Bảo mật hậu lượng tử sẽ là hướng đi mới của fintech Việt Nam

Sự kiện Nami Exchange bắt tay cùng Cipher Core trong khuôn khổ hợp tác Việt – Nhật vừa qua tuy chỉ là một bước đi nhỏ trên chặng đường dài, nhưng đã gửi đi thông điệp rõ ràng: **bảo mật sẽ trở thành trụ cột cạnh tranh cốt lõi của ngành fintech.

Theo Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), hiện Việt Nam đang có 50 tổ chức trung gian thanh toán trong đó có tới 48 tổ chức cung ứng dịch vụ ví điện tử. Tính đến ngày 30/6/2024, hơn 34 triệu ví điện tử đang hoạt động (chiếm 59% trong tổng số 58 triệu ví điện tử đã kích hoạt).

Cùng với sự gia tăng nhanh chóng số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ví điện tử, cho vay ngang hàng, blockchain và ngân hàng số, thị trường fintech Việt Nam đang định hình lại cách người dùng tiếp cận dịch vụ tài chính – từ thanh toán, đầu tư đến quản lý tài sản.

Tuy nhiên, tốc độ mở rộng này cũng đi kèm thách thức lớn về an toàn thông tin. Giới chuyên gia cảnh báo, khi máy tính lượng tử dần bước ra khỏi phòng thí nghiệm và tiến tới ứng dụng, các chuẩn mã hóa hiện hành có nguy cơ bị phá vỡ. Nếu hạ tầng bảo mật không kịp thời được nâng cấp, fintech có thể trở thành lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với rủi ro về dữ liệu, giao dịch và sự ổn định của toàn bộ thị trường tài chính số.

THÁCH THỨC MỚI TẠI THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM

Từ trước đến nay, các hệ thống tài chính số chủ yếu dựa vào các thuật toán mã hóa như RSA hay ECC để bảo vệ dữ liệu. Những chuẩn này đủ mạnh trong môi trường tính toán cổ điển, nhưng lại dễ bị phá vỡ nếu máy tính lượng tử đạt được năng lực xử lý như kỳ vọng.

Với fintech, rủi ro không chỉ dừng ở việc lộ thông tin cá nhân. Nếu lớp bảo mật bị phá vỡ, toàn bộ chuỗi dịch vụ – từ ví điện tử, thanh toán xuyên biên giới cho đến giao dịch blockchain đều có thể trở nên mất an toàn. Điều đó đồng nghĩa niềm tin người dùng sụt giảm, trong khi niềm tin lại chính là tài sản cốt lõi giúp các nền tảng fintech tồn tại.

Chính vì vậy, nhiều quốc gia đã sớm đặt vấn đề nghiên cứu và triển khai bảo mật hậu lượng tử (post-quantum security - PQS). Tổ chức Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Mỹ (NIST) từ năm 2016 đã khởi động dự án lựa chọn thuật toán mã hóa mới để thay thế dần các chuẩn hiện hành. Liên minh châu Âu, Nhật Bản và một số nước châu Á cũng có lộ trình riêng nhằm chuẩn hóa các công nghệ phòng vệ trước tấn công lượng tử.

Tại Việt Nam, thị trường fintech tuy còn non trẻ nhưng đang chứng kiến tốc độ phát triển vượt bậc. Số lượng người dùng dịch vụ thanh toán điện tử tăng đều mỗi năm, trong khi hoạt động đầu tư tài sản số, đặc biệt là giao dịch tiền mã hóa, cũng khá sôi động. Điều này đặt ra yêu cầu sớm tiếp cận các công nghệ bảo mật mới để đảm bảo sự an toàn và ổn định lâu dài.

Một số doanh nghiệp đã bắt đầu thử nghiệm tích hợp giải pháp hậu lượng tử vào hạ tầng. Chẳng hạn, Nami Exchange – một nền tảng giao dịch tài sản số – mới đây ký kết thỏa thuận hợp tác với Cipher Core (Nhật Bản), công ty do cựu giáo sư MIT Takatoshi Nakamura sáng lập. Cipher Core phát triển hệ sinh thái “Complete Cipher”, tập hợp các công nghệ chống tấn công lượng tử như thiết bị mã hóa dữ liệu tức thời, hạ tầng truyền thông an toàn hay định danh động dựa trên AI.

