Bảo hiểm nông nghiệp: Vì sao nông dân không mặn mà? - Bài 1: Trở về hộ nghèo chỉ sau một cơn bão

Ảnh hưởng của bão khiến thành quả của người dân xã đảo Minh Châu (Hà Nội) bị thiệt hại nặng nề.

Mỗi năm thiên tai gây thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng cho nông nghiệp. Nhiều hộ nông dân không đủ sức gượng dậy sau bão lũ. Bảo hiểm nông nghiệp (BHNN), đặc biệt là bảo hiểm rủi ro thiên tai, có thể giúp nông dân vượt khó, tái đầu tư sản xuất. Thế nhưng phần lớn người dân vùng thiên tai vẫn chưa tiếp cận được loại hình này.

Lao đao sau bão

Tại xã đảo Minh Châu (Hà Nội), sinh kế của hàng trăm hộ dân gắn với chăn nuôi và trồng trọt. 2 năm qua, thiên tai liên tiếp khiến nhiều gia đình điêu đứng.

Sinh ra và lớn lên tại xã đảo Minh Châu, bà Hoàng Thị Khang (ở khu 1, thôn Chu Chàng) đã quá quen với thiên tai, bão lũ. Thế nhưng những năm gần đây, những biến động thất thường của biến đổi khí hậu cũng khiến một người từng trải như bà có lúc phải ngã gục khi nhìn tài sản, công sức của mình bị thiên tai cướp đi.

“Nhà có gần 5ha đất, với mong muốn mưu sinh tại quê nhà, tôi và các con đã cùng nhau góp vốn và vay thêm ngân hàng 500 triệu đồng để đầu tư trang trại nuôi bò và trồng chuối. Thế nhưng cơn bão Yagi (năm 2024) đã nhấn chìm tất cả. Để vớt vát chút vốn tôi phải bán chạy đàn bò với giá 100 triệu đồng” - bà Khang kể.

Cũng theo bà Khang, bão Yagi đi qua, cả gia đình bà lại bắt tay vào sản xuất để phục hồi kinh tế. “Với phương châm "ngã ở đâu đứng dậy ở đó", năm 2025, bà Khang canh tác trở lại, tiếp tục đầu tư vào trồng chuối và táo. Hiện nay tổng số tiền nợ của bà (cộng cả nợ cũ) lên tới hơn 800 triệu đồng.

“Sản xuất chưa kịp phục hồi thì năm 2025, cơn bão số 5 rồi bão số 10, 11 đi qua khiến vườn cây ăn quả bị ngập nước và lụi dần. Hiện, giá chuối đang tốt, chỉ mong nước nhanh rút để gia đình gỡ được chút vốn. Nếu không nợ cũ, nợ mới chồng chất, gia đình tôi sẽ lại quay về hộ nghèo” - bà buồn bã chia sẻ.

Không phải gánh nợ như bà Khang nhưng với chị Nguyễn Thị Độ (ở xã đảo Minh Châu), mỗi lần mưa bão, ngập lụt là một lần thêm nặng gánh mưu sinh. “Cả hai vợ chồng đều không có nghề nghiệp nên chỉ biết sống dựa vào làm nông nghiệp. Nhà có mấy sào ruộng trồng rau nhưng mỗi lần bão, lụt là nhấn chìm tất cả. Chăn nuôi thì đợt dịch tả lợn châu Phi, cả đàn lợn đang trưởng thành đều bị dịch và chết. Thế là công sức của mấy tháng trời cày cuốc đều mất trắng” - chị Độ giãi bày.

Cuộc sống chủ yếu dựa vào nông nghiệp thế nhưng phần lớn người dân xã đảo Minh Châu đều không biết đến BHNN.

Bà Nguyễn Thị Thắm - Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Minh Châu cho biết: Xã chủ yếu làm nông, lại ở bãi giữa sông Hồng nên phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên. Trước đây, xã chỉ có duy nhất một hộ bà Phan Thị Thanh đã từng tham gia BHNN khi nuôi bò sữa. Theo đó, chi phí mua bảo hiểm Agribank (ABIC) là 800.000 đồng/con bò sữa. Không may, trong năm 2023, gia đình bà Thanh có một con bò sữa bị chết vì bệnh nên được đền bù khoảng 40 triệu đồng. Lợi ích rõ như vậy nhưng nhiều nông dân vẫn chưa mạnh dạn tham gia.

