Báo Quân đội nhân dân với chiến trường Quân khu 4

Những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quân khu 4 giữ vị trí chiến lược quan trọng, là cầu nối giữa hai miền Nam - Bắc. Đây là tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa, hậu phương trực tiếp của chiến trường miền Nam. Có thời điểm nơi đây cùng một lúc thực hiện 4 nhiệm vụ: Phòng thủ quân khu; bảo vệ miền Bắc; trực tiếp chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên chiến trường Trị Thiên; làm nhiệm vụ quốc tế đối với nước bạn Lào... Đặc biệt, những năm 1964-1968, đế quốc Mỹ liên tục đổ thêm quân vào chiến trường miền Nam và leo thang đánh phá miền Bắc bằng không quân, hải quân.

Yêu cầu chi viện cho chiến trường ngày càng cao, từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế trở thành huyết mạch giao thông vận tải bảo đảm sự chi viện sức người, sức của từ miền Bắc cho chiến trường miền Nam và Lào... Khu vực này địch đánh phá ác liệt, dai dẳng, thường xuyên thả biệt kích, thám báo, gián điệp nhằm thực hiện các hoạt động phá hoại trong nội địa. Chúng còn đẩy mạnh chiến tranh tâm lý dọc giới tuyến với các luận điệu tuyên truyền xuyên tạc, dụ dỗ, lôi kéo, hù dọa với mưu đồ nhằm làm lệch hướng nhận thức, tư tưởng, phá hoại tinh thần, ý chí quyết tâm chiến đấu giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước của LLVT và nhân dân ta.

Các nhà báo Báo Quân đội nhân dân trước lúc chia tay vào chiến trường tại Vĩnh Linh (Quảng Trị) năm 1967 (từ phải qua: Lê Đình Dư, Nguyễn Ngọc Nhu, Nguyễn Đức Toại). Ảnh tư liệu

Quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, Báo QĐND thường xuyên có những bài viết làm rõ, sâu sắc hơn đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng, âm mưu, thủ đoạn của đế quốc Mỹ; xây dựng ý chí quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Các bài viết kịp thời phát hiện, phản ánh và cổ vũ, đẩy mạnh phong trào thi đua “Đánh địch mà đi”, “Mở đường mà tiến”, “Sống bám cầu, bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, “Phà chờ xe, không để xe chờ phà”, “Địch phá 1, ta làm 10”, “Tăng từng cân, lấy từng chuyến”, trở thành khẩu hiệu hành động rộng khắp ở các đơn vị, địa phương trên mặt trận đảm bảo giao thông vận tải.

Những nội dung tuyên truyền trên Báo QĐND giai đoạn này đã góp phần động viên kịp thời đến hàng triệu lượt nam nữ thanh niên cả nước, đặc biệt là Quân khu 4 lên đường nhập ngũ vào các đơn vị bộ đội, thanh niên xung phong, làm nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên khắp các chiến trường trong nước và nước bạn Lào. Hàng trăm nghìn dân quân, tự vệ, chị em cũng thi đua với tiền tuyến, vững tay cày, tay súng, tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên khắp các trận địa phòng không, các điểm nút giao thông, các trận địa ven biển.

Báo QĐND kịp thời phản ánh thông tin những chiến thắng vang dội trên các mặt trận Quân khu 4 như: Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh (1968), Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào (1971), Chiến dịch tiến công Trị - Thiên (1972)... là những chiến thắng quan trọng, góp phần tích cực trong việc xoay chuyển thế trận trong cuộc chiến chống Mỹ.

Thiếu tướng Trần Công Mân, Tổng biên tập Báo QĐND (đứng ngoài cùng, bên phải) cùng các phóng viên Báo QĐND trên đường đi Quảng Trị năm 1973. Ảnh tư liệu

Chiến thắng rực rỡ của quân và dân Quảng Trị trong Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh được ví như “Điện Biên Phủ anh hùng” được cập nhật liên tục trên Báo QĐND từ số 2245 đến số 2560 năm 1968. Trong bài viết “Khe Sanh lừng danh đất nước” đăng trên Báo QĐND ra ngày 10-7-1968, cuộc chiến đấu Khe Sanh được nhắc tới là “Tấm gương sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của đồng bào các dân tộc và các chiến sĩ Quân giải phóng. Cả mặt trận Khe Sanh là một tập thể anh hùng vĩ đại, trải qua hơn 170 ngày đêm dưới mưa bom bão đạn, gan không núng, chí không sờn, đã tỏ rõ khí phách hiên ngang, tinh thần dũng cảm phi thường một lòng một dạ vì nhiệm vụ chung, thắng lợi chung”. Năm 1969, nội dung xoay quanh cuộc sống và chiến đấu ác liệt ở Đường 9 - Khe Sanh tiếp tục được Báo QĐND phản ánh qua ký sự dài kỳ “170 ngày đêm đánh Mỹ ở Khe Sanh” của nhóm tác giả Võ Trí, Anh Linh, Hoàng Quang từ số 2745 đến số 2754.

Năm 1972, Chiến dịch tiến công Trị - Thiên bằng tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô cũng đã được Báo QĐND tập trung thông tin trong nhiều số báo với các thể loại: Tin vắn, xã luận, bình luận, tường thuật, bản đồ minh họa. Tuyến bài “Quân khu 4 trận tuyến sẵn sàng” từ số 3863 tới số 3869 góp phần tái hiện sự chuẩn bị khẩn trương cho trận chiến.

