cung ứng dịch vụ, bao gồm cả tổ chức cung ứng dịch vụ không kết nối với nền tảng và trường hợp người bán tự vận chuyển”.

Đồng thời, cần có quy định Chính phủ quy định chi tiết về hành vi hạn chế, đặt ra các điều kiện không bình đẳng đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, dịch vụ logistics.

Xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động livestream bán hàng

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn Tây Ninh) nêu thực trạng dư luận rất lo lắng trong việc người livestream, đặc biệt là người nổi tiếng bán hàng qua phiên livestream với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc né tránh trách nhiệm sau khi người tiêu dùng có phản ánh. Trong dự thảo Luật, các điều khoản từ Điều 20 đến Điều 22 đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động live bán hàng, gồm người bán, người livestream và nền tảng.

Dù vậy, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế, đại biểu cho rằng vẫn còn một số khoảng trống cần phải được rõ hơn để tăng tính khả thi của luật.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn Tây Ninh). (Ảnh: DUY LINH)

Thứ nhất, dự thảo Luật chưa làm rõ các cơ chế để kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Thứ hai, quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu là 1 năm tại khoản 5 Điều 20 có thể chưa đủ để bảo đảm khi xảy ra tranh chấp hoặc xử lý vi phạm kéo dài.

Thứ ba, trường hợp người livestream đưa ra thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là trách nhiệm liên đới với người bán.

Thứ tư, nền tảng hiện chỉ ràng buộc về nghĩa vụ phải gỡ bỏ nội dung vi phạm, chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất ưu tiên hiển thị livestream, trong khi đây là một yếu tố bị cho là phần tạo hiệu ứng lôi kéo khách hàng mua theo đám đông ảo.

Để bảo đảm dự thảo Luật phù hợp hơn với thực tiễn đang diễn ra rất nhanh của thương mại qua livestream, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng đặc biệt đối với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm theo hướng người bán hoặc người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện.

Đồng thời, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp, kèm theo biện pháp xử lý bổ sung như cấm livestream trong thời gian nhất định; bổ sung nghĩa vụ nền tảng công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận và có cơ chế để cảnh báo khi phát hiện lưu lượng tương tác bất thường…

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng). (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng) đề xuất, cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể trong hoạt động livestream bán hàng.

“Khi có quy định các nghĩa vụ phù hợp với tính chất, vai trò của từng chủ thể, việc tuân thủ pháp luật trên thực tế của các chủ thể mới có thể khả thi, việc xử lý các sai phạm, tranh chấp mới bảo đảm đúng người, đúng vai trò và trách nhiệm”, đại biểu bày tỏ.

THU HẰNG