Theo giới quan sát, việc sớm đưa các công nghệ này vào ứng dụng cho thấy doanh nghiệp Việt đã nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của bảo mật trong kỷ nguyên mới.

VIỆT NAM TRÊN HÀNH TRÌNH NÂNG CHUẨN AN TOÀN THÔNG TIN

Nhiều báo cáo quốc tế đánh giá Việt Nam là một trong những thị trường tiềm năng nhất ở Đông Nam Á về fintech, nhờ lực lượng dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng smartphone cao và sự dịch chuyển mạnh mẽ sang thanh toán không tiền mặt. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, thách thức về an toàn thông tin cũng lớn hơn.

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, năm 2024 Việt Nam ghi nhận hàng chục nghìn cuộc tấn công mạng vào các hệ thống quan trọng, trong đó lĩnh vực tài chính – ngân hàng nằm trong nhóm bị nhắm tới nhiều nhất. Với fintech, mức độ rủi ro còn cao hơn do đặc thù là các doanh nghiệp trẻ, hệ thống hạ tầng chưa hoàn thiện và chịu áp lực tăng trưởng nhanh.

Dưới góc nhìn của một chuyên gia bảo vệ dữ liệu (DPO), ông Hoàng Hà, CEO của Data Protectify, cho rằng việc chuẩn bị cho kỷ nguyên hậu lượng tử là một xu hướng tất yếu trong thời gian tới đối với thị trường fintech Việt Nam.

Trong đó, bảo mật chính là nền tảng quan trọng để các nền tảng tài chính số tồn tại và phát triển. Trong bối cảnh tốc độ phát triển công nghệ nhanh chóng, cùng với tầm nhìn quốc gia được khẳng định trong Nghị Quyết số 57-NQ/TW về đột phát phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng hạ tầng số an toàn, tin cậy, đủ khả năng cạnh tranh quốc tế, bao gồm cả công nghệ lượng tử.

Về ngắn hạn, các quy định pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng, công nghệ số và chuyển đổi số sẽ yêu cầu doanh nghiệp fintech không chỉ triển khai bảo mật ở mức độ nền tảng, mà cần chứng minh năng lực tuân thủ theo chuẩn mực ngành và quốc tế có liên quan.

Về dài hạn, các tiêu chuẩn kỹ thuật về mật mã hậu lượng tử (PQC) đang được NIST và ISO chuẩn hóa, sẽ cần được triển khai và áp dụng tại Việt Nam. Đây sẽ là cơ sở giúp doanh nghiệp vừa bảo vệ dữ liệu, vừa đáp ứng nghĩa vụ pháp lý, đồng thời duy trì niềm tin của người dùng và đối tác toàn cầu.

Các chuyên gia cho rằng, để xây dựng niềm tin lâu dài, thị trường fintech Việt Nam không thể chỉ tập trung vào tốc độ mở rộng dịch vụ hay thu hút người dùng. Yếu tố bảo mật và minh bạch mới là nền tảng bền vững. Việc sớm tiếp cận công nghệ hậu lượng tử, kết hợp với khung pháp lý ngày càng hoàn thiện, sẽ giúp Việt Nam có lợi thế cạnh tranh so với nhiều thị trường mới nổi khác.

Nhìn rộng hơn, bảo mật hậu lượng tử không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là chiến lược cạnh tranh. Trong kỷ nguyên dữ liệu trở thành tài sản quý giá, ai đảm bảo được an toàn và minh bạch hơn sẽ có ưu thế trong cuộc đua giành niềm tin người dùng.

Đối với Việt Nam, việc tham gia sớm vào xu hướng này có thể tạo ra hai tác động. Thứ nhất, giúp các doanh nghiệp trong nước tiệm cận chuẩn mực quốc tế, từ đó thuận lợi hơn khi hợp tác hoặc mở rộng ra thị trường toàn cầu. Thứ hai, tạo niềm tin nội địa, khuyến khích người dùng chuyển dịch từ tiền mặt sang các dịch vụ số, thúc đẩy mục tiêu kinh tế số mà Chính phủ đặt ra.

Như Quỳnh