Chuyên mục “Mặt trận Trị - Thiên đánh mạnh, thắng to với hàng loạt bài viết tường thuật sinh động tình hình chiến đấu ác liệt của quân và dân ta ở chiến trường này như: “Kèn chiến thắng vang dội trên căn cứ Phu-lơ” - tường thuật trận đánh ngày 30-3-1972 của Quân giải phóng Trị Thiên (số ra ngày 5-4-1972); “Quảng Trị những ngày rung chuyển” (ngày 6-4-1972); “Thanh Hóa, một ngày lập công giòn giã” - tường thuật trận thắng oanh liệt ngày 27-4 của quân và dân Thanh Hóa bắn rơi 5 máy bay Mỹ (ngày 2-5-2972)... Chuyên mục “Tin chiến thắng” liên tục cập nhật chiến công các tỉnh Quân khu 4 và trên khắp cả nước, số lượng máy bay bắn rơi, số lượng lính Mỹ - ngụy bị tiêu diệt... trong các trận chiến có ý nghĩa quan trọng trong việc khơi dậy tinh thần quyết chiến, quyết thắng đối với quân và dân Quân khu 4 nói riêng và đồng bào, chiến sĩ cả nước nói chung.

Suốt những năm tháng chiến đấu ác liệt, Báo QĐND cũng rất quan tâm biểu dương những tấm gương anh dũng, các điển hình tiên tiến trong chiến đấu và sản xuất trên địa bàn Quân khu 4, góp phần tích cực vào việc giáo dục chủ nghĩa anh hùng cách mạng, xây đắp niềm tin và ý chí dám đánh, biết đánh, quyết đánh và quyết thắng kẻ thù xâm lược. Hàng loạt bài viết về những tấm gương, khắc họa sự dũng cảm, mưu trí như: “Dũng sĩ mở đường, anh hùng xung kích” (số ra ngày 30-3-1968); “Những “thợ săn" giặc Mỹ ở Khe Sanh” (số ra ngày 27-4-1968); “Dũng sĩ trên điểm cao 525” (số ra ngày 5-7-1968); Dân quân gái xã X, Quảng Bình 17 ngày bắn tan xác 2 “con ma” Mỹ (số ra ngày 23-6-1968)... Một số tấm gương điển hình chiến đấu do báo nêu trong thời kỳ đó như: “Dũng sĩ đèo Hải Vân” viết về Anh hùng Trịnh Tố Tâm; “Trần Hữu Bào hai ngày diệt 78 tên Mỹ”...

Trang nhất Báo Quân đội nhân dân số 3863, ra ngày 13-2-1972 đăng nổi bật thông tin quân và dân Vĩnh Linh và Nghệ An bắn rơi 2 máy bay Mỹ.

Đặc biệt vào thời điểm Mỹ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, phóng viên Báo QĐND đã có mặt tại trận địa pháo cao xạ ở phía Tây Quảng Bình, chứng kiến tấm gương chiến đấu hy sinh vô cùng oanh liệt của Chính trị viên Đại đội 3 pháo cao xạ Nguyễn Viết Xuân và viết tấm gương điển hình lớn “Nhằm thẳng quân thù mà bắn”. Tấm gương của Nguyễn Viết Xuân đã được toàn quân học tập, trở thành ý chí và khẩu lệnh chiến đấu của toàn thể bộ đội phòng không, không quân trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bằng việc tái hiện những hình ảnh đẹp, những tấm gương điển hình trong chiến đấu đã góp phần tạo thành phong trào hành động cách mạng sôi nổi, rộng khắp cả ở tiền tuyến và hậu phương.

Không chỉ chú trọng tìm hiểu và phản ánh về những tấm gương điển hình, phóng viên Báo QĐND còn đi các đơn vị cơ sở quan sát, nắm tình hình công tác quản lý và rèn luyện của bộ đội. Từ đó, giới thiệu một số kinh nghiệm của các đơn vị trong Quân khu 4. Báo QĐND còn phản ánh khí thế và cổ vũ tinh thần, ý chí quyết tâm của quân dân Quân khu 4 trong cuộc kháng chiến, như: “Quân khu 4 quyết thắng trận địa lửa”; “Đáp lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch: Các lực lượng vũ trang nhân dân Quân khu 4 quyết đánh quyết thắng”... Hàng loạt bài báo như những lời hiệu triệu cách mạng, góp phần cổ vũ, lan tỏa các phong trào: “Mỗi người làm việc bằng hai”, “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang”, “Ba điểm cao”, “Hai tốt”, “Toàn dân bắn máy bay”...

Có thể nói, với khối lượng tin, bài, tranh, ảnh nội dung phong phú, hình thức đa dạng, sinh động trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Báo QĐND đã đóng góp một vai trò quan trọng trong công tác giáo dục chính trị, định hướng tư tưởng, khơi dậy lòng yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng, sức mạnh chính trị, tinh thần của quân và dân Quân khu 4. Công tác tuyên truyền với hình thức đa dạng, kết hợp ở nhiều thể loại báo chí đã góp phần làm cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân nắm vững đường lối cách mạng của Đảng, không ngừng phát huy bản chất truyền thống tốt đẹp của mảnh đất trung dũng, kiên cường.

ĐỖ THỊ NỤ - Giảng viên Trường Đại học Đại Nam (Hà Nội)