Siết chặt chế tài, bảo vệ quyền lợi người lao động

Tư vấn cho người lao động những điểm mới về Luật BHXH năm 2024

“Tháng trước tôi bị tai nạn lao động, phải điều trị gần hai tuần. Lên bệnh viện, mới “tá hỏa” khi biết công ty chưa đóng BHYT nên tôi phải tự chi trả viện phí”, chị Nguyễn Thị Lan, công nhân ở một công ty may phường Thuận Hóa, chia sẻ. Câu chuyện của chị Lan chỉ là một trong hàng trăm trường hợp đang chịu ảnh hưởng bởi tình trạng chậm đóng BHXH, BHYT.

Theo thống kê của BHXH TP. Huế, tính đến ngày 20/8, TP. Huế có 182 doanh nghiệp đang chậm đóng BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên, với tổng số tiền nợ hơn 55 tỷ đồng. Con số này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động - những người có thể bị gián đoạn hưởng chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động…

Từ ngày 1/7/2025, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT năm 2024 chính thức có hiệu lực, phân định rõ hai hành vi “chậm đóng” và “trốn đóng” BHXH, BHYT, đồng thời bổ sung chế tài mạnh mẽ hơn.

Theo lãnh đạo BHXH TP. Huế, chậm đóng được hiểu là chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền sau thời hạn quy định, hoặc không lập đầy đủ danh sách người lao động tham gia BHXH, BHYT trong vòng 60 ngày. Trốn đóng là hành vi cố tình không lập danh sách, không đóng hoặc đóng thiếu quá 60 ngày kể từ thời điểm hết hạn và đã được cơ quan chức năng đôn đốc. Điều này giúp cơ quan quản lý có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để xử lý. Luật mới quy định, doanh nghiệp chậm hoặc trốn đóng phải nộp đủ số tiền nợ; nộp thêm tiền lãi 0,03%/ngày tính trên số tiền và thời gian chậm đóng; bị xử phạt vi phạm hành chính; không được xét tặng danh hiệu thi đua, khen thưởng.

Đặc biệt, hành vi trốn đóng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, điểm mới thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi người lao động.

Ông Nguyễn Văn Hùng, một lao động ngành cơ khí phường Vỹ Dạ, TP. Huế cho hay: “Trước đây, chế tài chủ yếu dừng lại ở mức nộp lãi và phạt hành chính nên hiệu quả răn đe chưa cao. Việc bổ sung quy định truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ tạo sức ép để doanh nghiệp chấp hành nghiêm túc, tránh tình trạng chiếm dụng quỹ gây thiệt thòi cho người lao động”.

Ở chiều ngược lại, một số doanh nghiệp cũng bày tỏ những khó khăn. Bà Lê Thu Hạnh, Giám đốc Công ty chế biến gỗ Hạnh ở Hương Sơ cho biết: “Do đơn hàng giảm, chi phí đầu vào tăng nên nguồn vốn lưu động rất khó. Việc phải đóng một lúc cả tiền nợ lẫn lãi phạt là gánh nặng. Tuy nhiên, với quy định mới, chúng tôi buộc phải ưu tiên thanh toán tiền BHXH để tránh phát sinh trách nhiệm pháp lý nghiêm trọng hơn”.

Trở lại việc chị Lan nằm viện mà không có thẻ BHYT, luật mới cũng yêu cầu người sử dụng lao động phải hoàn trả toàn bộ chi phí khám, chữa bệnh mà người lao động đã tự chi trả trong phạm vi quyền lợi, mức hưởng BHYT khi doanh nghiệp chậm hoặc trốn đóng. Điều này giúp người lao động có cơ sở đòi quyền lợi, giảm thiểu rủi ro “trắng tay” khi ốm đau.

BHXH TP. Huế khuyến nghị các đơn vị sử dụng lao động rà soát lại tình hình đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp. Nếu còn nợ, cần làm việc ngay với cơ quan BHXH để được hướng dẫn đóng dứt điểm, tránh bị áp dụng biện pháp cưỡng chế, xử lý hình sự. Đồng thời, cơ quan BHXH cũng tăng cường thanh tra, kiểm tra và công khai danh sách doanh nghiệp nợ kéo dài để bảo vệ quyền lợi người lao động.

Theo các chuyên gia, việc phân định rõ hành vi vi phạm và siết chặt chế tài không chỉ mang tính răn đe mà còn giúp thiết lập môi trường lao động công bằng, bảo đảm an sinh xã hội. Người lao động được tiếp cận thông tin minh bạch, có cơ sở để tự bảo vệ quyền lợi; doanh nghiệp buộc nâng cao ý thức tuân thủ; cơ quan quản lý có đủ công cụ pháp lý để xử lý nghiêm vi phạm.

Bài, ảnh: Trí Anh