Tại nhiều địa phương trên cả nước, dù đã hình thành các hợp tác xã (HTX) liên kết sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, thế nhưng khi được hỏi về BHNN, nhiều người đều khá lơ mơ.

Nông dân vẫn thờ ơ

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), BHNN là công cụ kinh tế - kỹ thuật nhằm giảm thiểu rủi ro trong sản xuất và tăng khả năng phục hồi của nông dân trước tác động của thiên tai, dịch bệnh. Tuy nhiên, hơn 6 năm kể từ khi Nghị định số 58/2018/NĐ-CP về BHNN được ban hành, đến nay kết quả triển khai loại hình bảo hiểm này vẫn rất khiêm tốn. Cụ thể, chưa đến 17.000 hộ nông dân tham gia, chủ yếu tập trung ở một vài tỉnh miền Bắc và miền Trung, với doanh thu phí bảo hiểm chỉ đạt 6,9 tỷ đồng, chiếm chưa đến 0,1% doanh thu toàn ngành bảo hiểm.

Theo ông Bùi Gia Anh – Tổng Thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, BHNN được thí điểm lần đầu tiên trên cây lúa giai đoạn 1982-1984 tại tỉnh Nam Định (cũ). Nhưng từ đó đến nay, các chương trình vẫn chỉ dừng lại ở phạm vi hẹp, số lượng nông dân tham gia thấp, trong khi tỷ lệ bồi thường lại cao từ 110-300%. Vì vậy, đến nay BHNN chưa phát triển như kỳ vọng.

Đề cập về thực trạng triển khai chính sách BHNN, ông Trần Minh Hiếu - đại diện Cục quản lý và giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho biết, rủi ro bảo hiểm chi trả bồi thường được quy định theo từng đối tượng riêng. Chẳng hạn, cây lúa có phạm vi bảo hiểm gồm 19 rủi ro thiên tai và 2 rủi ro dịch bệnh; các loại cây công nghiệp (cà phê, cao su) chỉ bảo hiểm rủi ro thiên tai; vật nuôi có phạm vi bảo hiểm gồm 17 rủi ro thiên tai và 4 rủi ro dịch bệnh… Đối tượng tham gia BHNN, nếu là hộ nghèo và cận nghèo được ngân sách hỗ trợ 90% phí bảo hiểm, trong khi các tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp không thuộc diện nghèo, cận nghèo sẽ được ngân sách hỗ trợ ở mức 20%.

Dù được hỗ trợ phí bảo hiểm, nhưng giai đoạn 2019-2021, bảo hiểm cho cây lúa chỉ có 2/7 tỉnh triển khai; bảo hiểm cho trâu, bò có 2/8 tỉnh triển khai; bảo hiểm cho tôm sú và tôm thẻ chân trắng không có địa phương nào triển khai.

Ông Tạ Việt Anh - Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Hỗ trợ chương trình dự án an sinh xã hội Việt Nam: Các hình thức bảo hiểm thiếu sức hấp dẫn
Rủi ro thiên tai tại Việt Nam đang ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu, gây nhiều hậu quả nặng nề cho người dân. Trong khi đó, việc tham gia bảo hiểm cho loại rủi ro này cho tới nay vẫn là khoảng trống lớn. Nhiều tổ chức, doanh nghiệp, người dân chưa thực sự quan tâm đến bảo hiểm thiên tai do chi phí cao và chưa nắm rõ lợi ích mà loại hình bảo hiểm này mang lại. Trên thị trường, các công ty bảo hiểm cũng chỉ mới triển khai một vài loại hình bảo hiểm có liên quan như bảo hiểm nhà tư nhân; bảo hiểm cây trồng, vật nuôi...

(Còn nữa)

Khanh Lê