Bao phủ BHYT đạt trên 95%: Quyền lợi của người dân ngày càng mở rộng

Việt Nam được đánh giá là một trong các quốc gia có tốc độ mở rộng bao phủ BHYT nhanh trong khu vực.

Về đích trước thời hạn về độ bao phủ BHYT đề ra

Nếu như các năm 2009 và 2015 độ bao phủ BHYT lần lượt đạt 57% và 74,7% dân số, thì đến năm 2024 đã có trên 95 triệu người tham gia BHYT, với độ bao phủ đạt 94,3% dân số.

Đáng chú ý, tính đến hết tháng 5-2025, toàn quốc đạt tỉ lệ bao phủ BHYT 96,46% dân số.

Người dân đi khám chữa bệnh tại Bệnh viện Thanh Nhàn, Hà Nội. Ảnh: TT

TS Nguyễn Đức Hòa, Phó Giám đốc BHXH Việt Nam, cho biết nước ta cơ bản hoàn thành mục tiêu BHYT toàn dân và về đích trước thời hạn so với mục tiêu về độ bao phủ đề ra tại Nghị quyết 20 năm 2017 về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.

Theo thống kê từ một số quốc gia có nền kinh tế phát triển, để đạt mục tiêu BHYT toàn dân nói trên phải mất từ 40 đến 80 năm.

Đây là kết quả của nhiều chính sách ưu tiên về an sinh xã hội, đặc biệt là các chương trình hỗ trợ đóng BHYT cho người nghèo, cận nghèo, người cao tuổi, trẻ em dưới 6 tuổi, học sinh, sinh viên.

Ở nhiều địa phương, tỉ lệ bao phủ đã đạt và vượt mục tiêu, như: Hà Nội (tính đến cuối tháng 8-2025 đạt 95,54% dân số, vượt 0,04% chỉ tiêu kế hoạch giao năm 2025); Tuyên Quang (tính đến tháng 10-2025 đạt 95,9% dân số, nằm trong nhóm các tỉnh có tỉ lệ người tham gia BHYT cao của khu vực Trung du và miền núi phía Bắc).

Thành tựu này phản ánh rõ nỗ lực của ngành y tế và bảo hiểm xã hội trong mở rộng lưới an sinh tới hầu hết người dân. Nhưng ẩn sau con số ấn tượng ấy, vẫn còn khoảng gần 5 triệu người chưa tham gia BHYT - tương ứng gần 4,8% dân số. Con số nhỏ trên giấy tờ, nhưng là hàng triệu con người vẫn chưa có tấm “bùa hộ mệnh” khi không may ốm đau, bệnh tật.

Lao động phi chính thức: Nhóm “ngoài lề” phổ biến

Phần lớn nhóm chưa tham gia BHYT là người lao động tự do, buôn bán nhỏ lẻ hoặc di cư ngắn hạn. Đây là nhóm đông đảo trong nền kinh tế nhưng lại khó tiếp cận chính sách, bởi không có hợp đồng lao động, không được doanh nghiệp đóng BHYT nên buộc phải tự đóng - điều không dễ với một nguồn thu nhập bấp bênh.

Chị Nguyễn Thị Liên, 43 tuổi, tiểu thương tại chợ Đồng Xuân (Hà Nội), chia sẻ: “Thẻ BHYT có ích, nhưng mỗi năm đóng hơn triệu đồng, trong khi tôi có đi khám mấy đâu". Tâm lý “khỏe thì chưa cần, bệnh mới mua” vẫn phổ biến, khiến nhiều người chỉ tìm đến BHYT khi đã phải nhập viện.

Còn anh Phạm Văn Hải, 38 tuổi, lái xe tự do ở Hưng Yên, cho hay: "Dùng thẻ BHYT thì chỉ được khám ở tuyến dưới, còn khi bị ốm đau, tôi vẫn ưu tiên đến thẳng bệnh viện ở Hà Nội cho yên tâm. Bố mẹ tôi đều là người nhận lương hưu, có thẻ BHYT nhưng chưa bao giờ dùng đến, có vấn đề gì thì tiện ở đâu, tin chuyên môn ở đâu thì đi khám ở đó".

Cơ quan BHXH thừa nhận vận động nhóm lao động tự do tham gia BHYT rất khó, bởi thu nhập của họ không ổn định và họ cũng chưa nhìn thấy giá trị lâu dài của việc tham gia.

Năm 1995, số người tham gia BHYT là 7,1 triệu người, chiếm 9,48% dân số. Gần 3 thập kỷ sau, năm 2024, các con số này lần lượt là 95,523 triệu người và 94,3% dân số. Ảnh minh họa: TT

Một nguyên nhân khác khiến hàng triệu người chưa có thẻ BHYT là thiếu thông tin và sự thuận tiện trong tiếp cận. Ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, người dân thậm chí không biết nơi đăng ký hoặc cách sử dụng thẻ.

Một trưởng thôn ở xã Cốc Lầu, Lào Cai, cho biết: "Có người tưởng thẻ BHYT chỉ dùng ở bệnh viện tuyến tỉnh, mà bệnh viện tỉnh xa chúng tôi quá nên không ai muốn làm. Có người thì sợ thủ tục rườm rà, mất công đi lại nhiều lần".

Thực tế, thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm đã đơn giản hơn trước, các ứng dụng công nghệ như thẻ BHYT điện tử, định danh bằng căn cước công dân gắn chip cũng giúp giảm thủ tục và thuận tiện hơn khi sử dụng dịch vụ y tế.

Dù vậy, vẫn còn không ít phiền hà ở cơ sở. Việc chuyển tuyến, xác minh thông tin, hoặc chờ đợi khi khám bệnh khiến người dân cảm thấy bất tiện. Nhiều người chọn khám dịch vụ cho nhanh, dù phải trả phí cao hơn.

