Bảo mật dữ liệu và an ninh mạng trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

An ninh mạng là một bộ phận của an ninh quốc gia

Ngày 22/12/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 57/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Một trong những quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết là làm giàu, khai thác tối đa tiềm năng của dữ liệu, đưa dữ liệu thành tư liệu sản xuất chính, thúc đẩy phát triển nhanh cơ sở dữ liệu lớn, công nghiệp dữ liệu, kinh tế dữ liệu.

Nghị quyết cũng khẳng định, bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng; bảo đảm an ninh mạng, an ninh dữ liệu, an toàn thông tin của tổ chức và cá nhân là yêu cầu xuyên suốt, không thể tách rời trong quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phát biểu đề dẫn Tọa đàm, ông Phan Văn Hùng, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân nêu rõ, trong kỷ nguyên số, dữ liệu đã trở thành “nguồn tài nguyên mới”, là động lực then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, xã hội số và xây dựng Chính phủ số. Nhưng đi cùng với đó, nguy cơ mất an toàn thông tin, rò rỉ dữ liệu cá nhân, tấn công mạng và xâm phạm chủ quyền số quốc gia đang hiện hữu và ngày càng phức tạp.

Tiến sĩ Phan Văn Hùng, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân phát biểu đề dẫn tọa đàm (Ảnh: Thành Đạt)

Đảng và Nhà nước ta đã nhiều lần khẳng định: Bảo vệ an ninh mạng chính là bảo vệ độc lập, chủ quyền và sự phát triển bền vững của đất nước trong thời đại mới. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: chúng ta đang bước vào giai đoạn bình minh của kỷ nguyên số, thời kỳ dữ liệu đã trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng, trở thành năng lượng mới, thậm chí là “máu” của nền kinh tế số. Đây không chỉ là định hướng chiến lược, mà còn là mệnh lệnh của thời đại đối với Việt Nam.

Theo ông Phan Văn Hùng, trong khi lượng dữ liệu khổng lồ được tạo ra từng ngày, từng giờ, thì rủi ro và nguy cơ tấn công mạng cũng gia tăng không kém. Chỉ một lỗ hổng nhỏ có thể dẫn đến hệ lụy lớn, gây thiệt hại kinh tế, ảnh hưởng uy tín tổ chức, thậm chí đe dọa an ninh quốc gia. Điều này đặt ra yêu cầu mang tính cấp thiết, sống còn, đó là phải nhận diện sớm các rủi ro, xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ, đầu tư công nghệ và phát triển nguồn nhân lực an ninh mạng.

Ông Phạm Đại Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, khẳng định rằng Đảng và Nhà nước luôn xác định an ninh mạng là bộ phận hữu cơ của an ninh quốc gia. Không gian mạng chính là “không gian sống mới” của xã hội hiện đại. Nếu để mất an toàn dữ liệu, tức là để mất chủ quyền trên không gian ấy, đồng nghĩa với việc để lộ “cửa ngõ” xâm nhập trực tiếp vào đời sống kinh tế, xã hội và cả hệ thống chính trị.

Ông nhấn mạnh: “Trong kỷ nguyên dữ liệu, bảo vệ dữ liệu không đơn thuần là trách nhiệm kỹ thuật. Đó là vấn đề chủ quyền, giống như bảo vệ từng tấc đất, từng hải lý ngoài đời thực. Chủ quyền số quốc gia là bất khả xâm phạm, là nền tảng cho khát vọng vươn lên”. Từ quan điểm này, yêu cầu đặt ra là chính sách, pháp luật và cơ chế quản trị phải đi trước, phải chủ động, thay vì chạy theo ứng phó.

Tội phạm mạng ngày nay đã trở thành thách thức phi truyền thống. Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia đưa ra một cảnh báo: Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia chịu nhiều vụ tấn công mạng nhất khu vực. Các hình thức tấn công ngày càng tinh vi, có khi âm thầm xâm nhập hệ thống trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để đánh cắp dữ liệu, can thiệp vào quy trình, hoặc phá hoại từ bên trong. Đặc biệt, ông nhấn mạnh sự nguy hiểm của tin giả và thông tin sai lệch trên nền tảng số. Với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, tin giả có thể được sản xuất hàng loạt, lan truyền với tốc độ khủng khiếp, gây rối loạn xã hội, xói mòn niềm tin vào thể chế. “Đây không chỉ là vấn đề an ninh thông tin, mà còn là thách thức trực diện với nền tảng tư tưởng của Đảng và sự ổn định chính trị - xã hội”, Trung tướng cảnh báo.

Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia phát biểu tại tọa đàm (Ảnh: Thành Đạt)

Từ phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Lê Thành, Chủ tịch điều hành Công ty bảo mật Verichains nêu rõ một thực tế: nhiều vụ tấn công xuất phát từ bên thứ ba cung cấp dịch vụ, cho thấy sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài là một nguy cơ lớn. Ông kêu gọi chiến lược tự chủ công nghệ an ninh mạng, không phải để khép kín, mà để chủ động kiểm soát các hạ tầng trọng yếu.

Chủ động hội nhập quốc tế, khẳng định trách nhiệm toàn cầu

Trong thời đại ngày nay, dữ liệu được coi là “nguồn tài nguyên quý giá” của nền kinh tế số. Mỗi ngày, hàng tỷ thông tin cá nhân, giao dịch, hồ sơ y tế, tài chính… được lưu trữ và truyền tải trên môi trường mạng. Dữ liệu mở ra cơ hội phát triển chưa từng có, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những nguy cơ mất mát, rò rỉ và bị tội phạm mạng lợi dụng.

Ông Phan Văn Hùng khẳng định, bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng không chỉ là trách nhiệm của từng quốc gia, mà còn là thách thức chung toàn cầu. Tới đây, Việt Nam sẽ đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước về chống tội phạm mạng với tên gọi “Công ước Hà Nội”, đánh dấu việc một văn kiện pháp lý đầu tiên của Liên hợp quốc về tư pháp hình sự được thông qua sau 20 năm.

“Sự kiện đó cho thấy cộng đồng quốc tế đang ngày càng coi trọng hợp tác đa phương, đặt nền móng cho một không gian mạng minh bạch, an toàn và nhân văn. Việt Nam chúng ta cũng tích cực tham gia, góp phần vào nỗ lực chung này”, ông Phan Văn Hùng nhấn mạnh.

Bảo vệ dữ liệu không chỉ là vấn đề công nghệ, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Nó đòi hỏi một hành lang pháp lý chặt chẽ, những chuẩn mực an toàn thông tin hiện đại, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ và người dân. An ninh mạng phải được nhìn nhận như một “lá chắn số”, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, đồng thời bảo đảm quyền riêng tư và lợi ích chính đáng của từng cá nhân.

Hợp tác quốc tế là tất yếu, nhưng phải được triển khai trên nguyên tắc giữ vững chủ quyền số. Việt Nam cần vừa học hỏi kinh nghiệm, vừa chủ động đóng góp sáng kiến, vừa bảo vệ lợi ích quốc gia. Chủ động hội nhập không đồng nghĩa với chấp nhận lệ thuộc; đó phải là quá trình đi cùng, chia sẻ trách nhiệm, nhưng giữ vững “chìa khóa” dữ liệu của mình.

Quang cảnh tọa đàm (Ảnh: Thành Đạt)

Một điểm đáng chú ý tại tọa đàm là vai trò của báo chí và truyền thông trong việc nâng cao ý thức xã hội về an ninh mạng. Báo chí chính là “tuyến phòng thủ mềm”, giúp phổ biến kiến thức, cảnh báo rủi ro, và định hướng dư luận trước thông tin giả. Ông Phan Văn Hùng, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân khẳng định: “Nếu không có sự vào cuộc của báo chí, an ninh mạng chỉ dừng lại ở các chuyên gia. Nhưng khi báo chí cùng tham gia, an ninh mạng trở thành ý thức cộng đồng”.

Đây là yêu cầu cấp thiết, bởi mỗi người dân, mỗi tổ chức chính là một mắt xích trong hệ sinh thái an ninh mạng. Một thao tác bất cẩn của cá nhân cũng có thể mở ra lỗ hổng cho kẻ xấu. Do đó, xây dựng văn hóa an toàn thông tin là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự đồng hành của giáo dục, truyền thông và xã hội dân sự.

Theo đó, các ý kiến tại tọa đàm đều gặp nhau ở một điểm: bảo mật dữ liệu và an ninh mạng không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là chiến lược phát triển đất nước. Đó là cuộc đấu tranh mới, nơi “mặt trận” không còn là biên giới địa lý, mà là không gian số; “vũ khí” không chỉ là công nghệ, mà còn là ý thức, luật pháp và văn hóa.

Đặt trong tầm nhìn chiến lược, bảo mật dữ liệu không chỉ là việc chống lại rủi ro, mà còn là xây dựng niềm tin cho sự phát triển. Một không gian mạng an toàn, minh bạch, nhân văn sẽ trở thành nền tảng vững chắc để Việt Nam thực hiện khát vọng hùng cường, vươn lên xứng tầm thời đại.

Nguyệt Thương