Đáng chú ý, chất lượng khám chữa bệnh BHYT vẫn là yếu tố ảnh hưởng lớn đến niềm tin. Ở nhiều nơi đăng ký khám chữa bệnh ban đầu, cơ sở vật chất và nhân lực y tế còn hạn chế.

Trong nhiều văn bản gửi Bộ Y tế trước và sau nhiều kỳ họp Quốc hội, cử tri các tỉnh liên tục phản ánh về tình trạng thiếu thuốc, thiết bị y tế khi người dân đi khám chữa bệnh BHYT; thái độ của nhân viên y tế và thời gian chờ khi khám chữa bệnh BHYT cũng lâu hơn so với khám dịch vụ; tiếp đó là mức đóng BHYT quá cao so với thu nhập, đặc biệt là với người lao động tự do, không hưởng lương...

Tất cả những điều đó khiến công tác vận động người dân tham gia BHYT tại nhiều địa phương gặp nhiều khó khăn.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

Kiến nghị giải pháp tháo gỡ những vướng mắc, bất cập còn tồn tại trong quá trình thực hiện chính sách BHYT, ông Thạch Phước Bình, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long, cho biết để chính sách về BHYT thực sự đảm bảo quyền lợi và sức khỏe cho người dân, Bộ Y tế và cơ quan chức năng, pháp luật liên quan cần hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách.

Theo đó, cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các quy định pháp luật về BHYT để tạo ra một khung pháp lý rõ ràng, đồng bộ; bổ sung và hoàn thiện các quy định về quyền lợi của người tham gia BHYT, đảm bảo tính rõ ràng, minh bạch và đầy đủ.

Đồng thời, tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức cộng đồng, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về lợi ích của BHYT và cách thức tham gia; sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội và các chương trình giáo dục cộng đồng để nâng cao nhận thức và ý thức tham gia BHYT của người dân.

Song song với đó là hỗ trợ tài chính và khuyến khích tham gia BHYT; mở rộng các chương trình hỗ trợ tài chính cho các đối tượng yếu thế; nghiên cứu và triển khai các chính sách khuyến khích doanh nghiệp và người lao động tự do tham gia BHYT.

Ông Bình cũng cho rằng cần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế; đầu tư và nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa; nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ y bác sĩ thông qua các chương trình đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đức Thuận, nguyên Giám đốc Sở Y tế tỉnh Lâm Đồng cũ, cho rằng để đạt bao phủ BHYT toàn dân, cần có một kế hoạch đồng bộ, bài bản, dài hơi, một chiến lược rõ ràng, toàn diện, nhìn thẳng, nhìn sâu vào vấn đề, "chứ không phải chỉ nhìn vào con số mục tiêu".

Bao phủ BHYT toàn dân: Không chỉ là con số

Trao đổi với PLO, ông Nguyễn Đức Thuận cho biết để bao phủ BHYT toàn dân, điều quan trọng là phải làm sao để mọi người dân hiểu rõ những lợi ích khi tham gia BHYT, trong đó, cốt lõi nhất là khi họ đau ốm, đến bệnh viện, họ được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hiệu quả.

"Để làm được những điều đó, chất lượng khám chữa bệnh BHYT tại các cơ sở y tế phải được đảm bảo, từ thái độ tiếp xúc với người bệnh, đến công tác thanh toán BHYT phải công khai, nhanh gọn, và danh mục thuốc, dịch vụ được BHYT chi trả phải đủ rộng để người dân cảm thấy hài lòng", ông Thuận nói.

Cụ thể, ông Thuận cho rằng cần nâng cao chất lượng bác sĩ tuyến dưới - nơi người có thẻ BHYT tìm đến đầu tiên. "Trên thực tế, ở mọi ngành nghề, ai cũng mong muốn được làm việc trong môi trường mà mình được phát triển một cách tốt nhất. Do đó, để bác sĩ giỏi về tuyến dưới, cần có kế hoạch đào tạo, chính sách và cam kết rõ ràng", ông Thuận nhấn mạnh.

Tiếp đó là về cơ sở hạ tầng, cần tháo gỡ những khó khăn ngay từ khâu đấu thầu để các cơ sở khám chữa bệnh, trạm y tế đảm bảo đủ thuốc, thiết bị y tế.

Để bao phủ BHYT toàn dân, điều quan trọng là phải làm sao để mọi người dân hiểu rõ những lợi ích khi tham gia BHYT. Ảnh minh họa: TT

Để đạt mục tiêu bao phủ toàn dân vào năm 2030, các cơ quan chức năng đang đẩy mạnh truyền thông, vận động người dân tham gia BHYT. Bộ Y tế và BHXH Việt Nam phối hợp với chính quyền địa phương triển khai nhiều mô hình tuyên truyền trực tiếp, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa và khu công nghiệp.

BHYT không chỉ là một chính sách xã hội, mà còn là cam kết của Nhà nước trong bảo vệ quyền được chăm sóc sức khỏe của mỗi người dân. Khi một người không có thẻ BHYT, rủi ro bệnh tật có thể đẩy cả gia đình họ vào cảnh khốn khó. Ngược lại, khi mỗi người đều có thẻ, gánh nặng y tế được chia sẻ, xã hội trở nên công bằng và bền vững hơn.

Hơn 95% dân số có BHYT là cột mốc đáng tự hào, nhưng bên cạnh đó còn hàng triệu người chưa tham gia - vẫn là phần thiếu của bức tranh an sinh. Việc tiếp cận đúng đối tượng, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và truyền thông hiệu quả sẽ là chìa khóa để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu “mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe, không ai bị bỏ lại phía sau".

THANH TÚ